Έφυγε" τα ξημερώματα , ύστερα από άνιση μάχη με την επάρατο, ο αγαπητός για το ήθος του και λαμπρός εργάτης του πνεύματος Μιχάλης Ν. Κατσίγερας.Συμμαθητής και απαρέγκλιτα αγαπημένος φίλος μου από τα χρόνια του επτατάξιου νυχτερινού σχολείου της οδού Λιοσίων , ο Μιχάλης διήνυσε μια πορεία ζωής αξιοζήλευτη στον επαγγελματικό και τον πνευματικό τομέα.
Πνεύμα ιδιαίτερα ανήσυχο, διακρινόταν για τις δύο μεγάλες αγάπες του :το θέατρο και την ιστορία. Σπούδασε αρχικά στην Πάντειο , αλλά διψώντας για περισσότερη μόρφωση, αμέσως μετά έφυγε στη Γαλλία , όπου σπούδασε θεατρολογία στο Πανεπιστήμιο Paris III.
Η επαγγελματική , στη συνέχεια, ενασχόλησή του με τη δημοσιογραφία συνδυάστηκε με πλήθος δραστηριοτήτων που είχαν να κάνουν με την εξέλιξη του νεοελληνικού Θεάτρου αλλά κυρίως με τη συστηματική μελέτη της ευρύτερης Ιστορίας .
Ακαταπόνητη υπήρξε η αναδίφηση αμέτρτητων σε αριθμό κρατικών και ιδιωτικών αρχείων, καρποί της οποίας υπήρξαν οι ιδιαίτερα εμπεριστατωμένες εργασίες του που φωτίζουν άγνωστες πτυχές της ελληνικής ιστορίας στον εικοστό αιώνα.
Εργάστηκε επί δεκαετίες στον ΣΚΑΪ και στην «Καθημερινή», στην οποία μάλιστα υπήρξε υπεύθυνος για την "πρώτη σελίδα" από το 1989 έως πρόσφατα.
Παράλληλα , κράτησε με συνέπεια έως το τέλος την ιδιαίτερα δημοφιλή ΄καθημερινή στήλη-ενθύμισης ιστορικών γεγονότων , υπογράφοντας ως Φιλίστωρ.
Η συμμετοχή του με εισηγήσεις σε συνέδρια για θέματα της ιστορίας του Τύπου και της νεότερης πολιτικής ιστορίας , η τακτική συνεργασία του στα έντυπα της Καθημερινής (ποιος δε θυμάται, λ.χ. την ευρηματικότατη και παιγνιώδη τελευταία σελίδα του Γαστρονόμου με τα δημοφιλή εδέσματα του νεοέλληνα;) , αλλά και εμπεριστατωμένες ιστορικές εργασίες του "La formation des travalleurs culturels du spectacle (en Grece)” [σε συνεργ.], " Κεφαλονιά 1943, Η αναφορά του Ιταλού πολιτικού διοικητή Vittorio Seganti", "Ιωάννου Μεταξά «24 ώρες αργοπορία» ανέκδοτο κείμενο σε θεατρική μορφή", συνέβαλαν στο να φωτιστούν διάφορες όψεις της ταραχώδους ζωής στην Ελλάδα του 20ού αιώνα .
Κορυφαίοι καρποί της ώριμης πνευματικής του συγκρότησης υπήρξαν τα βιβλία:
"Ελλάδα, 20ος αιώνας. Οι πρώτες σελίδες" (εκδ. Ποταμός, 1999). "Ελλάδα, 20ος αιώνας. Οι φωτογραφίες" (εκδ. Ποταμός, Α έκδοση δίτομο, Β έκδοση επίτομο). "Η Καθημερινή, πρώτες σελίδες, 1919-2000" (Β' έκδοση, "1919-2009"). "Οι εκλογές του 1946" (συλλογικό έργο, εκδ. Πατάκης, 2008). Υπό έκδοση: "Από τον ανένδοτο στη δικτατορία" (συλλογικό έργο, εκδ. Παπαζήσης, 2009). "Ο Μαλαπάρτε και οι Ελληνες" (επίμετρο στο Κούρτσιο Μαλαπάρτε: "Η τεχνική του πραξικοπήματος", εκδ. Ιωλκός, 2009).
Ο αδόκητος θάνατος του αξέχαστου για την καλοσύνη , την ανθρωπιά , την οξύνοια , την πνευματική συγκρότηση και το πηγαίο χιούμορ του Μιχάλη σκόρπισε τη θλίψη σ΄όλους όσοι τον ζήσαμε από κοντά ως συμμαθητές , συνεργάτες και φίλοι.
Ιδιαίτερα θερμά απευθύνουμε και τα δικά μαςσυλλυπητήρια προς τους οικείους του , ειδικότερα στις τρεις "γυναίκες της ζωής του" , τη σύζυγο και τις δύο θυγατέρες του, δανειζόμενοι τους στίχους του Κάλβου από το ποίημα Εις τον Ιερόν Λόχον :
Ας μη βρέξει ποτέ
το σύννεφον, και ο άνεμος
σκληρός ας μη σκορπίσει
το χώμα το μακάριον
που θα τον σκεπάσει.
Ας το δροσίσει πάντοτε
με τ' αργυρά της δάκρυα
η ροδόπεπλος κόρη'
και αυτού ας ξεφυτρώνουν
αιώνια τ' άνθη.
Gerontakos
ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Κριτικογραφία | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Κάλβος, λαμπρός λόγιος και ποιητής [Ανδρέας Κάλβος, Ανδρέας Κάλβος, Έργα], "Η Καθημερινή"/ "Τέχνες και Γράμματα", 6.11.2016 Σπουδές και προσεγγίσεις στο σολωμικό κληροδότημα, "Η Καθημερινή"/ "Τέχνες και Γράμματα", 17.7.2016 Ο Σωτήριος Ελβετικός Ερυθρός Σταυρός [Αναστασία Κούκουνα, Επιβίωση στην κατεχόμενη Ελλάδα], "Η Καθημερινή"/ "Τέχνες και Γράμματα", 26.6.2016 Σικελιανός και αρχαίο δράμα [Μαντώ Μαλάμου, Τα προσωπεία του Διονύσου], "Η Καθημερινή"/ "Τέχνες και Γράμματα", 21.12.2014 Oι Βρετανοί στην Ελλάδα 1941-49 [C. M. Woodhouse, Ο αγώνας για την Ελλάδα 1941-1949], "Η Καθημερινή"/ "Τέχνες και Γράμματα", 14.4.2013 Αθέατες όψεις της ιστορίας [Αθέατες όψεις της ιστορίας], "Η Καθημερινή"/ "Τέχνες και Γράμματα", 18.3.2012 49 χρόνια πρίν...4.XI.1962, "Η Καθημερινή", 5.11.2011 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kαλό ταξίδι, Μιχάλη!
Ήταν ο άνθρωπος που για πάρα πολλά χρόνια φιλοτεχνούσε, κυριολεκτικά, την πρώτη σελίδα. Ήταν η θεσμική μας μνήμη, αλλά και ο άνθρωπος που με τα αστεία του και το επίπεδο του μας έκανε να νιώθουμε ότι ανήκουμε σε μια παράδοση και σε μια οικογένεια. Τον αγαπούσαμε τον Μιχάλη, παλιοί, νεότεροι, όλοι.
Αφήνει πίσω του μια πολύ δεμένη οικογένεια για την οποία έκανε και έδωσε τα πάντα. Θα τον αποχαιρετίσουμε μαζί της σαν ένα κομμάτι και από την δική μας ζωή, που θα μας λείψει πολύ.
Καλό ταξίδι, Μιχάλη!
Αλέξης Παπαχελάς
___________________________
Εφυγε ο Φιλίστωρ μας!
Είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς ότι η «Καθημερινή» θα
γιορτάσει τα 100 χρόνια της το 2019 χωρίς το Μιχάλη Κατσίγερα. H απώλεια
είναι καθοριστική τόσο για τη μικρή, «οικογενειακή», όσο και για τη
μεγάλη ιστορία της εφημερίδας.
Από τις αρχές της δεκαετίας του '80 που ήρθε ο Μιχάλης στην «Καθημερινή» μέχρι και πριν από λίγο καιρό παρέμενε στέλεχος και ραχοκοκαλιά της. Συντάκτης ύλης στην αρχή, υπεύθυνος για την πρώτη σελίδα από το 1989, ο «Φιλίστωρ» της, αρθρογράφος και πάνω απ’ όλα δημοσιογράφος με «αίσθηση της Ιστορίας». Η σχέση του με την ελληνική και ευρωπαϊκή ιστορία του 20ου αιώνα ήταν οργανική. Ερευνητής, αναζητούσε πρωτογενείς πηγές, με σύμμαχο μια ισχυρή μνήμη και κριτήριο οξυδερκές και επίμονο. Ήταν μια ασφαλής «μηχανή αναζήτησης» πολύ πριν το Διαδίκτυο προσφέρει αφειδώλευτα την πληροφορία.
Προλογίζοντας την πρώτη έκδοση με τις Πρώτες Σελίδες της «Καθημερινής» (1919 – 2000), την οποία επιμελήθηκε κιόλας εξ’ ολοκλήρου, σημειώνει ότι «χρειάστηκε να ξεφυλλίσουμε μία – μία τις 24.000 και πλέον πρώτες σελίδες του σώματος της εφημερίδας προκειμένου να επιλεγούν αυτές οι οποίες συγκροτούν το ανά χείρας εράνισμα».
Όλα τα χρόνια του επαγγελματικού βίου του ο Μιχάλης Κατσίγερας δεν απομακρύνθηκε ποτέ από το πάθος του: την έρευνα και την Ιστορία. Και, παράλληλα, το θέατρο και την ποίηση (με ειδίκευση στην Επτανησιακή και τον «μέγιστο», όπως αποκαλούσε, Διονύσιο Σολωμό).
Στην εξαιρετική φωτογραφική αφήγηση του ελληνικού 20ου αιώνα (2001 και 2007, εκδ. «Ποταμός»), που υπέγραψε, ο πρόλογος είναι ενός ανθρώπου με τον οποίο συμπορεύτηκε στενά, συναποτελώντας το πλέον χαρακτηριστικό και αλησμόνητο «δίδυμο» της εφημερίδας: του Αντώνη Καρκαγιάννη. Παρά τις πολιτικές και ιδεολογικές διαφορές τους, έτρεφαν βαθύτατη εκτίμηση ο ένας για τον άλλον και μοιράζονταν το ίδιο ευθύβολο και σαρκαστικό χιούμορ.
Ο Μιχάλης είχε πάντα κάτι καίριο και πρωτότυπο να πει και να σχολιάσει, παίζοντας με τις λέξεις με ευρηματικότητα και γνώση, στρέφοντας την προτίμησή του σε ιστορίες που ο ίδιος μπορούσε να αφηγηθεί με υπαινικτική χάρη και τόλμη.
Γράφει στην εισαγωγή της Β’ έκδοσης των «Φωτογραφιών»: «Έχει λεχθεί ότι το ελληνικό φωτορεπορτάζ γεννήθηκε στις 5.20 το απόγευμα της 31ης Μαΐου 1905, στην είσοδο του κτιρίου της (παλαιάς) Βουλής των Ελλήνων από την πλευρά της οδού Σταδίου , όταν ο πρωθυπουργός Θεόδωρος Δηλιγιάννης έπεφτε θανάσιμα τραυματισμένος από το μαχαίρι του άθλιου δολοφόνου του. Εκεί βρισκόταν ο εξ Ηπείρου φωτογράφος Πέτρος Πουλίδης – μόλις εικοσάχρονος , φερμένος από την Κωνσταντινούπολη, όπου από τα δέκα του χρόνια σπούδαζε φωτογραφία – και, σύμφωνα με μαρτυρίες, έκανε την πρώτη του και επιτυχή φωτοειδησεογραφική λήψη. Το αποτέλεσμά της δεν το γνωρίζουμε καθώς η φωτογραφία λανθάνει»…
Το τυπικό βιογραφικό του Μιχάλη Κατσίγερα με καταγωγή από την Κεφαλονιά, από τον πατέρα του, και από την Αθήνα, από τη μητέρα του, αναφέρει τα εξής: «Γεννήθηκε το 1946 στην Αθήνα και σπούδασε θεατρολογία στο Πανεπιστήμιο Paris III. Εργάστηκε στον ΣΚΑΪ και στην «Καθημερινή» , στην οποία ήταν υπεύθυνος για την πρώτη σελίδα από το 1989.
Συμμετείχε με εισηγήσεις σε συνέδρια για θέματα ιστορίας του Τύπου και πολιτικής ιστορίας. Εργασίες: «La formation des travalleurs culturels du spectacle (en Grece)» [σε συνεργ.]. " Κεφαλονιά 1943. Η αναφορά του Ιταλού πολιτικού διοικητή Vittorio Seganti". "Ιωάννου Μεταξά «24 ώρες αργοπορία» ανέκδοτο κείμενο σε θεατρική μορφή". Βιβλία: "Ελλάδα, 20ος αιώνας. Οι πρώτες σελίδες" (εκδ. Ποταμός, 1999). "Ελλάδα, 20ος αιώνας. Οι φωτογραφίες" (εκδ. Ποταμός, Α έκδοση δίτομο, Β έκδοση επίτομο). "Η Καθημερινή, πρώτες σελίδες, 1919-2000" (Β' έκδοση, "1919-2009"). "Οι εκλογές του 1946" (συλλογικό έργο, εκδ. Πατάκης, 2008). "Από τον ανένδοτο στη δικτατορία" (συλλογικό έργο, εκδ. Παπαζήσης, 2009). "Ο Μαλαπάρτε και οι Ελληνες" (επίμετρο στο Κούρτσιο Μαλαπάρτε: "Η τεχνική του πραξικοπήματος", εκδ. Ιωλκός, 2009)».
Όμως για όλους εμάς ο Μιχάλης Κατσίγερας ήταν περισσότερα από μια πηγή γνώσεων και αναφορών, έναν καλλιεργημένο, αγαπητό και αγαπημένο συνάδελφο, μια προσωπικότητα εκκεντρική, ένα πνεύμα παράδοξο. Ήταν μια σταθερά. Ένας διαχρονικός ταξιδιώτης εποχών, ιστορικών και προσωπικών. Διέσχιζε τις αίθουσες και τους διαδρόμους της «Καθημερινής» από τη Σωκράτους μέχρι το Νέο Φάληρο, με βλέμμα διεισδυτικό στην πραγματικότητα και στους ανθρώπους.
Ευτύχησε να δημιουργήσει μια ξεχωριστή οικογένεια με και για την οποία ζούσε να τη δει να μεγαλώνει και να ευτυχεί. Η γυναίκα του Νάνσυ, οι δυο διακεκριμένες φοιτήτριες κόρες του, Μυρτώ και Άννα, ήταν σαν τρεις άγγελοι από την αρχή ως το τέλος του βίου του. Εκείνες πρόλαβε να τις αποχαιρετήσει, μέσα σε αυτούς τους, περίπου, έξι μήνες που διαγνώστηκε με καρκίνο έως εχθές που άφησε την τελευταία του πνοή. Με περισσή δύναμη, πειθαρχία και φροντίδα για τα επόμενα βήματά τους, ασχολήθηκε μαζί τους, ως το τέλος.
Για εμάς, που δεν προλάβαμε να τον αποχαιρετήσουμε, επιλέγουμε το κατευόδιο, με διαμεσολαβητή τον «μέγιστο». Το φύλο, στο ποίημα, είναι γυναίκα. Ακόμη καλύτερα για εκείνον:
«Με τα’ άνθη μας εμίσεψε*/Να ‘βρ’ άνθη σα γυρίσει*/ Έτοίμασέ τα, κι έφθασε, -/ Δεν ημπορεί ν’ αργήσει*-/ Μην είναι κείνη πόρχεται/ με κάτασπρα πανιά;»
Από τις αρχές της δεκαετίας του '80 που ήρθε ο Μιχάλης στην «Καθημερινή» μέχρι και πριν από λίγο καιρό παρέμενε στέλεχος και ραχοκοκαλιά της. Συντάκτης ύλης στην αρχή, υπεύθυνος για την πρώτη σελίδα από το 1989, ο «Φιλίστωρ» της, αρθρογράφος και πάνω απ’ όλα δημοσιογράφος με «αίσθηση της Ιστορίας». Η σχέση του με την ελληνική και ευρωπαϊκή ιστορία του 20ου αιώνα ήταν οργανική. Ερευνητής, αναζητούσε πρωτογενείς πηγές, με σύμμαχο μια ισχυρή μνήμη και κριτήριο οξυδερκές και επίμονο. Ήταν μια ασφαλής «μηχανή αναζήτησης» πολύ πριν το Διαδίκτυο προσφέρει αφειδώλευτα την πληροφορία.
Προλογίζοντας την πρώτη έκδοση με τις Πρώτες Σελίδες της «Καθημερινής» (1919 – 2000), την οποία επιμελήθηκε κιόλας εξ’ ολοκλήρου, σημειώνει ότι «χρειάστηκε να ξεφυλλίσουμε μία – μία τις 24.000 και πλέον πρώτες σελίδες του σώματος της εφημερίδας προκειμένου να επιλεγούν αυτές οι οποίες συγκροτούν το ανά χείρας εράνισμα».
Όλα τα χρόνια του επαγγελματικού βίου του ο Μιχάλης Κατσίγερας δεν απομακρύνθηκε ποτέ από το πάθος του: την έρευνα και την Ιστορία. Και, παράλληλα, το θέατρο και την ποίηση (με ειδίκευση στην Επτανησιακή και τον «μέγιστο», όπως αποκαλούσε, Διονύσιο Σολωμό).
Στην εξαιρετική φωτογραφική αφήγηση του ελληνικού 20ου αιώνα (2001 και 2007, εκδ. «Ποταμός»), που υπέγραψε, ο πρόλογος είναι ενός ανθρώπου με τον οποίο συμπορεύτηκε στενά, συναποτελώντας το πλέον χαρακτηριστικό και αλησμόνητο «δίδυμο» της εφημερίδας: του Αντώνη Καρκαγιάννη. Παρά τις πολιτικές και ιδεολογικές διαφορές τους, έτρεφαν βαθύτατη εκτίμηση ο ένας για τον άλλον και μοιράζονταν το ίδιο ευθύβολο και σαρκαστικό χιούμορ.
Ο Μιχάλης είχε πάντα κάτι καίριο και πρωτότυπο να πει και να σχολιάσει, παίζοντας με τις λέξεις με ευρηματικότητα και γνώση, στρέφοντας την προτίμησή του σε ιστορίες που ο ίδιος μπορούσε να αφηγηθεί με υπαινικτική χάρη και τόλμη.
Γράφει στην εισαγωγή της Β’ έκδοσης των «Φωτογραφιών»: «Έχει λεχθεί ότι το ελληνικό φωτορεπορτάζ γεννήθηκε στις 5.20 το απόγευμα της 31ης Μαΐου 1905, στην είσοδο του κτιρίου της (παλαιάς) Βουλής των Ελλήνων από την πλευρά της οδού Σταδίου , όταν ο πρωθυπουργός Θεόδωρος Δηλιγιάννης έπεφτε θανάσιμα τραυματισμένος από το μαχαίρι του άθλιου δολοφόνου του. Εκεί βρισκόταν ο εξ Ηπείρου φωτογράφος Πέτρος Πουλίδης – μόλις εικοσάχρονος , φερμένος από την Κωνσταντινούπολη, όπου από τα δέκα του χρόνια σπούδαζε φωτογραφία – και, σύμφωνα με μαρτυρίες, έκανε την πρώτη του και επιτυχή φωτοειδησεογραφική λήψη. Το αποτέλεσμά της δεν το γνωρίζουμε καθώς η φωτογραφία λανθάνει»…
Το τυπικό βιογραφικό του Μιχάλη Κατσίγερα με καταγωγή από την Κεφαλονιά, από τον πατέρα του, και από την Αθήνα, από τη μητέρα του, αναφέρει τα εξής: «Γεννήθηκε το 1946 στην Αθήνα και σπούδασε θεατρολογία στο Πανεπιστήμιο Paris III. Εργάστηκε στον ΣΚΑΪ και στην «Καθημερινή» , στην οποία ήταν υπεύθυνος για την πρώτη σελίδα από το 1989.
Συμμετείχε με εισηγήσεις σε συνέδρια για θέματα ιστορίας του Τύπου και πολιτικής ιστορίας. Εργασίες: «La formation des travalleurs culturels du spectacle (en Grece)» [σε συνεργ.]. " Κεφαλονιά 1943. Η αναφορά του Ιταλού πολιτικού διοικητή Vittorio Seganti". "Ιωάννου Μεταξά «24 ώρες αργοπορία» ανέκδοτο κείμενο σε θεατρική μορφή". Βιβλία: "Ελλάδα, 20ος αιώνας. Οι πρώτες σελίδες" (εκδ. Ποταμός, 1999). "Ελλάδα, 20ος αιώνας. Οι φωτογραφίες" (εκδ. Ποταμός, Α έκδοση δίτομο, Β έκδοση επίτομο). "Η Καθημερινή, πρώτες σελίδες, 1919-2000" (Β' έκδοση, "1919-2009"). "Οι εκλογές του 1946" (συλλογικό έργο, εκδ. Πατάκης, 2008). "Από τον ανένδοτο στη δικτατορία" (συλλογικό έργο, εκδ. Παπαζήσης, 2009). "Ο Μαλαπάρτε και οι Ελληνες" (επίμετρο στο Κούρτσιο Μαλαπάρτε: "Η τεχνική του πραξικοπήματος", εκδ. Ιωλκός, 2009)».
Όμως για όλους εμάς ο Μιχάλης Κατσίγερας ήταν περισσότερα από μια πηγή γνώσεων και αναφορών, έναν καλλιεργημένο, αγαπητό και αγαπημένο συνάδελφο, μια προσωπικότητα εκκεντρική, ένα πνεύμα παράδοξο. Ήταν μια σταθερά. Ένας διαχρονικός ταξιδιώτης εποχών, ιστορικών και προσωπικών. Διέσχιζε τις αίθουσες και τους διαδρόμους της «Καθημερινής» από τη Σωκράτους μέχρι το Νέο Φάληρο, με βλέμμα διεισδυτικό στην πραγματικότητα και στους ανθρώπους.
Ευτύχησε να δημιουργήσει μια ξεχωριστή οικογένεια με και για την οποία ζούσε να τη δει να μεγαλώνει και να ευτυχεί. Η γυναίκα του Νάνσυ, οι δυο διακεκριμένες φοιτήτριες κόρες του, Μυρτώ και Άννα, ήταν σαν τρεις άγγελοι από την αρχή ως το τέλος του βίου του. Εκείνες πρόλαβε να τις αποχαιρετήσει, μέσα σε αυτούς τους, περίπου, έξι μήνες που διαγνώστηκε με καρκίνο έως εχθές που άφησε την τελευταία του πνοή. Με περισσή δύναμη, πειθαρχία και φροντίδα για τα επόμενα βήματά τους, ασχολήθηκε μαζί τους, ως το τέλος.
Για εμάς, που δεν προλάβαμε να τον αποχαιρετήσουμε, επιλέγουμε το κατευόδιο, με διαμεσολαβητή τον «μέγιστο». Το φύλο, στο ποίημα, είναι γυναίκα. Ακόμη καλύτερα για εκείνον:
«Με τα’ άνθη μας εμίσεψε*/Να ‘βρ’ άνθη σα γυρίσει*/ Έτοίμασέ τα, κι έφθασε, -/ Δεν ημπορεί ν’ αργήσει*-/ Μην είναι κείνη πόρχεται/ με κάτασπρα πανιά;»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου