Φωτίζοντας τη ζωή του εθνικού μας ποιητή Ανδρέα Κάλβου

Για τα «Βιογραφικά στον Κάλβο» του Γιώργου Ανδρειωμένου

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Γράφει ο Γιώργος Τ. Τσερεβελάκης

Γιώργος Ανδρειωμένος, Βιογραφικά στον Κάλβο (με αφορμή τα 150 χρόνια από τον θάνατό του), εκδ. Ι. Σιδέρης, Αθήνα 2019. 

Εξεδόθη προσφάτως, σε μικρό και εύχρηστο σχήμα, η νέα φιλολογική μελέτη του Γιώργου Ανδρειωμένου για τον Ανδρέα Κάλβο, στην οποία επιχειρείται με προγραμματικό και συστηματικό τρόπο να τεθούν οι απαραίτητες επιστημονικές και γραμματολογικές συντεταγμένες, οι οποίες θα αποτελέσουν τον βασικό θεωρητικό άξονα για μια μελλοντική απόπειρα βιογράφησης του Ζακυνθίου ποιητή. Ο Ανδρειωμένος εκ προοιμίου θίγει σημαντικά ερωτήματα για το πώς μπορεί να συγγραφεί μια ενημερωμένη και συστηματική βιογραφία ενός διακεκριμένου ανθρώπου των Γραμμάτων· επίσης, αποπειράται να διαχωρίσει και να αξιολογήσει τα στοιχεία εκείνα που διαφοροποιούν την τεκμηριωμένη μυθοπλασία από την αφήγηση εξακριβωμένων γεγονότων και συμβάντων.

Αναλυτικότερα, στο βιβλίο εντοπίζουμε τον κύριο θεωρητικό του πυρήνα [«Για μια νέα βιογραφία του Ανδρέα Κάλβου (1792-1869)»], ο οποίος συγκροτείται από τρεις ενότητες: α) «Συνοπτική θεωρητική συζήτηση: βιογραφία και μελέτη της λογοτεχνίας», β) «Οι έως σήμερα βιογραφίες του Ανδρέα Κάλβου (φιλολογικές και μυθιστορηματικές)», και γ) «Τα ζητούμενα για μια νέα βιογραφία του Ανδρέα Κάλβου». Στο τέλος τής εν λόγω μελέτης επιτάσσεται ένα συνοπτικό χρονολόγιο για τον Κάλβο, χρησιμότατο για όποιον θέλει να σχηματίσει μια εικόνα για αυτόν. Ακολούθως παρατίθεται η βασική περί Κάλβου βιβλιογραφία, η οποία καλύπτει τα έτη μετά το 1960. Όπως λέγει ο συγγραφέας του βιβλίου, τα στοιχεία και η βιβλιογραφία είναι ενημερωμένα έως τις 25-03-2019.

Ενσκήπτοντας στο θεωρητικό μέρος, ο Ανδρειωμένος εξετάζει κατ’ αρχήν τα γραμματολογικά κριτήρια που πρέπει να πληροί μια βιογραφία ώστε να δύναται να χαρακτηρισθεί επιτυχής. Κατά τον ίδιο, ο βιογράφος ευρίσκεται αντιμέτωπος με πολλαπλές δυσχέρειες, καθότι η σύνθεση και η συγγραφή μιας βιογραφίας συνδυάζει πολλές και παντοειδείς παραμέτρους. Εξαρτάται από τον βιογράφο αν θα παραθέσει απλώς τις υπάρχουσες πληροφορίες ή θα προβεί σε μια κριτική αξιοποίηση του υλικού και κατ’ επέκτασιν θα αποπειραθεί να ερμηνεύσει αναλόγως τις πράξεις και την κοσμοθεωρία του βιογραφούμενου. Εγείρεται λοιπόν το δίλημμα αν θα κατασκευάσει βιογραφία με βάση μυθιστορηματική ή το αντίστροφο. Η βιογράφηση των λογοτεχνών είναι ένα δύσκολο έργο, αλλά κατορθωτό μέσω του διαχωρισμού των πραγματικών γεγονότων από τα πνευματικά επιτεύγματα· έτσι καθίσταται αφ’ ενός ορατή η πορεία του ανθρώπου στην καθημερινή ζωή και η αλληλεπίδρασή του με τις ιστορικές και πολιτισμικές συνθήκες της εποχής του και αφ’ ετέρου η βαθμιαία εξέλιξή του ως συγγραφέως και δημιουργού.

Προχωρώντας, η β’ ενότητα περιλαμβάνει αξιολογήσεις και σχόλια σε φιλολογικές και μυθιστορηματικές βιογραφίες του Κάλβου, τις οποίες ο γράφων παρουσιάζει, σχολιάζει και αξιολογεί βάσει του περιεχομένου τους αλλά και του τελικού effect που προξενούν στον αναγνώστη-μελετητή. Μάλιστα, κατά την ροή του κειμένου παρεμβάλλονται φωτογραφίες των εξωφύλλων αυτών των βιογραφιών, προκειμένου ο αναγνώστης να προσλάβει αποτελεσματικότερα το υπό πραγμάτευση υλικό.

Στην γ’ ενότητα του βιβλίου ο γράφων προσπαθεί να διαχειρισθεί μια αληθινή πρόκληση: ο βιογράφος οφείλει να αναδείξει (μετά από εργώδη έρευνα) τον ποιητή ή τον λόγιο-διανοούμενο Κάλβο; Ο Ανδρειωμένος λοιπόν προτείνει την δεύτερη εκδοχή, γιατί, όπως ορθώς υποστηρίζει κατά την γνώμη μας, ο Κάλβος συνέχισε να σημειώνει μια ανοδική πνευματική πορεία μετά την κυκλοφορία των ποιητικών του βιβλίων και έτσι θα ήταν παρελκυστικό να απομονωνόταν μόνον μια λαμπρή στιγμή της καριέρας του και αυτή να αποκαλυπτόταν στο κοινό.

Καταληκτικώς, ο Γ. Ανδρειωμένος τοποθετείται αποφασιστικά έναντι τού υπό εξέταση ζητουμένου, θέτοντας αυστηρές προϋποθέσεις για την συγγραφή της νέας βιογραφίας του Κάλβου. Η μελλοντική βιογραφία του Κάλβου θα απαιτήσει την αξιοποίηση όλων των διαθεσίμων στοιχείων για την ζωή του, επιστρατεύοντας παράλληλα την φαντασία για την κάλυψη κενών στα γεγονότα· με τον τρόπο αυτόν η αφήγηση γίνεται εξόχως ελκυστική. Το μέλλον θα δείξει αναλόγως. Ίσως η εποχή που διανύουμε να επιθυμεί ένα διαφορετικό Κάλβο από αυτόν που ήδη είναι γνωστός στις γραμματολογίες. Ο Ανδρειωμένος, με την τεκμηριωμένη θεωρητική του άποψη για τις προϋποθέσεις βιογράφησης του Κάλβου, πιθανόν να υπαινίσσεται ότι ο ίδιος θα αναλάβει μια τέτοια προσπάθεια, αλλά εμείς πιστεύουμε ότι μάλλον προσδοκά η όποια βιογραφία νεοέλληνα λογοτέχνη στο μέλλον να υπακούει στο θεωρητικό σχέδιο που διαμόρφωσε και ανέπτυξε για τον Ανδρέα Κάλβο.

[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Δείτε τα περιεχόμενα της έντυπης έκδοσης εδώ.]

 ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

*Στα ίχνη του Κάλβου...