Φαλκιδευμένος Χριστιανόπουλος
του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου
Ξεφυλλίζω τον ογκώδη τόμο της Σωτηρίας Σταυρακοπούλου Τα εσώψυχα του Ντίνου Χριστιανόπουλου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ιανός, και οι απορίες μου μαζεύονται σωρηδόν, από τις πρώτες κιόλας σελίδες. Το βιβλίο καταγράφει συζητήσεις μιας οκταετίας (2004-2012), που υποτίθεται ότι εκπροσωπούν μιαν εκ βαθέων συνομιλία ανάμεσα στον ποιητή και τη Σταυρακοπούλου, αλλά το όλο εγχείρημα μπάζει από παντού, σε όποιο σημείο κι αν σταθούμε. Η επιμελήτρια έχει ακαδημαϊκή ιδιότητα και οι συζητήσεις ξεκίνησαν από την ιδέα της να φιλοτεχνήσει μια βιογραφία του Χριστιανόπουλου, η οποία κατέληξε, όπως τουλάχιστον ισχυρίζεται η ίδια, στην αποτύπωση μιας σειράς από «μουχαμπέτια» – κουβεντούλες επί παντός του επιστητού.
Πώς, όμως, νομιμοποιείται ένα τέτοιο (αχανές στην έκταση και εντελώς συγκεχυμένο ως προς το περιεχόμενό του) υλικό; Η Σταυρακοπούλου δεν δουλεύει ούτε ως επιστήμονας ούτε ως δημοσιογράφος. Αν δούλευε ως επιστήμονας, θα όφειλε να στηρίξει τις ερωτήσεις της σε κάποιους άξονες, εντάσσοντας τις απαντήσεις του Χριστιανόπουλου σε έναν κορμό με σαφή απόβλεψη και συγκεκριμένες κατευθύνσεις – ως γνωστόν οι απαντήσεις που παίρνουμε αντανακλούν τις ερωτήσεις που θέτουμε. Αν πάλι η Σταυρακοπούλου εργαζόταν ως δημοσιογράφος, θα έπρεπε οι ερωτήσεις της να είναι σε θέση να ανταποκριθούν σε ένα στοιχειώδες οργανόγραμμα, ικανό να μας αποκαλύψει πρωτίστως το ποιητικό έργο του Χριστιανόπουλου – αυτό που ουδόλως τυχαίως τον καθιέρωσε ως μιαν από τις σημαντικότερες φωνές της μεταπολεμικής ποίησης.
Παρόλα αυτά, η Σταυρακοπούλου δεν επιφυλάσσει ούτε στην επιστήμη ούτε
στη δημοσιογραφία αγαθή τύχη. Τα παίρνω πάλι από την αρχή. Αν πρόκειται
για επιστήμη, «συνομιλία» δεν σημαίνει ασύντακτο πολυβολισμό του
συνομιλητή με αλλήθωρα και τιποτολογικά ερωτήματα, που αντί να
προκαλέσουν απαντήσεις για τη λογοτεχνία, το μόνο που καταφέρνουν να
βγάλουν προς τα έξω είναι μια εμπαθής και μικρονοϊκή κουζίνα – ένα φτενό
άθροισμα (παρά τις 900 και πλέον σελίδες του βιβλίου) από άσχετες
ιστορίες για τοπικά πρόσωπα της Θεσσαλονίκης (του παρόντος ή του
απώτερου και απώτατου παρελθόντος), από διάσπαρτες και εμμονικές
(ανυπόφορα επαναλαμβανόμενες) αναφορές σε εκδοτικές και μουσικές δράσεις
του Χριστιανόπουλου (χωρίς ούτε ίχνος παραπομπής και φιλολογικού
υπομνηματισμού) ή από ταξίδια του για λογοτεχνικές εκδηλώσεις ανά την
Ελλάδα με μοχθηρά και εν πολλοίς ακατανόητα σχόλια. Αν πάλι πρόκειται
για δημοσιογραφία, η «κουβεντούλα» δεν μπορεί να ταυτίζεται με ούτε με
το ασύστολο κουτσομπολιό ούτε με μιαν υβρεολογική αποκαθήλωση των
πάντων: ποιητών, πεζογράφων, πανεπιστημιακών ερευνητών και λογοτεχνικών
κριτικών – όποιοι κι αν είναι αυτοί.Το βιβλίο της Σταυρακοπούλου παίζει ανενδοίαστα με τη δημόσια εικόνα του Χριστιανόπουλου: εικόνα όχι αντικομφορμιστική, όπως κολακευόταν ο ίδιος να πιστεύει, αλλά απλώς μονολιθική και προκατειλημμένη για όσους είχαν την ατυχία να προκαλέσουν την απαρέσκειά του. Είναι όμως ένα πράγμα μια δημόσια εικόνα σμιλευμένη και εγκεκριμένη από τον ποιητή (ο ίδιος την έχω ελέγξει πολύ αυστηρά προ ετών) και ένα άλλο, τελείως διαφορετικό ζήτημα το σύνολο ανεξακρίβωτης αδολεσχίας της Σταυρακοπούλου. Παραπέμποντας σιωπηρώς σε μια αρνητική δημόσια εικόνα, η επιμελήτρια επιχειρεί να καταστήσει αληθοφανή τη δική της εκδοχή για το δημόσιο πρόσωπο του Χριστιανόπουλου και να μας πείσει μέσω μιας φαλκίδευσης. Ο ποιητής αδυνατεί εδώ και πολύν καιρό να εγκρίνει ή να απορρίψει οτιδήποτε εμφανίζεται ως δημόσιος λόγος του, και η Σταυρακοπούλου έρχεται να καταπατήσει κατά τη διάρκεια των δύσκολων ημερών του το αναφαίρετο δικαίωμά του να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Επιπλέον, του επιβάλλει ανεξήγητα ως προνομιακό συνομιλητή έναν πεζογράφο της Θεσσαλονίκης (τον Περικλή Σφυρίδη) – μια υπερπαρουσία που δεν δικαιολογείται από τα λεγόμενα του βιβλίου, όπως κι αν τα κρίνουμε ή αν τα λογαριάσουμε.
Ο Χριστιανόπουλος αποτελεί στο βιβλίο της Σταυρακοπούλου έναν βαριά παραμορφωμένο άνθρωπο: έναν άνθρωπο παραδομένο στο έλεος της συνομιλήτριας του, η οποία μοιάζει, εντούτοις, να μην έχει κανένα έλεος.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ
Το βιβλίο της Σωτηρίας Σταυρακοπούλου Τα εσώψυχα του Ντίνου Χριστιανόπουλου προκάλεσε την οξύτατη διαμαρτυρία διανοουμένων της Θεσσαλονίκης:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου