Στο Μουλέν Ρουζ συντροφιά με σούπερ σταρ

Αγνή Κατσιούλα

efsyn.gr

---

Από αριστερά: «Jane Avril», 1899 | «Moulin Rouge: La Goulue», 1891 | Jane Avril, 1893
Museum of Fine Arts, Boston

Ο Ανρί ντε Τουλούζ-Λοτρέκ

Ανρί ντε Τουλούζ-Λωτρέκ - Βικιπαίδεια

βυθίστηκε στην μποέμικη νυχτερινή ζωή του Παρισιού, όπου με έξυπνες γραμμές και ζωντανά χρώματα όχι μόνο απεικόνισε ακροβάτες, χορευτές, φτωχούς φοιτητές και αριστοκράτες που αναζητούσαν ψυχαγωγία, αλλά και τις θεατρικές χειρονομίες, τα κοστούμια και τις εκφράσεις θεαματικών ερμηνευτών. Αυτή η έκθεση φέρνει 200 υποβλητικές αφίσες, εκτυπώσεις και πίνακες ζωγραφικής που μας παρασύρουν στην κουλτούρα της διασκέδασης του 19ου αιώνα.

Σέλφι. Μάλιστα. Μια σέλφι «ανεβάζουμε», κάθε φορά που διασκεδάζουμε, όπου «ταγκάρουμε» τους γύρω μας, βάζουμε «εμότικονς» που λένε τι αισθανόμαστε και φυσικά δεν ξεχνάμε να βάλουμε την τοποθεσία όπου βρισκόμαστε. Αλλες φορές, πάλι, απλά τσεκάρουμε την εκδήλωση ή το γεγονός το οποίο κοινοποιούμε στους φίλους μας λέγοντας πως παραβρεθήκαμε. Και μετά; Μετά μετράμε «τα λάικ», σε πόσους αρέσει η δημοσίευσή μας και πόσο γρήγορα «οι φίλοι» μας αντιδρούν και συμμετέχουν στην ψηφιακή ζωή μας χάνοντας τα πραγματικά συμβάντα τις περισσότερες φορές.

Διπλό χτύπημα για να βγει η καρδούλα πάνω στη φωτογραφία που την παρασύρουμε σε άνοδο με γρήγορες κινήσεις καθώς για δευτερόλεπτα περνά από τη φωτεινή οθόνη, ψηλαφώντας τις ζωές των «φίλων» μας κλεισμένες στο μάτριξ και στους αλγόριθμους των κοινωνικών δικτύων του κινητού μας, όπου έχουμε εγκλωβιστεί.

Η διασκέδαση και η ψυχαγωγία καθώς και η νυχτερινή ζωή μας περνάει αποκλειστικά σχεδόν –ίσως και πάντα– με φωτογραφίες, λάιβ και βίντεο από τα σμάρτφον. Εμείς μετράμε «φόλοουερς» αλλά και γινόμαστε αριθμοί που ακολουθούμε άλλους σε «φόλοου μπακ» αλλά και ανερχόμενους σταρ ή παγκόσμιας φήμης διασημότητες.

Αν υπήρχαν πάντως «σόσιαλ μίντια» στα τέλη του 19ου αιώνα, χωρίς καμιά αμφιβολία ο Ανρί ντε Τουλούζ-Λοτρέκ (1864-1901) θα ήταν ο μεγαλύτερος ινφλουένσερ!

Σίγουρα οι εικόνες του στο ίνσταγκραμ που θα κατέγραφαν την παριζιάνικη νυχτερινή ζωή θα γίνονταν viral και θα αποσπούσε πολλές καρδούλες από τον παγκόσμιο ιστό, ίσως πολλά εκατομμύρια likes, τόσα που αν γίνονταν ζωντανές παρουσίες να μη χωρούν ως θεατές σε κανένα από τα μεγάλα μουσεία του κόσμου μας.

Ομως παρά την τότε έλλειψη τεχνολογίας, η πραγματικότητα είναι πως σήμερα, 120 χρόνια αργότερα, απολαμβάνουμε με το ίδιο πάθος τα έργα του, καθώς οι αφίσες και οι πίνακές του από τις προσωπικότητες της γαλλικής ζωής αναγνωρίζονται και αγαπιούνται ακόμη.

Ο τραγουδιστής των καμπαρέ Αριστίντ Μπριάν (1851-1925) ερμηνεύει. Η Αμερικανίδα χορεύτρια Λόι Φούλερ (1862-1928) στροβιλίζεται στη σκηνή με τα πέπλα της και τον φιδίσιο χορό της, έχοντας τα φώτα στραμμένα πάνω της.

Ο συγγραφέας και κριτικός Εντουάρ Ντιζαρντέν (1861-1949) παρατηρεί εκστατικά την περίφημη χορεύτρια καν-καν Ζαν Αβρίλ (1868-1943), καθώς ακούγονται τα πρόστυχα τραγούδια της τραγουδίστριας των καφέ σαντάν Ιβέτ Γκίλµπερτ (1865-1944). Εικόνες που έμειναν αναλλοίωτες στον χρόνο και στη μνήμη σε υποβλητικές εκτυπώσεις και πίνακες ζωγραφικής διά χειρός Τουλούζ-Λοτρέκ.

Η έκθεση για τους σούπερ σταρ της παρισινής νυχτερινής ζωής με όνομα «Toulouse-Lautrec and the Stars of Paris» αυτήν την εποχή απλώθηκε και κατέλαβε τις μεγάλες αίθουσες του Μουσείου Καλών Τεχνών στη Βοστόνη (MFA).

Διερευνά την κουλτούρα και την αύρα που αποπνέει η παρισινή νύχτα στα τέλη του 19ου αιώνα καθώς και τη γοητεία που ασκούσε η προσωπικότητα και η μποέμικη ζωή αυτών των αστεριών στον καλλιτέχνη Λοτρεκ, αποτυπώνοντας στα έργα του ακόμη και τους ρόλους που έπαιξαν.

Με έξυπνες γραμμές και ζωντανά χρώματα απεικόνισε τις θεατρικές ερμηνείες και χειρονομίες, τα κοστούμια και τις εκφράσεις ανθρώπων του θεάματος, πολλοί από τους οποίους ήταν προσωπικοί φίλοι του.

Εστίαζαν οι καμβάδες του στη νυχτερινή ζωή της Πόλης του Φωτός και ξεχείλιζαν με τους θαμώνες της Μονμάρτρης που γέμιζαν τους στενούς δρόμους, τα καφέ, τα θέατρα, τα καμπαρέ και τις μουσικές χορευτικές σκηνές.

Ηταν ο παράδεισος για τους κλόουν, τους ακροβάτες, τους άπορους φοιτητές, τη μεσαία τάξη και τους αριστοκράτες που πάντα αναζητούν ψυχαγωγία και ευχαρίστηση χωρίς όρια και αποκλεισμούς. Εκεί, που ανάμεσα σε καπνούς και ζάλη, όλοι γίνονται μια μεγάλη παρέα, το αλκοόλ ρέει και η ψυχή αγαλλιάζει, χαίρεται και απογειώνεται για να αντέξει το πρωινό χάραγμα που όλα τελειώνουν.

Η έκθεση περιλαμβάνει περίπου 200 έργα και αποτελείται από θεματικά τμήματα που αναδεικνύουν τις καινοτομίες στη φόρμα του Λοτρέκ, όπως τα δραματικά εφέ φωτισμού και τους πρωτοποριακούς χρωματικούς συνδυασμούς. Οργανωμένη με τέτοιο τρόπο ώστε να αναδεικνύει τα μεταβαλλόμενα καλλιτεχνικά και κοινωνικά τοπία του Παρισιού χρονολογικά, με σκηνές της πόλης κατά την ημέρα και πολύ περισσότερο τη νύχτα.

Η έκθεση περιλαμβάνει επίσης μερικά έργα των σύγχρονων του Λοτρέκ καλλιτεχνών όπως οι Πιερ Μπονάρ, Μέρι Κάσατ, Εντγκάρ Ντεγκά, Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ, Τζέιμς Τισό και άλλων, παρουσιάζοντάς τον δημιουργό μέσα στο πλαίσιο των ηρώων του, των συνομηλίκων και των οπαδών του. Θα διαρκέσει μέχρι 4 Αυγούστου.

Ο Λοτρέκ, γόνος ιστορικής, αριστοκρατικής οικογένειας, με γονείς πρώτα ξαδέρφια –κόμη και κόμισσα–, ανέπτυξε μεγαλώνοντας σωματική δυσπλασία. Το ύψος του έφτανε μόλις το 1,5 μέτρο με το σώμα του να έχει φυσιολογική ανάπτυξη σε αντίθεση με τα πόδια του. Για τον λόγο αυτόν, δεν μπόρεσε να έχει συμβατική κοινωνική ζωή και αφοσιώθηκε στη ζωγραφική. Παρά βέβαια την ιδιότυπη αριστοκρατική κοινωνική του θέση ήταν άνθρωπος της εποχής του, και πάντα όμως αναζητούσε το συναίσθημα και την αγάπη.

Μετα-ιμπρεσιονιστής, έζησε στη Μονμάρτρη που ήταν το κέντρο της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Ανάμεσα σε ξενύχτια, ποτά, καταχρήσεις και πόρνες καταγράφει την μποέμ ζωή της εποχής.

Αντιμετωπίζει πρόβλημα αλκοολισμού και συχνάζει στο αγαπημένο του στέκι «Le Chat Noir» (Ο μαύρος γάτος) ώσπου ανοίγει το καταπληκτικό Μουλέν Ρουζ που ενθουσιάζει τον πρωτοπόρο καλλιτέχνη, ο οποίος σχεδιάζει τις διάσημες αφίσες του με τη μέθοδο της λιθογραφίας.

Συχνάζει εκεί, γνωρίζεται με τους καλλιτέχνες στο ξακουστό καμπαρέ και γίνονται μια μεγάλη παρέα, καθώς αποτυπώνει χαρακτηριστικά το πνεύμα, τον αέρα και την ψυχή του χώρου και των ανθρώπων του.

Η υγεία του –από την άστατη ζωή και τη σύφιλη που κόλλησε σε κάποια ερωτική του συνεύρεση– καταρρέει. Είναι μόλις 33 ετών όταν μπαίνει σε ίδρυμα αποτοξίνωσης. Εξακολουθεί και ζωγραφίζει από μνήμης.

Καταφέρνει να βγει και επιστρέφει στο ατελιέ του στο Παρίσι, αλλά δεν μπορεί πλέον μόνος του. Ετσι, αποχαιρετά τους φίλους του, τακτοποιεί τις εκκρεμότητές του και φεύγει στο πατρικό του, όπου οι δυνάμεις του τον εγκαταλείπουν και παραλύει σιγά σιγά. Πεθαίνει στην αγκαλιά της αγαπημένης μητέρας του μόλις στα 37 του χρόνια.

Ο αγαπημένος Λοτρέκ έδωσε χρώμα και φως στα καταγώγια και τους ανθρώπους της νυχτερινής ζωής του Παρισιού. Αποτύπωσε στα έργα του την ψυχή όσων έβλεπε με τα μάτια της δικής του καρδιάς και το έργο του μπόρεσε να το απλώσει σ’ ολόκληρο τον κόσμο.

Εγινε διάσημος αυτός και απογείωσε –κάνοντάς τους σούπερ σταρ– τους φίλους του. Τα έργα του και οι περίφημες εκτυπώσεις του αλλά και οι viral αφίσες του ακόμα και σήμερα εξακολουθούν να είναι το σήμα κατατεθέν της γαλλικής πρωτεύουσας με τις μποέμ νύχτες της.

▶ «Toulouse-Lautrec and the Stars of Paris», Μουσείο Καλών Τεχνών, Βοστόνη. Μέχρι 4 Αυγούστου.

Henri de Toulouse Lautrec: 
Συλλογή 277 έργων ζωγραφικής