Χριστόφορος Μηλιώνης: «Ανθολογία διηγημάτων»
Χριστόφορος Μηλιώνης: «Ανθολογία διηγημάτων»
Η Ανθολογία διηγημάτων, που μόλις εκδόθηκε από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο με την επιμέλεια των άριστων κριτικών λογοτεχνίας κ.κ. Αλέξη Ζήρα, Ελισάβετ Κοτζιά και Βαγγέλη Χατζηβασιλείου, είναι μία ακόμη προσφορά του Χριστόφορου Μηλιώνη στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό του, το παλαιό και το νέο που προσέρχεται πάντα με αγάπη στην καλή λογοτεχνία. Στη συνοπτική και πολύ εμπεριστατωμένη Εισαγωγή του βιβλίου θα βρούμε πληροφορίες για το ποιος ήταν ο Μηλιώνης, τι έγραψε και ποια η τελική αξιολόγηση του έργου του. Στο τέλος του βιβλίου υπάρχει μικρό δείγμα κριτικών. Αλλά ο Μηλιώνης ήταν πολύ μεγάλος και τα Αποθέματά του πολλά, που δεν χωρούν σε έναν τόμο σαν αυτόν που έχουμε στα χέρια μας.
Δειγματοληπτικά αναφέρω ονόματα στην τύχη, και κυριολεκτώ, διότι για τον Μηλιώνη έχουν γράψει πάρα πολλοί, όπως: Luchia Marcheselli Loucas, Caterina Carpinato, Amalia Cologna, Vera Cerencia, Vincenzo Rotolo, Mario Vitti, Sonia Ilinskajia, Evgenia Kritsefkajia, Ε. Στεριοπούλου, Hero Hokverda, Ioanna Mylonaki, Henri Tonnet, Jean Marc Laborie, Peter Mackreadge, Kalman Szabo, Αμαλία Κολώνια, Φρίξος Τζιόβας, Niki και Hans Eideneier, Μ. Πεχλιβάνος (καθηγητής πανεπιστημίου, που παρέλαβε τον εκδοτικό οίκο των Eideneier και διοργάνωσε Φεστιβάλ της Ρωμιοσύνης στο Τμήμα των Νεοελληνικών Σπουδών και παρουσίασε την επανέκδοση της μετάφρασης του Καλαμάς κι Αχέροντας επικαιροποιημένη), Ερ. Καψωμένος, Αγγελική Στασινοπούλου-Σκιαδά, Έρη Σταυροπούλου, Δανάη Λαζαρίδου, Δανάη Κουλμάς, Παν. Κοτζιάς (αρχείο), Γιάννης Παππάς (ιστολόγιο), Δ. Χριστόπουλος (εκπονεί διδακτορική διατριβή), Ελπινίκη Νικολουδάκη και Θ. Κούγκουλος (έχουν κεφάλαια για τον Μηλιώνη στη διατριβή τους), Δ.Γ. Λαδογιάννη, Χρ. Ντουνιά, Κ. Γεωργουσόπουλος, Δ. Δασκαλόπουλος, Γιώργος Παγανός, Κώστας Μπαλάσκας, Πόλυ Χατζημανωλάκη, Χριστίνα Αργυροπούλου, η υποφαινομένη Ανθούλα Δανιήλ, οι Κύπριοι: Γιώργος Γεωργής, Λεύκιος Ζαφειρίου, Νίκος Χατζημιχαήλ και άλλοι που δυστυχώς μου διαφεύγουν, αλλά τους πάντες, εκατοντάδες ονόματα, διασώζει ο Δημήτρης Σκλαβενίτης στο βιβλίο του Χριστόφορος Μηλιώνης, Χρονολόγιο-Βιβλιογραφία-Ανθολόγιο (από το 1954 ώς το 2002), επιστήμονες με πανεπιστημιακούς και άλλους τίτλους, γνωστούς συγγραφείς, λογοτέχνες και ανθρώπους των γραμμάτων, που η αναγραφή και μόνο των επωνύμων τους θα απαιτούσε άλλον έναν τόμο.
Να τονίσουμε ότι ο Χριστόφορος Μηλιώνης, εκτός από σπουδαίος λογοτέχνης, ήταν σπουδαίος καθηγητής φιλόλογος που υπηρέτησε στη δημόσια Μέση Εκπαίδευση και έγινε σχολικός σύμβουλος, ο ύψιστος τίτλος για έναν καθηγητή, ισοδύναμος με τον τίτλο ενός πανεπιστημιακού καθηγητή. Ο όρος «εκπαιδευτικός» είναι γενικότερος και δημιουργεί σύγχυση με άλλες βαθμίδες της εκπαίδευσης. Σημαντικότατη ήταν η συμμετοχή του στη συγγραφική ομάδα των Κ.Ν.Λ. /Κειμένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Γυμνασίου και Λυκείου, όπως είναι ο τίτλος τους (και όχι Αναγνωστικά, τίτλος που αφορά πολύ παλιά βιβλία του δημοτικού σχολείου με άλλη χρήση από αυτήν των Κ.Ν.Λ. της Μέσης Εκπαίδευσης).
Η παρούσα Ανθολογία, με την εξαιρετική και επιτυχημένη επιλογή των κειμένων που επιμελήθηκαν οι τρεις έγκριτοι ανθολόγοι, μας προσφέρει μια ιδέα και εικόνα του συνολικού έργου του λογοτέχνη, μία παρουσίαση, εξ όνυχος τον λέοντα, της λογοτεχνικής φυσιογνωσίας του Μηλιώνη.
Εν αρχή ο τόπος. Ο Χριστόφορος Μηλιώνης γεννήθηκε το 1932 στο μαρτυρικό Περιστέρι της επαρχίας Πωγωνίου Ιωαννίνων, το οποίο στις 16 Αυγούστου 1944 πυρπολήθηκε από τους Γερμανούς – και φυσικά και το σπίτι του συγγραφέα• πρόκειται για μια τραυματική εμπειρία, η οποία σημάδεψε την ψυχή του. Ο Μηλιώνης, αριστούχος μαθητής και αριστούχος φοιτητής, παράλληλα με τις φιλολογικές σπουδές του άνοιξε τα λογοτεχνικά φτερά του, δημοσιεύοντας διηγήματα σε διάφορα περιοδικά. Τον συγγραφικό του δρόμο ξεκίνησε με το διήγημα «Για ένα δίκαννο», δημοσιευμένο το 1954 στο περιοδικό Ηπειρωτική Εστία. Παράλληλα ήταν ιδρυτικό μέλος του περιοδικού Ενδοχώρα αρχικά, καθώς και του περιοδικού Δοκιμασία αργότερα. Τελειώνοντας τις εγκύκλιες σπουδές του, στρατεύτηκε, μετά διορίστηκε και υπηρέτησε σε διάφορα σχολεία στην Ελλάδα και στην Κύπρο (1960-1964), έπειτα στη Ζωσιμαία Σχολή. Προϊόντος του χρόνου, έγινε γυμνασιάρχης και έπειτα σχολικός σύμβουλος, χωρίς να πάψει να δημοσιεύει διαρκώς διηγήματά του. Το 1986 τιμήθηκε με το Α’ Κρατικό Βραβείο Διηγήματος για το βιβλίο του Καλαμάς κι Αχέροντας, στο οποίο «φτάνει σε κορυφαίες στιγμές της πεζογραφίας του», όπως έχει αποφανθεί η κριτική. Ακολούθησαν εφτά συλλογές διηγημάτων, με τελευταία τη μεταθανάτια Απο-θέματα το 2017. Εντωμεταξύ είχε δημοσιεύσει και δύο μυθιστορήματα• την ποιητικά ρεαλιστική Δυτική Συνοικία το 1980 και την πολιτική και ψυχολογική αλληγορία Συλβέστρος το 1987. Το 2000 τού απονεμήθηκε και το βραβείο του περιοδικού Διαβάζω και το 2005 το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών. Ήταν ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων.
Ο Χριστόφορος Μηλιώνης είναι μεγάλος συγγραφέας, κορυφαίος στην εποχή του, γέφυρα που μας συνδέει με τους προηγούμενους και δρόμος για τους επόμενους, ρεαλιστής και ιδεολόγος, συναισθηματικός, ελληνικός και, με τόσες μεταφράσεις στο εξωτερικό, παγκόσμιος.
Στις 28.12.1969 παντρεύτηκε με την Τατιάνα Τσαλίκη, η οποία δίδασκε γαλλική γλώσσα στους φοιτητές της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και μετέπειτα έγινε καθηγήτρια Γαλλικής Φιλολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από τον γάμο του απέκτησε μια κόρη, τη Δάφνη, σήμερα ψυχολόγο. Χρόνο με τον χρόνο η φήμη του μεγάλωσε και ο Μηλιώνης για τις ανάγκες της δουλειάς του ταξίδεψε στο εξωτερικό, στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης για ενημέρωση και διασκέδαση, αλλά με εκπαιδευτικές αποστολές στην Αλβανία, στην Ουγγαρία, στο χωριό Μπελογιάννης, και σε διάφορες άλλες πόλεις όπως και στη Σιαροσπότοκ, όπου βρίσκεται η Ακαδημία Κομένιους και τα Αρχεία της Ελληνικής Κοινότητας του 17ου αιώνα. Ταξίδια με συγκεκριμένη αποστολή έκανε στις Βρυξέλλες, στη Λευκωσία, στην Τεργέστη. Παρουσίαση του έργου του στο Μιλάνο, στο Τορίνο, στο Παλέρμο, στην Πρεσβεία στη Βόννη από την Ιωάννα Μυλωνάκη, στη Γερμανία, προσκεκλημένος του Hans Eideneier στο Πανεπιστήμιο της Κολωνίας, όπου παρουσίασε στο Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών στις 10-5-1988 αποσπάσματα από το Καλαμάς κι Αχέροντας. Το 1988 επίσης επισκέφτηκε και πάλι την Αλβανία, σε αποστολή του Υπουργείου Πολιτισμού.
Ο Μηλιώνης είχε μια διαρκή παρουσία στα γράμματα με ποικίλα δημοσιεύματα, μεταφράσεις και σχολιασμό αρχαίων κειμένων, συμμετοχή σε συνέδρια, συμπόσια, σεμινάρια, ημερίδες, αφιερώματα, εκπομπές στο Τρίτο πρόγραμμα και στην τηλεόραση. Ποιήματα του αφιέρωσαν ο Γ. Παυλόπουλος, ο Γ. Ζαρκάδης, ο Τ. Πορφύρης και ο Θανάσης Τζούλης ένα βιβλίο του. Ανάμεσα σε πολλά άλλα, ο Μηλιώνης δίδαξε στο Νεοελληνικό Ινστιτούτο της Σορβόννης και στο αντίστοιχο της Τεργέστης, όπου είχε συνεχή διδασκαλία. Οι εκδηλώσεις εντός συνόρων είναι αμέτρητες.
Όπως διαβάζουμε στο Εισαγωγικό σημείωμα της Ανθολογίας, ο Μηλιώνης είναι συγγραφέας «ανοιχτός στις νεότερες πεζογραφικές τάσεις», συνδιαλέγεται με την ελληνική πεζογραφική παράδοση, ιδίως με την «εξομολογητική αναμνημόνευση», κάτι που συμβαίνει στον Βιζυηνό και στον Παπαδιαμάντη και αργότερα στον Χατζή, στον Ιωάννου και σε πολλούς νεότερους. Αυτό σημαίνει πως δεν είναι «ακραιφνώς ρεαλιστής», αλλά ένας συγγραφέας που αντλεί από τα προσωπικά του βιώματα και που ως συγγραφέας-αφηγητής παρεμβαίνει συνεχώς στην αφήγηση, με «βαθύ συναισθηματικό τόνο», που διαπλέκεται με τη μυθοπλασία και καθίσταται αφηγητής και δρων πρόσωπο συνάμα. Ωστόσο, τίποτα από αυτά που κινούν τη γραφή του Μηλιώνη –ιστορικά γεγονότα της εποχής του και τα μετέπειτα– και συγκινούν τον αναγνώστη του δεν είναι απλώς προσωπικό, αλλά αφορά τη συλλογική αίσθηση και τον γενικότερο προβληματισμό, όπως το τραύμα του πολέμου και του Εμφυλίου, η εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση, που ερήμωσε την ελληνική επαρχία και σημάδεψε τη μεταπολεμική Ελλάδα, η αστική ζωή, οι αλλαγές.
Θα τελειώσω με μία πιο προσωπική νότα. Ο Μηλιώνης με τη σύζυγό του Τατιάνα, ο εκδότης Παναγιώτης Σοκόλης και ο συνάδελφος Γιώργος Παγανός με τις συζύγους τους, ο Τάκης Στέφος, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων κι εγώ με τον σύζυγό μου, φιλόλογο επίσης, Στέλιο Σταυράκη, προσκληθήκαμε στη Λευκάδα το καλοκαίρι του 2003 από τον Δημήτρη Σκλαβενίτη να παρουσιάσουμε το έργο του Μηλιώνη και το βιβλίο που έγραψε ο Σκλαβενίτης για τον Μηλιώνη. Όταν στο τέλος ο Μηλιώνης πήρε τον λόγο και διάβασε κάτι από το έργο του, η φωνή του ράγισε. Ήταν η φωνή που έβγαινε κατευθείαν από τα βιώματά του και όχι από τα χαρτιά του. Το βιβλίο του Σκλαβενίτη και τα Πρακτικά αυτής της εκδήλωσης που εξέδωσε ο Σοκόλης μαρτυρούν για την εξαιρετική αυτή εμπειρία.
Επιλέγω από την Ανθολογία ως δείγμα το διήγημα «Η Μαναμεγάλη», όπου συμβαίνουν τα εξής ασύνδετα. Ένα τηλεφώνημα που ειδοποιεί ότι η Μαναμεγάλη πέθανε, ένα κορίτσι που θέλει να πάει στο χιονοδρομικό, ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο γεμάτο φωτάκια και η ανατροπή. Το ταξίδι στα χιόνια θα γίνει, όχι για σκι αλλά για την κηδεία, και ο ίδιος θα καταπιεί τη θλίψη του και δεν θα χάσει το χιούμορ του: «φόρεσα το χοντρό μου τζάκετ κι ένα καλπάκι από αστραχάν […] και ξαμολήθηκα με την ντάτσια και τα εννιά άλογά της, νιώθοντας λιγάκι σαν Ρώσος ευγενής που ξεκινάει με την τρόικά του για την απέναντι στέπα» (δεν μας διαφεύγει η εικόνα του Δρα Ζιβάγκο, την οποία έχει κατά νου). Και όπως πήγαινε μέσα στα χιόνια σκεφτόταν τους λύκους και τα αγριογούρουνα, «αν δεν είχαν κατέβει απ’ τον χιονιά στα χειμαδιά του Ζήκου – ποια χειμαδιά, ποιοι λύκοι και ποια αγριογούρουνα».
Αχ, Μηλιώνη τι ωραία που μας κλείνεις το μάτι, κοιτάζοντας τον Καβάφη: Και τώρα μη με αρχίζεις ευφυολογίες, τα «Πού οι Έλληνες;» και «Πού τα Ελληνικά πίσω απ’ τον Ζάγρο εδώ, από τα Φράατα πέρα… («Φιλέλλην»).
Κι ενώ σκέφτεται αυτά, «η Μουργκάνα, το φοβερό βουνό με το σκοτεινό όνομα, φορτωμένη χιόνι και σύννεφα…» δεν μας αφήνει να παραβλέψουμε τον μύθο της και την υποψία για ό,τι ξυπνάει στον συγγραφέα, και ας μην το λέει ο ίδιος, αρκεί που το λέει ο καιρός, το «φοβερό βουνό» και το «σκοτεινό όνομά του».
Το θέμα, λοιπόν, είναι ο θάνατος της «Μαναμεγάλης», αλλά ο Μηλιώνης καταφέρνει να συνδέσει τα ασύνδετα, να φανερώσει την άδηλη σχέση τους. Να αντιδιαστείλει αισθήσεις και πράξεις, τόπους και σχέσεις, τα χιόνια της Μουργκάνας και τα χιόνια του χιονοδρομικού, τις υποχρεώσεις απέναντι στη Μαναμεγάλη και στην κόρη, ο καθείς και το δίκιο του και ο συγγραφέας και τούτο ποιεί και το άλλο δεν απαξιώνει, αλλά καταφέρνει όλα να τα συναρμόσει, έτσι ώστε να αναδυθεί η ψυχή και το δίκιο του καθενός, με λέξεις που ακούγονται παράξενες και φυτρώνουνε στη γη του. Στο τέλος, ο γερο-Ζήκος θα μείνει μόνος και θα καπνίζει ήδη το δεύτερο τσιγάρο του (η συχωρεμένη τού απαγόρευε να καπνίζει). Θα καπνίζει το πένθος του και θα μας θυμίζει τον Γιάννη Ρίτσο.
Ο Χριστόφορος Μηλιώνης είναι μεγάλος συγγραφέας, κορυφαίος στην εποχή του, γέφυρα που μας συνδέει με τους προηγούμενους και δρόμος για τους επόμενους, ρεαλιστής και ιδεολόγος, συναισθηματικός, ελληνικός και, με τόσες μεταφράσεις στο εξωτερικό, παγκόσμιος. Μπορεί η ζωή του Μηλιώνη, όπως και κάθε Έλληνα, να ήταν αρχικά δύσκολη λόγω εθνικών περιπετειών, ωστόσο υπήρξε πλούσια σε εμπειρίες, τιμές και επιβραβεύσεις, ταξίδια στο εξωτερικό, γνωριμίες με πολύ ενδιαφέροντες ανθρώπους με τους οποίους ανέπτυξε στενές φιλίες, σχέσεις και συνεργασίες, και «πλούσιος με όσα κέρδισε στο δρόμο» έφτασε στην Ιθάκη του, όπως θα έλεγε ο Αλεξανδρινός, το 2017. Από μία ευτυχή συγκυρία, την ημέρα που έβγαινε στα βιβλιοπωλεία η Ανθολογία, έβγαιναν και τα οστά του από την Αττική γη για να επιστρέψουν στην πατρίδα του, το Περιστέρι.
Η Ανθολογία διηγημάτων
του Χριστόφορου Μηλιώνη ανανεώνει το ραντεβού μας με την αληθινή
πεζογραφία και οφείλουμε να συγχαρούμε τους συντελεστές της δημιουργίας
της. Καθώς και τον καλλιτέχνη που επιμελήθηκε το ωραίο εξώφυλλο, με τον
Χριστόφορο να μας χαμογελάει για πάντα.
Ανθολογία διηγημάτων
Χριστόφορος Μηλιώνης
Εισαγωγή – Ανθολόγηση: Ελισάβετ Κοτζιά, Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, Αλέξης Ζήρας
Μεταίχμιο
σ. 368
ISBN: 978-618-03-2568-3
Τιμή: 16,60€
Η Ανθούλα Δανιήλ είναι δρ Φιλολογίας, συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας, μέλος της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών και μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου