«Το ’21 των Συλλεκτών»: Η ιστορία όπως την αφηγούνται τα αντικείμενα στο Μουσείο Μπενάκη
Με ένα αφιέρωμα στη συλλεκτική δραστηριότητα, μέσα από τέσσερις συλλέκτες και τις συλλογές τους, το Μουσείο Μπενάκη ολοκληρώνει το επετειακό εκθεσιακό του πρόγραμμα, προσφέροντας μια πανοραμική εικόνα της φιλελληνικής προπαγάνδας κατά τον 19ο αιώνα.
Πώς μπορείς να αφηγηθείς την ιστορία μέσα από τα αντικείμενά της; Ποια ακριβώς ιστορία μπορείς να αφηγηθείς και μέσα από ποια αντικείμενα; Ποιος επιλέγει τα αντικείμενα και την αφήγηση, δηλαδή την ιστορία;
Αυτά είναι κάποια από τα ερωτήματα που τίθενται μέσα από την έκθεση «Το ’21 των Συλλεκτών», που φιλοξενείται στον τρίτο όροφο του Μουσείου Μπενάκη, εκεί όπου συνήθως εκτίθενται κειμήλια από την ιστορία του νεότερου ελληνισμού.
Δίσκος σερβιρίσματος με παράσταση «Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος καταλαμβάνει ένα ύψωμα». Γαλλία, δεκαετία 1820
Πάνω από 300 πολυτελή αλλά και χρηστικά αντικείμενα που συνδέονται με την Επανάσταση του 1821 και με το κίνημα του Φιλελληνισμού σε Ευρώπη και Αμερική παρουσιάζονται στην έκθεση. Πιστόλες και γιαταγάνια, ρολόγια, βάζα και τσαγιέρες, βεντάλιες, αλλά και αρχειακό υλικό, πίνακες, χαρακτικά, όλα με παραστάσεις ηρώων και σκηνών του Αγώνα, προερχόμενα από τέσσερις σημαντικές συλλογές, των Νικήτα και Ευαγγελίας Σταυρινάκη, Πέτρου Βέργου, Απόστολου Αργυριάδη και Stéphan Adler.
Το πρώτο πράγμα που κάνει εντύπωση στον αμύητο επισκέπτη είναι η αίσθηση της γαλήνιας λαμπρότητας και της ολύμπιας ηρεμίας που εκπέμπουν όλες οι εικονιζόμενες μορφές. Η εικόνα του «μαχόμενου Έλληνα» που οι ευρωπαίοι καλλιτέχνες προσέφεραν στο μεγάλο κοινό ήταν κατεξοχήν ωραιοποιημένη και εύπεπτη –με αποτέλεσμα, όπως γνωρίζουμε, η συνάντηση με τους πραγματικούς μαχόμενους επαναστάτες να αποβεί τραυματική για τους περισσότερους από τους ευρωπαίους εθελοντές που βρέθηκαν στον Μοριά ή τη Ρούμελη.
Ρόζα Μπότσαρη, Βερολίνο, μέσα 19ου αιώνα. Πορσελάνη Königliche Porzellan – Manufaktur
Συνήθως ένας συλλέκτης θα επιστήσει την προσοχή των επισκεπτών στα «σπάνια», τα «μοναδικά» κομμάτια –και είναι αλήθεια πως υπάρχουν αρκετά τέτοια στην έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη, όπως, π.χ., ένα εκπληκτικό διόραμα με 16 μικροσκοπικές φιγούρες κλεφτών, το οποίο αποτέλεσε τη μακέτα για ένα ταμπλώ βιβάν που παραστάθηκε το 1828.
Όμως εκείνα τα κομμάτια που «φτιάχνουν» την ιστορία, που μας επιτρέπουν να κατανοήσουμε τους μηχανισμούς που διαμόρφωναν και τις νοοτροπίες που χαρακτήριζαν τις κοινωνίες του παρελθόντος, είναι όσα επαναλαμβάνονται, όσα μας παρουσιάζονται σε μεγάλους αριθμούς, τα «πολλαπλά».
Για παράδειγμα, τα δεκάδες φτηνά πιάτα από φαγιέντσα με σκηνές από την Ελληνική Επανάσταση μας δείχνουν την διαταξική απεύθυνση του φιλελληνικού κινήματος, καθώς αυτά μπορούσαν εύκολα να τα προμηθευτούν οικογένειες των κατώτερων τάξεων.
Εφοδιαστικό έγγραφο γραμμένο σε κώδικα (μυστική ταυτότητα), του εμπόρου Νικολάου Ελευθερίου, με το οποίο αναγνωρίζεται ως μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Ύδρα, 21 Μαρτίου 1827. Χειρόγραφο, κρυπτογραφία
Από την άλλη, στην έκθεση παρουσιάζεται το χαρακτικό «La defaite» (Η ήττα), όπου παρουσιάζεται ο νικητής Έλληνας να πατά το πτώμα του νικημένου Τούρκου, έτοιμος να του κόψει το κεφάλι, κρατώντας με το άλλο χέρι τα χαλινάρια του αλόγου του. Δίπλα στο χαρακτικό εκτίθεται η «εξευγενισμένη» γλυπτική απεικόνιση της ίδιας σκηνής, όπου ο νεκρός απουσιάζει, προκειμένου να προσαρμόζεται καλύτερα στις ευαισθησίες της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης της εποχής.
Βεντάλια διακοσμημένη με φιλελληνικές παραστάσεις (εικονίζονται οι Madame de Staël, François-René de Chateaubriand και ένας Έλληνας). Γαλλία, περ. 1830. Χαρτί
Ο θεατής έχει την ευκαιρία να διακρίνει, μέσα από την πολλαπλότητα των εκθεμάτων και των υλικών φορέων τους, τους κοινούς εικονογραφικούς τύπους που «ταξίδευαν» από έργο σε έργο κι από το ένα υλικό στο άλλο, αλλά και από την υψηλή στην δημοφιλή τέχνη της εποχής.
Η έκθεση «Το ’21 των Συλλεκτών» προσφέρει μια έκκεντρη αλλά ιδιαίτερα ουσιαστική ματιά στην ιστορία της Επανάστασης και στα υλικά κατάλοιπά της, παρουσιάζοντας το βλέμμα των «άλλων» έτσι όπως αποτυπώθηκε όχι σε μοναδικά έργα τέχνης αλλά σε τέχνεργα που παράγονταν «μαζικά» (για τα μέτρα της εποχής) και απευθύνονταν στο μεγάλο κοινό…
1821 Πριν και Μετά - Μουσείο Μπενάκη
Σωτήρης Χρηστίδης (1858 – 1940), Κατσαντώνης, έργο σε τέσσερις εικόνες, τέλη 19ου αιώνα. Έγχρωμη λιθογραφία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου