Το τρίτο κύμα του αστυνομικού
Αριστοτέλης Σαΐνης
«Το αστυνομικό είναι κάτι σαν το “ρεβόλβερ της λογοτεχνίας”,
εύχρηστο να χωράει στην τσέπη και να βγαίνει όποτε το χρειάζεσαι:
στην ουρά για το ταμείο (hold up!) ή το ΑΤΜ, στο μετρό όρθιος,
στο αεροπλάνο, πριν ή μετά το sudoku, ή στην πλατφόρμα του σταθμού,
λίγο αφότου τέλειωσε μια σοβαροφανής σύσκεψη και λίγο πριν σε πάρει ο ύπνος»
Kώστας Θ. Καλφόπουλος
Ακόμα και αν το σύγχρονο αστυνομικό αφήγημα διογκώθηκε επικίνδυνα, συχνά σε βάρος του περιεχομένου του, ακολουθώντας την παγκόσμια μόδα των ευπώλητων, η παρατήρηση του Κώστα Θ. Καλφόπουλου δεν χάνει την ισχύ της. Το είδος, καλύπτοντας διαφορετικές αναγνωστικές ανάγκες (διανοητική άσκηση, κοινωνική κριτική κ.λπ.), συνεχίζει να εξελίσσεται, προσελκύοντας διαρκώς νέους αναγνώστες.
Οι πωλήσεις των αστυνομικών μυθιστορημάτων αποτελούν περίπου το 1/3 των πωλήσεων λογοτεχνικών βιβλίων στον δυτικό κόσμο και οι αστυνομικές αφηγήσεις με όλα τα ειδολογικά παρακλάδια τους (κλασικές ιστορίες μυστηρίου, σκληρά ρεαλιστικά αφηγήματα και σύγχρονες εμπορικές εκδοχές) καλύπτουν ένα μεγάλο μέρος της εκδοτικής παραγωγής. Αν και η πανδημία αναδιαμόρφωσε το εκδοτικό πρόγραμμα, ανέβαλε ή καθυστέρησε τον προγραμματισμό σειρών, το άνοιγμα των βιβλιοπωλείων ακολούθησε μια έκρηξη νέων τίτλων, η οποία αναμένεται να κορυφωθεί προϊόντος του καλοκαιριού. Η περιπλάνησή μας στην ελληνική εκδοτική παραγωγή του εξαμήνου που ήταν, ωστόσο, και πάλι πληθωρική περιλαμβάνει βιβλία κάθε είδους απ’ όλο τον κόσμο: βιβλία του Κανόνα από την πένα των μεγάλων δασκάλων, ευπώλητα αλλά καλογραμμένα απολαυστικά μυθιστορήματα, ακόμα και δύστροπα, αταξινόμητα κείμενα που συνομιλούν από απόσταση με τις νόρμες του είδους.
Αγκαθα και Ρέιμοντ, Τζιμ και Πατρίσια
Στη νέα σοδειά της επανέκδοσης των έργων της Αγκαθα Κρίστι (1890-1976) που συνεχίζεται με ρυθμό δέκα τίτλους το εξάμηνο από τις εκδόσεις Ψυχογιός, περιλαμβάνονται εκτός από λιγότερο γνωστούς διανοητικούς γρίφους του Ηρακλή Πουαρό και περίπλοκα λογικά παζλ της Τζέιν Μαρπλ, νέες περιπέτειες των ανορθόδοξων Τόμι και Τάπενς (Η πύλη του πεπρωμένου, Αικ. Δουρίδα), του αινιγματικού Σάτερθγουεϊτ (Ο μυστηριώδης κ. Κουίν, Α. Κορτώ), του κοσμοπολίτη Πάρκερ Πάιν (Ο Πάρκερ Πάιν ερευνά, Χ. Μπαρουξής) αλλά και ένα τολμηρό φαραωνικό μυστήριο που διαδραματίζεται στην Αίγυπτο του 2000 π.X. (Ο θάνατος έβαλε τελεία, Αικ. Δουρίδα).
Ο μετρ του hard boiled Ρέιμοντ Τσάντλερ (1888-1959) καινοτόμησε στην ιστορία του είδους. Εριξε τον μελαγχολικό ντετέκτιβ του στους επικίνδυνους δρόμους του Λος Αντζελες, κατεδαφίζοντας μεμιάς το όνειρο της μυθικής Καλιφόρνιας. Η παρακμασμένη και διεφθαρμένη μητρόπολη των ψεμάτων δεν έγινε τυχαία πρωτεύουσα της κινηματογραφικής απάτης. Τέσσερις σημαντικές επανεκδόσεις μας θυμίζουν το απαράμιλλο ύφος του πρωτοπόρου του σκληρού αφηγήματος: από το ντεμπούτο του πιο γνωστού ντετέκτιβ της μοντέρνας εποχής, του μοναχικού, αντιφατικά ρομαντικού, κυνικού και μονίμως θλιμμένου Φίλιπ Μάρλοου στον Μεγάλο ύπνο (1939) και στο Αντίο, γλυκιά μου (1940, Α. Αποστολίδης, Αγρα) ή τη Μικρή αδελφή (1949) ώς τον Μεγάλο αποχαιρετισμό (1953, Α. Καλοκύρης, Κέδρος), το θρυλικό magnum opus του Αμερικανού στιλίστα που συμπυκνώνει όλα τα χαρακτηριστικά της γραφής του και μεταφέρθηκε το 1973 διασκευασμένο στον κινηματογράφο από τον Ρόμπερτ Ολτμαν με πρωταγωνιστή τον Ελιοτ Γκουλντ.
Το αστέρι του Αμερικανού σεναριογράφου και συγγραφέα Τζιμ Τόμσον (1906-1977), που αποκαλείται και «Ντοστογιέφσκι του ψιλικατζίδικου», μπορεί να μεσουράνησε τη μεταπολεμική εποχή, αλλά το χαρακτηριστικό του, υπερβολικό, στα όρια του γκροτέσκου ύφος του δεν έπαψε να λάμπει μέχρι σήμερα. Στο παρωδιακό ουέστερν Pop 1.280 (Κ. Κραμβουσάνου, Οξύ) –και δεν ξεχνάμε ότι οι μοντέρνοι ντετέκτιβ δεν ήταν παρά οι καουμπόηδες των πόλεων–, ένας κυνικός, κτηνώδης, σχεδόν ψυχοπαθής σερίφης μια μικρής πόλης, μόλις 1.280 ψυχών, στην άγρια Δύση των αρχών του 20ού αιώνα, επιχειρεί να απαλλαγεί από κάθε ενοχλητικό της περιφέρειάς του εν όψει των νέων εκλογών.
Και με την ευκαιρία των εκατό ετών από τη γέννηση της Πατρίσια Χάισμιθ (1921-1995) επανακυκλοφορεί το πρώτο μέρος της πεντάτομης σειράς με πρωταγωνιστή τον βιρτουόζο απατεώνα και δολοφόνο που φαντάστηκε για μας η μεγάλη κυρία του σασπένς και του ψυχολογικού θρίλερ (Ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϋ, Α. Αποστολίδης, Αγρα).
Ανθρώπινοι κατάσκοποι και αντιναζιστές συγγραφείς
Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου δεν σήμανε και το τέλος του «κατασκοπευτικού» είδους. Οι καλές εκδοχές του δεν προσαρμόστηκαν μόνο στις νέες γεωπολιτικές εξελίξεις, αλλά και συνέχισαν τη «συνειδησιακή» ειδολογική γραμμή που χάραξαν ο Γκριν και ο Λε Καρέ, με έμφαση στην αντιηρωική πλευρά του επαγγέλματος και τις εσωτερικές συγκρούσεις βαθιά ανθρώπινων κατασκόπων. Ενα παλιό μέλος επίλεκτης υπηρεσίας της CIA αναγκάζεται να επιστρέψει στην ενεργό δράση στο εξαιρετικό δείγμα του νέου κατασκοπικού που υπηρετεί με σεβασμό στην παράδοση ο Ολεν Στάινχαουερ (γενν. 1970) στο πρώτο μέρος της σειράς με κεντρικό χαρακτήρα τον πράκτορα Μάιλο Γουίβερ (Ο τουρίστας, Α. Τριμπέρη, Πόλις).
Στους σκοτεινούς δρόμους του κατεχόμενου Παρισιού του 1942 διαδραματίζεται το ιστορικό μυθιστόρημα κατασκοπίας του Αλαν Φερστ με ήρωα τον αντιναζιστή συγγραφέα Πολ Ρικάρ, στα χέρια του οποίου φτάνει τυχαία ένα απόρρητο έγγραφο (Υπό κατοχή, Α. Καλοκύρης, Πατάκης), ενώ ο Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε ολοκληρώνει την τριλογία με ήρωα τον φρανκιστή Λορένθο Φαλκό την εποχή του ισπανικού Εμφυλίου: αυτή τη φορά, θα βρεθεί στο μεσοπολεμικό Παρίσι προσπαθώντας να εμποδίσει με κάθε τρόπο να φτάσει η Γκερνίκα που ζωγραφίζει ο Πικάσο στη Διεθνή Εκθεση του 1937 (Σαμποτάζ, Τ. Σπερελάκη, Πατάκης).
Ξέφρενα λάτιν νουάρ
Και ενώ αναμένουμε τη μελέτη του Ανδρέα Αποστολίδη (Η Λατινική Αμερική μέσα από τους συγγραφείς και τις αστυνομικές ιστορίες τους, Αγρα) που θα κυκλοφορήσει παράλληλα με την προβολή του ομότιτλου ντοκιμαντέρ στο 23ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης, οι Εκδόσεις Καρνιβόρα συνεχίζουν το ταξίδι μας στον πολύμορφο κόσμο της ισπανόφωνης νουάρ λογοτεχνίας: μετά το αριστουργηματικό Φιλί της γυναίκας αράχνης (Α. Καμπύλη) του Μανουέλ Πουίχ, αναμένουμε τα Χαμένα κορίτσια (Α. Καμπύλη) της Ισπανίδας δημοσιογράφου Κριστίνας Φαγιαράς (γεν. 1968), που απέσπασαν το Βραβείο Χάμετ το 2012.
Ισως η ταυτόχρονη επανέκδοση της σειράς (επτά τίτλοι) του Ισπανομεξικανού πολύτροπου συγγραφέα και ακτιβιστή Πάκο Ιγκνάσιο Τάιμπο ΙΙ με κεντρικό ήρωα τον μονόφθαλμο ιδιωτικό ντετέκτιβ Εκτορ Μπελασκοαράν Σάιν είναι το γεγονός της χρονιάς: καταιγιστική δράση, πολλά πτώματα και μελαγχολική ειρωνεία δείχνουν με ασφάλεια τον δρόμο για την κατανόηση της ζωής στη μεγαλύτερη πόλη του κόσμου και την «αλήθεια» της πολιτικής κατάστασης του σύγχρονου Μεξικού.
Σκληροτράχηλοι ντετέκτιβ και μυστήρια στις δυο όχθες του Ατλαντικού
Επιστροφή στις απαρχές του Τσάρλι Πάρκερ, ο οποίος, κυνηγώντας τον δολοφόνο της γυναίκας και της κόρης του, θα βρεθεί στον αμερικάνικο Νότο βοηθώντας την τοπική αστυνομία σε μια υπόθεση μακάβριων φόνων έγχρωμων γυναικών (Τζον Κόνολι, Στον βρόμικο νότο, Χ. Ριζοπούλου, Bell), ενώ στο δεύτερο βιβλίο της σειράς Υποθέσεις εξαφανισμένων προσώπων του Τιμ Γουίβερ ο ντετέκτιβ Ντέιβιντ Ράικερ αναζητά τα ίχνη μιας εξαφανισμένης δεκαεπτάχρονης (Στις ράγες των νεκρών, Β. Γιαννίσης, Bell).
Η αρχιεπιθεωρήτρια της αστυνομίας του Μπέλφαστ Σερίνα Φλάναγκαν εξιχνιάζει την αυτοκτονία ενός επιχειρηματία την ώρα που ή ίδια βασανίζεται με προσωπικά και οικογενειακά προβλήματα (Stuart Neville, Λόγια νεκρών, Β. Τζανακάρη, Μεταίχμιο), ενώ στην ταραγμένη Βόρεια Ιρλανδία του 1985, ο Σον Ντάφι ξετυλίγει ένα κουβάρι δολοφονιών, εξαφανίσεων και βιομηχανικών σκανδάλων, στο τέταρτο μέρος της σειράς του Αντριάν ΜακΚίντι (Το κορίτσι με τα όπλα, Θ. Καραγιαννόπουλος, Οξύ).
Πατιναρισμένο γοτθικό μυστήριο με αφετηρία την εξαφάνιση της οκτάχρονης κόρης ενός κοσμήτορα αγγλικού κολεγίου από τη Λούσι Ατκινς (Μυστήριο στην Οξφόρδη, Μ. Τραϊκόγλου, Διόπτρα) και σκοτεινή ιστορία κλασικού αγγλικού μυστηρίου, με το δίδυμο των ντετέκτιβ Αττικους Πιντ και τη Σούζαν Ράιλαντ, από τον Αντονι Χόροβιτς (Οι φόνοι του νυχτολούλουδου, Χ. Σακελλαροπούλου, Διόπτρα), ενώ μια παρέα υπερήλικες ενός βρετανικού οίκου ευγηρίας, που συνηθίζουν να μελετούν φακέλους ανεξιχνίαστων υποθέσεων, θα βρεθούν στα ίχνη ενός μακάβριου πραγματικού δολοφόνου, στο χιουμοριστικό και περιπετειώδες ντεμπούτο του τηλεπαρουσιαστή Ρίτσαρντ Οσμαν που γνώρισε τεράστια επιτυχία στην Αγγλία (Η λέσχη φόνων της Πέμπτης, Α. Κορτώ, Ψυχογιός).
Εντυπωσιακό ντεμπούτο και για τον θεατρικό συγγραφέα και δημοσιογράφο Στίβεν Σπότσγουντ στο πρώτο μέρος της σειράς με ηρωίδες την πανέξυπνη ντετέκτιβ Λίλιαν Πέντεκοστ και την επιδέξια βοηθό της Γουίλοουτζιν Πάρκερ: μυστήριο κλειστού δωματίου σε μια σπαρταριστή περιπέτεια στη Νέα Υόρκη του 1940, που αναζωογονεί νόρμες και χαρακτηριστικά του είδους (Η τύχη ευνοεί τους νεκρούς, Ν. Καλαϊτζής, Bell).
Παγωμένα θρίλερ από τον Βορρά
Για τους εθισμένους στα nordic novels, μια παρτίδα Monopoly σε μια πολυτελή βίλα της Στοκχόλμης ανάμεσα σε τέσσερις φίλους εκτροχιάζεται στη νουβέλα Θάρρος ή αλήθεια (Α. Νάτση, Μεταίχμιο) της Καμίλας Λάκμπεργκ, στον Λάζαρο (Μ. Φακίνου, Πατάκης) του Λαρς Κέπλερ, λογοτεχνικό ψευδώνυµο του ζευγαριού των Σουηδών συγγραφέων Αλεξάντρα και Αλεξάντερ Αντορίλ, ο επιθεωρητής Γιούνα Λίνα αντιμετωπίζει τον «αναστημένο» κατά συρροή διαβόητο δολοφόνο του τίτλου, ενώ στην πρώτη μας γνωριμία με τον Αντερς ντε λα Μοτ η ψυχοθεραπεύτρα Βέρα έρχεται αντιμέτωπη με καλά κρυμμένα οικογενειακά μυστικά, προσπαθώντας, είκοσι χρόνια μετά, να μάθει την αλήθεια για την εξαφάνιση του μικρού της αδελφού (Το τέλος του καλοκαιριού, Ξ. Παγκαλιάς, Κέδρος).
Η σχέση της δολοφονίας ενός πλούσιου επενδυτή με ένα τετράχρονο παιδί που βρίσκεται στο διαμέρισμα του δολοφονημένου πονοκεφαλιάζουν την ψυχολόγο Φρέιγια και τον ντετέκτιβ Χούλνταρ στη νέα περιπέτεια της Ισλανδής Ιρσα Σιγκιουρνταντότιρ (Τόπος εκτέλεσης, Α. Καλοφωλιάς, Μεταίχμιο), ενώ στην πολυαναμενόμενη συνέχεια της καθηλωτικής σειράς Hidden Iceland του συμπατριώτη της Ράγκναρ Γιόνασον η συμπαθής επιθεωρήτρια Χούλντα Χερμανσντότιρ ερευνά τη δολοφονία ενός κοριτσιού κατά την εκδρομή μιας παρέας σ’ ένα απομονωμένο κυνηγετικό καταφύγιο (Το νησί, Β. Αλισσανδράκη, Kαστανιώτης).
Δολοφονίες κυβερνητικών στελεχών, διαδικτυακό έγκλημα και προσωπικές αντεκδικήσεις σε μία ακόμη πολύπλοκη ιστορία για τον ντετέκτιβ Φρέντρικ Μπάιερ του Νορβηγού Ινγκαρ Γιόνσρουντ (Ο σταυρός, Κ. Γλυνιαδάκη, Πατάκης), ενώ η έρευνα της Πίας και του Ολιβερ αποκαλύπτει λείψανα γυναικών στην αυλή ενός ηλικιωμένου που ζούσε απομονωμένος, στο Ημέρα της μητέρας (Β. Τσαλής, Κλειδάριθμος) της Γερμανίδας Νέλε Νόιχαους, η οποία πρόσφατα αναγορεύτηκε τιμητικά, Αστυνόμος Β΄, από τον αρχηγό της αστυνομίας του Βέστχεσεν!
Οι ναζί πριν και μετά τη θηριωδία
Ο Γερμανός συγγραφέας Φόλκερ Κούτσερ έχει αποτυπώσει ανάγλυφα το κλίμα του Βερολίνου του 1930 που παρακμάζει στη σκιά του ναζισμού. Στη σειρά με ήρωα τον φιλόδοξο αστυνόμο Γκέρεον Ρατ ο οποίος παρασύρεται στη δίνη των δολοπλοκιών του Μεσοπολέμου, έχει βασιστεί η δημοφιλής τηλεοπτική σειρά Babylon Berlin (Το βρεγμένο ψάρι / Bωβός Θάνατος, Τ. Ψηλογιαννόπουλος, Διόπτρα).
Δεν πρόκειται φυσικά για αστυνομικό αφήγημα, αλλά η Υπόθεση 40/61: Η δίκη του Αϊχμαν (Καστανιώτης) του Ολλανδού Χάρι Μούλις νομίζω ότι διαβάζεται με κομμένη την ανάσα, ως δικαστικό θρίλερ! Ντοκουμέντα, δημοσιογραφικός λόγος και φιλοσοφικός στοχασμός πάνω στην «κοινοτοπία του κακού».
Πολιτικά νουάρ και λογοτεχνική φάρσα από τη Γαλλία
Το Αλγερινό Ζήτημα, πάντα παρόν ως υπόγεια αναφορά στο γαλλικό νεοπολάρ, επανέρχεται με συγκλονιστικό τρόπο, ως κεντρικό θέμα, σε δυο πρόσφατα βιβλία. Στο βασισμένο σε ντοκουμέντα τελευταίο βιβλίο της καθηγήτριας Ντομινίκ Μανοτί, ο αδέκαστος αριστερός μπάτσος του δικαστικού σώματος που αναλαμβάνει την υπόθεση της πρωτοφανούς ρατσιστικής κρίσης του 1973 με επίκεντρο τη Μασσαλία, βρίσκεται γρήγορα αντιμέτωπος με μονάδες της αστυνομίας που θέλουν να συγκαλύψουν τις δολοφονίες μεταναστών (Μασσαλία 73, Γ. Καυκιάς, Εικοστός Πρώτος).
Συνδυάζοντας επίσης πραγματικά γεγονότα και μυθοπλασία, ο Τομά Κανταλούμπ (γεν. 1971), στο πρώτο του, εντυπωσιακά ώριμο μυθιστόρημα, επιστρέφει στο Παρίσι του 1959 και τη δολοφονία ενός Αλγερινού δικηγόρου. Στο κυνήγι του δολοφόνου, εκτός από τον νέο και άπειρο αστυνομικό, εμπλέκονται πρώην αντιστασιακοί –πλέον μέλη του υποκόσμου–, αλλά και πρώην δωσίλογοι –πλέον συνεργάτες της αστυνομίας–, καθώς ο διευθυντής της αστυνομίας, ο πολύς Μορίς Παπόν (που μόλις το 1998 καταδικάστηκε ως συνεργάτης του καθεστώτος του Βισί), προσπαθεί να κλείσει την υπόθεση με κάθε κόστος (Ρέκβιεμ για μια δημοκρατία, Δ. Δημακόπουλος, Πόλις).[....................................]
ΣΥΝΕΧΙΣΤΕ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου