Παιδί και πένθος: Πότε να μιλήσω στο παιδί για το θάνατο;
Μαργαρίτα Οικονομάκου
Γιατί σε ένα ξύλινο κουτί; Ρώτησε.
Η απώλεια είναι αναπόσπαστο μέρος της ζωής, και έχει πολλές μορφές. Για παράδειγμα, μια ασθένεια συμβολίζει την απώλεια (της υγείας όπως το άτομο κατείχε έως εκείνη τη στιγμή). Άλλες μορφές απώλειας μπορούν να συμπεριλαμβάνουν ένα ατύχημα, που μπορεί να προκαλέσει ένα μόνιμο τραύμα, έναν ακρωτηριασμό, ή ακόμα και ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, που αφήνει μόνιμες βλάβες. Φυσικά η επιτομή της απώλειας είναι ο θάνατος.
Είτε πρόκειται για φυσικά αιτία, είτε για κάποια ασθένεια, ο θάνατος αποτελεί αδιαμφισβήτητα αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης. Παρόλα αυτά, λόγω των συνθηκών μέσα στις οποίες συμβαίνει, μπορεί να δημιουργήσει δυσκολίες στην διαχείριση των συναισθημάτων που εγείρει.
Μια κοινωνία που αποφεύγει το θάνατο
Ο τρόπος που προσεγγίζεται ο θάνατος διαφέρει ανάλογα με την κουλτούρα και την καταγωγή του ατόμου, και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται.Σε κάποιες κοινωνίες, κυρίως κολεκτιβιστικές, η έννοια του θανάτου εκφράζεται και είναι συνυφασμένη με τη φιλοσοφία της καθημερινότητας του ανθρώπου. Φυλές όπως είναι για παράδειγμα οι Μαορί, πιστεύουν πως ακόμα και μετά το θάνατο, το πνεύμα των συγγενών παραμένει στην οικογένεια και μετέχει στις αποφάσεις. Σε κάποιες αφρικανικές φυλές η έννοια του θανάτου ενσωματώνεται με την εκπαίδευση, και ήδη από πολύ μικρή ηλικία, το παιδί έχει εξοικειωθεί με την έννοια. Στην Ιαπωνία, διδάσκεται η φιλοσοφία της προσωρινότητας της ύπαρξης, ακόμα και μέσα από την τελετή του τσαγιού (καταστρέφεται η κούπα μετά από κάθε χρήση).
Δυστυχώς φαίνεται πως στο δυτικό κόσμο, υπάρχει μια τάση για αποφυγή της σκέψης όσον αφορά την απώλεια, η οποία οδηγεί σε τραύμα για το παιδί, εάν δεν αντιμετωπιστεί σωστά.
Είναι πολύ σημαντικό να λαμβάνουμε υπόψιν μας τα εξελικτικά στάδια του παιδιού, έτσι ώστε να μπορέσουμε να το βοηθήσουμε να αντιμετωπίσει την διαδικασία του πένθους και της απώλειας ως μέρος της ζωής.
Βρεφική ηλικία: Τα παιδιά στην ηλικία 0-2 ετών δεν έχουν αναπτύξει την έννοια του θανάτου. Παρόλα αυτά, βιώνουν την απώλεια και την αλλαγή στην καθημερινότητά τους και όπως πολύ καλά γνωρίζουμε, απορροφούν την ψυχοσυναισθηματική κατάσταση των ανθρώπων που τα περιβάλλουν.
Ας μην ξεχνάμε πόσο ευαίσθητα είναι σε αυτό το στάδιο, και πως ακόμα δεν έχουν αναπτύξει την πλήρη έκφραση των συναισθημάτων, πόσο μάλιστα τη διαχείρισή τους. Σε περίπτωση που η απώλεια αφορά έναν γονιό, μπορούμε να αντιληφθούμε πως κλονίζεται ο δεσμός του παιδιού (attachment), ο οποίος είναι θεμελιώδους σημασίας για την ψυχική και νευροβιολογική του ανάπτυξη.
Επίσης πολύ σημαντικό να αναφερθεί, είναι πως τα αγαπημένα πρόσωπα είναι συνδεδεμένα με τις αισθήσεις του παιδιού, όπως για παράδειγμα η μυρωδιά της μητέρας, η φωνή της, οι ήχοι των κλειδιών στην πόρτα όταν επιστρέφει ο μπαμπάς από τη δουλειά, ή η τραχιά του γενειάδα.
Μπορεί λοιπόν να βιώσουν ένα σταθερό και έντονο άγχος, το οποίο να εκδηλώνεται με την μορφή αναζήτησης στο χώρο, έντονη αυπνία και ανησυχία, κλάμα και ευερεθιστότητα. Αυτό που συστήνεται είναι η πλαισίωση τους με πολλή τρυφερότητα και φυσική επαφή. Πολύ σημαντική, είναι επίσης η επιστροφή στην ρουτίνα της καθημερινότητας, ώστε το παιδί να λάβει ξανά το μήνυμα της σταθερότητας.
2-6 ετών: Το παιδί πλέον έχει σταθερότητα του αντικειμένου, ενώ υπάρχει μια τάση να αντιλαμβάνεται το θάνατο ως μια κατάσταση ύπνου, ή να σκέπτεται ότι το αγαπημένο τους πρόσωπο έφυγε. Είναι πολύ σημαντικό να αντιληφθούμε ότι πιθανότατα το παιδί να βιώσει το αίσθημα της εγκατάλειψης, ή ακόμα και να διαμορφώσει την αντίληψη ότι με κάποιο τρόπο δεν ήταν άξιο να κρατήσει κοντά του το αγαπημένο του πρόσωπο.
Είναι ανούσιο όταν μας ρωτούν τι έχει συμβεί να προσπαθούμε να τους πούμε ψέμματα, ενώ συστήνονται οι σύντομες, ειλικρινείς απαντήσεις. Φυσικά σε αυτή την ηλικία είναι έντονος ο ψυχικός πόνος, διότι τα παιδιά δεν έχουν ακόμα μεγάλο βοηθητικό περιβάλλον, καθώς βρίσκονται σε προσχολική ηλικία, και συνήθως είναι στο σπίτι.
Σε αυτή την ηλικία το παιδί μπορεί να παρουσιάσει συμπτώματα παλινδρόμησης (επιστροφή σε προηγουμενες συμπεριφορές) όπως το να πιπιλάνε τον αντίχειρα ή να έχουν νυχτερινή ενούρηση. Επίσης μπορεί το άγχος να εκδηλωθεί με εφιάλτες ή με αυξημένη επιθετικότητα προς τους γονείς. Το κλειδί εδώ είναι η κατανόηση, και η ενθάρρυνση να εκφράζει τα συναισθήματά του, ακόμα και αν είναι αρνητικά.
6-8 ετών: Η σχολική ηλικία του παιδιού σηματοδοτεί και μεγαλύτερη κατανόηση της έννοιας του θανάτου. Υπάρχει κατανόηση για την βιολογική αλλά και συμβολική σημασία του θανάτου, η οποία πολλές φορές εισάγεται και σε παραμύθια, ιστορίες, και ταινίες (π.χ ο βασιλιάς των λιονταριών). Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά όχι μόνο βιώνουν μεγαλύτερο εύρος συναισθημάτων, αλλά ο τρόπος που τα αισθάνονται γίνεται ολοένα και πιο βαθύς.
Η εμπειρία της απώλειας μπορεί να γεννήσει ενοχή, κάτι πολύ κοινό στα παιδιά, τα οποία έχουν την εντύπωση πως κάτι έκαναν ή δεν έκαναν σωστά και συνετέλεσε στην απώλεια του αγαπημένου προσώπου. Σε αυτό το στάδιο το πένθος μπορεί να εκδηλωθεί με πτώση της σχολικής απόδοσης, αφηρημάδα, μελαγχολία, ακόμα και απόσυρση. Μπορεί επίσης να παρατηρηθεί δυσκολία συγκέντρωσης ή έντονες εκρήξεις θυμού.
Πολύ σημαντικό είναι να θυμόμαστε πως σε αυτό το στάδιο έχει μεγάλη σημασία η ειλικρίνεια, αλλά και η εκδήλωση των δικών μας συναισθημάτων που βιώνουμε την απώλεια. Όταν εξηγούμε στο παιδί πως κι εμείς έχουμε επηρρεαστεί και πως η διαχείριση του θανάτου είναι διαδικασία και όχι απόφαση, γινόμαστε παράδειγμα για αυτά και τα ενθαρρύνουμε να εκφραστούν και τα ίδια. Μην φοβάστε να τους μιλήσετε και να τα κάνετε να εκφραστούν. Ενθαρρύνετε επίσης δραστηριότητες που θα διοχετεύσουν το συναίσθημα, είτε καλλιτεχνικές είτε αθλητικές.
Προεφηβική ηλικία και έφηβοι: Στην εφηβεία, τα παιδιά αρχίζουν να σχηματίζουν συγκεκριμένες έννοιες για τη ζωή και οι γνωστικές τους ικανότητες αρχίζουν να προχωρούν γρήγορα. Στην εφηβεία τα παιδιά σχηματίζουν προσωπικές απόψεις για τον κόσμο γύρω τους. Σε αυτή την ηλικιακή και αναπτυξιακή φάση, η επίδραση της θλίψης επιδεινώνεται. Όντας περισσότερο συναισθηματικά εμπλεκόμενοι, οι έφηβοι ασχολούνται με τα συναισθήματα θλίψης και απώλειας, αλλά ζυγίζουν και τις κοινωνικές επιπτώσεις συναισθημάτων τους, οδηγώντας σε αίσθηση ευαλωτότητας και άγχους.
Αντιλαμβάνονται πως βιώνουν κάτι διαφορετικό από τους συνομήλικους, και μπορεί να δυσκολευτούν να εκφράσουν τη στεναχώρια τους από φόβο μην τους απομακρύνει η ομάδα ή μήπως χαρακτηριστούν ως ευαίσθητοι, αίσθημα που κάνει τους εφήβους να εσωτερικεύουν τον ψυχικό πόνο, οδηγώντας ακόμα και σε σωματοποίηση.
Επίσης, η απώλεια σε αυτή την ηλικία οδηγεί σε θυμό, θλίψη και απογοήτευση εξαιτίας της συνειδητοποίησης ότι ο αποθανών δεν θα είναι εκεί για μελλοντικές στιγμές που αποτελούν ορόσημο της ζωής του εφήβου (νίκες, αποφοίτηση, διακρίσεις κλπ).
Να μην ξεχνάτε πως το κλειδί με το πένθος στην εφηβεία είναι η διατήρηση των σημαντικών σχέσεων και η κατανόηση, ακόμα κι όταν ο έφηβος αντιδρά με άσχημο τρόπο, αλλά και η συνειδητοποίηση πως καλούμαστε να του διδάξουμε την διοχέτευση του συναισθήματος μέσω των σταθερών ορίων.
Φράσεις που θα μπορούσαν να βοηθήσουν είναι καταλαβαίνω πως είσαι θυμωμένος, αλλά δεν χρειάζεται να σπας πράγματα, είναι οκ να είσαι θυμωμένος αλλά όχι να γίνεσαι σκληρός, δεν χρειάζεται να είμαστε δυνατοί όλη την ώρα. Η ανοιχτή συνομιλία θα τους βοηθήσει στην κατανόηση της οικουμενικότητας του θανάτου και την αποφυγή ταύτισης και φόβου που βιώνουν, λόγω της κατανόησης του υπαρξιακού ρόλου του θανάτου και της ζωής, που χαρακτηρίζονται από την αβεβαιότητα.
Βιβλιογραφία:
- Caring About Kids: Talking to Children about Death (DHEW Publication No. 79-939), originally produced by the NIH National Institute of Mental Health.
- Grollman, E. A., editor. Explaining Death to Children. Boston: Beacon Press; 1968.
- Kubler-Ross, E. On Children and Death. New York: MacMillan; 1983.
- Krulik, T., Holaday, B., Martinson, I.S. The Child and Family Facing Life-Threatening Illness.Philadelphia: J.B. Lippincott Co.; 1987
- Lonetto, R. Children’s Conceptions of Death. New York: Springer; 1980.
- Frantz, T.T. When Your Child Has a Life- Threatening Illness. Washington, D.C.: Association for the Care of Children’s Health; 1983.
- Starkman, N. Z's Gift. Seattle: Comprehensive Health Education Foundation; 1988.
- Varley, S. The Badger's Parting Gifts. Mulberry Books; 1992.
- Vigna, J. Saying Goodbye to Daddy. Morton Grove, Illinois: Albert Whitman and Co., 1991.
- Wiener, L.; Best, A.; Pizzo, P. Be A Friend: Children Who Live With HIV Speak. Morton Grove, Illinois: Albert Whitman and Co.; 1994.
Πώς θα το ξεπεράσω; Πώς θα μιλήσω στο παιδί για τον χαμό του άλλου γονιού; Τί μου συμβαίνει, μήπως πεθάνω κι εγώ;
Βρήκαμε για σένα 7 μοναδικά βιβλία που θα σε βοηθήσουν να βοηθήσεις τον εαυτό σου και τα παιδιά, μετά την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου.
Update: Φίλη της σελίδας μας, μας ενημέρωσε ότι τη βοήθησε πολύ το βιβλίο » Ο δρόμος των δακρύων» του Χόρχε Μπουκάι. Την ευχαριστούμε πολύ και φυσικά, σας το προτείνουμε!
Ο δρόμος των δακρύων
Συγγραφέας: Χόρχε Μπουκάι
Εκδόσεις: Opera
Τιμή: 19.17 ευρώ,
Αν, όμως, ζει ο άλλος μέσα μας,
τότε ο θάνατος είναι μεγάλος ψεύτης
και η αρρώστια μεγάλο ψέμα.
«Αυτό που μπορούμε να κάνουμε για να μην υποφέρουμε «περισσότερο», δεν είναι να αγαπάμε «λιγότερο», αλλά να μάθουμε, όταν φτάνει η στιγμή του αποχωρισμού ή της απώλειας, να μη μένουμε κολλημένοι σ’ αυτό που δεν υπάρχει πια. Να χαιρόμαστε τη στιγμή, όσο διαρκεί, και να προσπαθούμε να την κάνουμε όσο γίνεται καλύτερη. Να ζούμε ρισκάροντας κάθε λεπτό της ζωής μας. Τέλος, να μη ζήσουμε αύριο με τη σκέψη στη σημερινή μέρα που ήταν τόσο ωραία, γιατί αύριο θα έχουμε την υποχρέωση να κάνουμε ό,τι φέρει το αύριο. Και θα προσπαθήσουμε να το κάνουμε κι αυτό εξίσου ωραίο.»
Η αυτονομία, ο έρωτας, ο πόνος, η ευτυχία και η πνευματικότητα είναι οι πέντε δρόμοι τους οποίους χαράζει ο Μπουκάι στον χάρτη που οδηγεί στην ολοκλήρωση του ανθρώπου, στη συνειδητοποίηση του εαυτού του. Πέντε διαδρομές που θα πρέπει ο καθένας να διανύσει μέσα από προσωπικές εμπειρίες και με τον δικό του τρόπο. «Ο δρόμος των δακρύων» είναι, κατά τον Χόρχε Μπουκάι, «ο πιο σκληρός από τους δρόμους αυτούς». Είναι το μονοπάτι του πόνου, του πένθους και των απωλειών, μα ακόμη κι έτσι, είναι ένας δρόμος απολύτως απαραίτητος. Γιατί δεν μπορούμε να συνεχίσουμε αν δεν αφήσουμε πίσω αυτό που δεν είναι πια εδώ μαζί μας.
Πένθος και Υγεία
Συγγραφέας: Μαρί – Φρεντερίκ Μπακέ
Εκδόσεις: Θυμάρι
Τιμή: 14.40 ευρώ,
-Μπορεί να αρρωστήσουμε μετά από ένα πένθος;
-Ποιες είναι οι επιπτώσεις του πένθους στη σωματική και ψυχική μας υγεία;
-Ποια συμπτώματα ανήκουν στο φυσιολογικό πένθος;
-Και ποια στο παθολογικό; – κι από ποιες αιτίες;
-Τι μπορούμε να κάνουμε για να ξεπεράσουμε τον πόνο από το χαμό ενός αγαπημένου προσώπου;
-Πώς θα βοηθήσουμε, κυρίως τα μικρά παιδιά, ν’ αποφύγουν μια παθολογική συμπεριφορά εξαιτίας του χαμού ενός γονιού ή άλλου αγαπημένου τους προσώπου;
Αν έχετε χάσει κάποιον δικό σας, αυτό το βιβλίο θα σας βοηθήσει να κατανοήσετε καλύτερα τον πόνο του αποχωρισμού. Αν είστε γιατρός ή νοσηλευτής θα βρείτε πιο εξειδικευμένες απαντήσεις στα ερωτήματά σας, όπως:
-Πώς θ’ ανακοινώσουμε τη διάγνωση μιας χρόνιας ή θανατηφόρας ασθένειας;
-Πώς θα συμπαρασταθούμε σ’ έναν ετοιμοθάνατο και στην οικογένειά του μετά τη διάγνωση;
Μαθαίνοντας να λέμε αντίο, στο γονιό που χάνεται
Συγγραφέας: Λεσάν Εντά
Εκδόσεις: Θυμάρι
Τιμή: 9.63 ευρώ
Ο θάνατος ενός γονιού δημιουργεί φαντασιώσεις και αναπάντητα, ίσως, ερωτήματα σ’ ένα παιδί. Μπορεί να φοβάται να τα εκδηλώσει. Ίσως πιστεύει ότι πρέπει να δείξει γενναίο, να πνίξει τα συναισθήματά του και αυτό ακριβώς μπορεί να γίνει η αρχή του κακού για την ψυχική υγεία του παιδιού. Η συγγραφέας υποστηρίζει την επικοινωνία με το παιδί και την ενθάρρυνσή του να τα εκφράσει. Μόνον έτσι θα βοηθηθεί να καταλάβει τα διάφορα στάδια του πένθους που χρειάζεται να περάσουν οι άνθρωποι.
Να αγαπάς και να χάνεις: Αντιμετώπιση της απώλειας
Συγγραφέας: Ρόμπερτ Νειμέγερ
Εκδόσεις: Κριτική
Τιμή: 14.85 ευρώ,
Το βιβλίο προσφέρει μια νέα οπτική της απώλειας σε όσους πενθούν, αλλά και στους επαγγελματίες που προσπαθούν να τους βοηθήσουν. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι οι παραδοσιακές απόψεις για το πένθος είναι πολύ επιφανειακές και απλοϊκές και αναπτύσσει μια νέα θεώρηση του πένθους ως διεργασίας «ανακατασκευής του νοήματος». Χρησιμοποιώντας ιστορίες υπαρκτών προσώπων που αντιμετώπισαν μια σημαντική απώλεια, βοηθά τον αναγνώστη να ενεργοποιήσει τα προσωπικά και κοινωνικά αποθέματα που απαιτούνται για τη διαδικασία προσαρμογής του στην απώλεια. Προτείνει τρόπους για τη διατήρηση της ανάμνησης των ανθρώπων που χάσαμε. Τέλος αναλύει διαφορετικές περιπτώσεις απώλειας, όπως ο χωρισμός ή η απόλυση από τη δουλειά. Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από ευαισθησία, θεωρητική τεκμηρίωση και πρακτική εφαρμογή.
Τα δώρα του κυρ-Μενέλαου
Συγγραφέας:Susan Varley
Εκδόσεις: Μέριμνα
Τιμή: 8.40 ευρώ, εδώ
Ο κυρ-Μενέλαος ήταν ένας αγαπητός και πολύ σοφός τυφλοπόντικας. Είχε ζήσει πάρα πολλά χρόνια και ήξερε σχεδόν τα πάντα – ακόμα και ότι σύντομα θα ερχόταν η μέρα του να πεθάνει. Ο κυρ-Μενέλαος δεν φοβόταν το θάνατο. Ήξερε ότι όποιος πεθάνει αφήνει πίσω του το σώμα του και επειδή έβλεπε ότι το δικό του σώμα δεν λειτουργούσε πια πολύ καλά (καθόλου όπως παλιότερα), δεν τον ένοιαζε και πολύ να πεθάνει. Αυτό όμως που τον απασχολούσε ήταν πώς θα νιώθαν οι φίλοι του όταν αυτός δεν θα ήταν πια μαζί τους. Τους είχε ήδη πει ότι κάποια μέρα εκείνος θα έμπαινε στο Μεγάλο Τούνελ του Αποχωρισμού, και τους είχε μάλιστα ζητήσει να μην στενοχωρηθούν πάρα πολύ που θα ‘φευγε από κοντά τους.
Μια μέρα, όπως παρατηρούσε ο κυρ-Μενέλαος ένα τυφλοποντικάκι, τον Φοίβο, να τρέχει σαν τρελό σε μια λοφοπλαγιά μαζί με το φιλαράκο του το βατραχάκι, αισθάνθηκε πολύ γέρος και πολύ κουρασμένος. Πόσο θα ήθελε να μπορούσε και αυτός να τρέξει μαζί τους! Αλλά πού να τον κρατήσουν τα γέρικα πόδια του… Κοίταζε λοιπόν τους δυο μικρούς του φίλους και απλώς χαιρόταν που τους έβλεπε να διασκεδάζουν με την ψυχή τους.
Άρχισε να νυχτώνει και ο κυρ-Μενέλαος γύρισε στο σπίτι του. Είπε καληνύχτα στο φεγγάρι που έλαμπε στον ουρανό, τράβηξε τις κουρτίνες και κατέβηκε στο σαλόνι του να κάτσει κοντά στο αναμένο τζάκι. Έφαγε το βραδυνό του φαγητό και αμέσως μετά πήγε στο μικρό του γραφείο να γράψει ένα γράμμα.
Έπειτα βολεύτηκε στην κουνιστή του πολυθρόνα κοντά στο τζάκι, και σιγά σιγά αποκοιμήθηκε… Και τότε είδε ένα πολύ ωραίο όνειρο, πιο ωραίο από κάθε άλλο όνειρο που είχε δει στη ζωή του.
Θα σ’ αγαπώ ό,τι κι αν γίνει
Συγγραφέας: Gliori Debi
Εκδόσεις: Πατάκη
Τιμή: 7.84 ευρώ,
«Κι όταν πεθάνουμε και χαθούμε, θα μ΄αγαπάς ακόμη;» είπε ο Μικρός. «Θα υπάρχει ακόμα η αγάπη;»
Η Μαμά πήρε στην αγκαλιά της, τον Μικρό και κοίταξαν μαζί από το παράθυρο τον ουρανό. Το φεγγαράκι έφεγγε ψηλά και τ΄αστεράκια ήταν φωτεινά.
«Κοίτα, Μικρέ, τ΄αστεράκια πώς λάμπουνε στον ουρανό. Ξέρεις πως πολλά απ΄αυτά έχουν πεθάνει εδώ και χρόνια πια;»
«Τα βλέπεις όμως πώς φωτίζουν ακόμα στον ουρανό; Η αγάπη είναι σαν τ΄ αστέρια: ποτέ δεν πεθαίνει και πάντα φωτίζει»
Τί στην ευχή να κάνεις, αν χάσεις κάποιον που αγαπάς
Συγγραφέας: Τρέβορ Ρομέιν
Εκδόσεις: Κέδρος
Τιμή: 6.62 ευρώ,
Είναι ένα από τα πιο σημαντικά και τα πιο σκληρά πράγματα που μπορούν να συμβούν στη ζωή μας. Κάποιος που αγαπάμε πεθαίνει κι ολόκληρος ο κόσμος μας αλλάζει.
Τι μπορούμε να κάνουμε;
Ο συγγραφέας αυτού του βιβλίου ξέρει, επειδή του έχει συμβεί. Κι έτσι δίνει απαντήσεις με απλά, ειλικρινή λόγια σε θέματα που απασχολούν κάθε παιδί σε μια τέτοια περίπτωση:
-Γιατί πεθαίνουν οι άνθρωποι;
-Φταίω εγώ για το θάνατο;
-Τι γίνεται το σώμα του ανθρώπου που πέθανε;
-Πώς μπορώ να πω αντίο;
Περιγράφει τα δυνατά, μπερδεμένα συναισθήματα που μπορεί να νιώθει ένα παιδί και προτείνει τρόπους για να αισθανθεί καλύτερα. Εξηγεί στο παιδί ότι δεν είναι κακό να κλάψει, να μιλήσει για το θάνατο, να πενθήσει… και να συνεχίσει τη ζωή του.
Γονείς παιδιά και θάνατος
Συγγραφέας: Anna W. M. Wolf
Εκδόσεις: Επιφανίου
Τιμή: 4.21 ευρώ,
Όπως ακριβώς η χαρά ενώνει την οικογένεια, και η λύπη μπορεί να εξυπηρετήσει τον ίδιο σκοπό. Ανεξάρτητα από το θρησκευτικό προσανατολισμό του καθενός, οι ιεροτελεστίες που περιβάλλουν τη διαδικασία του πένθους αποτελούν ένα μέσο που διευκολύνει τη συναισθηματική λειτουργία της θλίψης. Μερικά παιδιά μπορούν να συμμετάσχουν στο πένθος ενός μέλους της οικογένειας και αυτή η συμμετοχή να εμπλουτίσει την πείρα τους. Άλλα παιδιά χρειάζονται προστασία από έντονα συναισθήματα που είναι πάνω από τις δυνατότητές τους να τα χειριστούν. Είναι αυτές οι διαφορές μεταξύ των παιδιών που μας δυσκολεύουν να δώσουμε συμβουλές στους γονιούς χωρίς να τις συνδέουμε με μερικούς προσδιορισμούς που μπορεί να φαίνονται μπερδεμένοι. Όμως αυτό ακριβώς είναι που σημαίνει διορατική κρίση.
Αν έχεις να μας προτείνεις κάποιο βιβλίο που διάβασες για το ίδιο θέμα ή για οποιοδήποτε άλλο, άσε το σχόλιό σου στο τέλος του κειμένου ή στείλε μας τις ιδέες σου με email στο info@singleparent.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου