Η ΝΕΑ ΠΑΡΑΛΙΑ ΑΛΛΟΤΕ, ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΑ ΛΙΦΤΙΝΓΚ ΤΗΣ

Γραφικές όψεις πριν από την επιχωμάτωση της νέας παραλίας Θεσσαλονίκης

 Χρίστος Ζαφείρης*

https://thessmemory.wordpress.com.

Πριν από την επιχωμάτωση, στην αρχή της Λεωφόρου Μεγάλου Αλεξάνδρου, όπου λειτουργούσε η Ηλεκτρική Εταιρία.

Η πιο μεγάλη μεταμόρφωση της Θεσσαλονίκης, που άλλαξε την παραδοσιακή μορφή της πόλης, ήταν η επιχωμάτωση της ανατολικής παραλίας από το ύψος της Ηλεκτρικής Εταιρείας ως το Ποσειδώνιο. Χιλιάδες τόνοι μπάζα από τις κατεδαφίσεις και τις εκσκαφές των νέων οικοδομών της πόλης, μετέτρεψαν τη δαντελένια ανατολική ακτή του Θερμαϊκού, με όρμους, λιμανάκια και θαλάσσια λουτρά, σε ευθύγραμμη προκυμαία, προσφέροντας οικοδομικά τετράγωνα με πλειστηριασμό σε νέους προνομιούχους ιδιοκτήτες.
Με την επιχωμάτωση πολλά κτήρια που ήταν παραθαλάσσια απομακρύνθηκαν από την ακτή και σήμερα δεν θυμίζουν το αρχικό τους παραθαλάσσιο τοπίο. Ένα τέτοιο κτίριο είναι η αναστυλωμένη εξαιρετικά βίλα Καπαντζή στην Ανάληψη, που στέγασε μεταπολεμικά το περίφημο Ε’ γυμνάσιο, το σημερινό Πολιτιστικό Κέντρο της Εθνικής Τράπεζας. Η δυτική του αυλή βρεχόταν, ως την επιχωμάτωσή της, από τη θάλασσα και ως τη δεκαετία του 1960 αρκετοί μαθητές έκαναν μπάνιο στη θάλασσα.

Η επιχωματωμένη νέα παραλία ως το ύψος του Κυβερνείου (Λαογραφικού Μουσείου), πριν ανεγερθεί το «Μακεδονία Πάλας».

Στις αρχές του ’60 είχε ολοκληρωθεί σχεδόν η επέκταση της παραλίας ως το ακρωτήρι του Κυβερνείου – στο σημερινό Λαογραφικό Μουσείο, όπου έφτανε ο χείμαρρος της Κάτω Τούμπας. Είχε επιχωματωθεί η παραλία Μιραμάρ στο Φάληρο, έγινε ενδοχώρα το ορφανοτροφείο «Μέλισσα» και η Σχολή Τυφλών και τα ενδιάμεσα παραθαλάσσια αρχοντικά που έβγαζαν ξύλινες σκάλες στη θάλασσα.

Η ιχθυόσκαλα της Σαλαμίνας

Στα μέσα της δεκαετίας του 1960 επιχωματώθηκε και η περιοχή της Σαλαμίνας με τη μεταφορά της ιχθυόσκαλας δυτικά του λιμανιού, δίπλα στο παλιό Μπεχτσινάρ. Γύρω από την ξύλινη στεγασμένη με λαμαρίνες ιχθυόσκαλα της Σαλαμίνας στη βορειοανατολική γωνία που σχηματίζει σήμερα η διασταύρωση των οδών Μπότσαρη και Μεγάλου Αλεξάνδρου, είχαν δημιουργηθεί αρκετές ψαροταβέρνες που πρόσφεραν φρέσκο ψάρι, με ξύλινες εξέδρες μέσα στη θάλασσα.

Οι εγκαταστάσεις της ιχθυόσκαλας στην περιοχή Σαλαμίνας (Μπότσαρη).

Οι πιο γνωστές ψαροταβέρνες της Σαλαμίνας ήταν ο «Γαβρήλος», ο «Βασίλης» και ο «Φλοίσβος». Στο χώρο του σημερινού λυόμενου δημοτικού σχολείου ήταν μια μεγάλη αλάνα όπου έπαιζαν τα παιδιά της γειτονιάς, ενώ λίγα χρόνια νωρίτερα, στη γωνία Μπότσαρη και Βασιλίσσης Όλγας, πριν ανεγερθεί η γωνιακή πολυκατοικία, στο τέλος της δεκαετίας του ’50, βρισκόταν η ταβέρνα του Ιωάννη Φουρναράκη και δίπλα το ζυθεστιατόριον «Η Κωνσταντινούπολις» του Νικ. Ευαγγέλου. Στην αντίστοιχη απέναντι γωνία κάτω από την οδό Βασιλίσσης Όλγας λειτουργούσε ο κινηματογράφος «Ρεξ» στο υπόγειο της πολυκατοικίας, που χτίστηκε στο χώρο του παλιού κατεδαφισμένου αρχοντικού των Άμποτ.

Η περιοχή Σαλαμίνας, όπου λειτουργούσε η ιχθυόσκαλα, πριν από την επιχωμάτωση.

Στο τέλος της δεκαετίας η όψη της περιοχής Σαλαμίνας, που ήταν παραδοσιακός χώρος αναψυχής της Θεσσαλονίκης από τις αρχές του αιώνα ως το τέλος του ’60, έγινε αγνώριστη. Ο όρμος της ιχθυόσκαλας μπαζώθηκε, οι ψαροταβέρνες έκλεισαν και στην επιχωματωμένη έκταση αναπτύχθηκαν πάρκα, πολυόροφες πολυκατοικίες και ασφαλτόδρομοι.

Το κέντρο «Λουξεμβούργο»

Η συνέχιση της επιχωμάτωσης κάλυψε νοτιότερα ως την κάθετη οδό Λογοθέτου, στο τέρμα του σημερινού μπαζωμένου πλατώματος του Ποσειδωνίου, όλα τα λιμανάκια ως τους μύλους Αλλατίνι, που έμειναν στην μνήμη των παλιότερων χάρη στα ταβερνάκια και τις πρόχειρες λαϊκές πλαζ που υπήρχαν κατά μήκος της ακτής. Οι «Τζιτζιφιές» στην προέκταση της οδού 25ης Μαρτίου, και στη συνέχεια ο «Φάρος» (κατά καιρούς «Νεράιδα»), η «‘Οαση», ο «Μπίμπας», τα «Καμινίκια», τα «Πεταλάκια» και πριν από την οδό Λασκαράτου ο παραθαλάσσιος κινηματογράφος «Ποσειδώνας».

Η είσοδος του κέντρου «Λουξεμβούργον».

Η πιο διάσημη ταβέρνα στην περιοχή του Ποσειδωνίου, που έδινε και το όνομα στην περιοχή πριν από την επιχωμάτωση, ήταν το «Λουξεμβούργο», που λειτουργούσε για τρεις δεκαετίες ως το 1966. Το «Λουξεμβούργο» που λειτουργούσε από τη δεκαετία του ‘30 ως εξοχικό κέντρο, στο χώρο ενός εγκαταλειμμένου μοναστηριού καθολικών, συνδέθηκε ατυχώς και ψευδώς με την αμερικανοκινούμενη προβοκάτσια της δολοφονίας του Τζορτζ Πολκ, ότι δήθεν ο άτυχος Αμερικανός δημοσιογράφος πριν απαχθεί από τους κομμουνιστές και βρεθεί πνιγμένος χειροπόδαρα στο, Θερμαϊκό, σύμφωνα με το ασύστατο σενάριο, έφαγε στο κέντρο αστακό με μπιζέλια. Ας είναι κι αυτό ένα από τα πολλά επεισόδια της μυθολογίας απ’ την ιστορία της χαμένης πόλης. Στο «Λουξεμβούργο» έτρωγαν και διασκέδαζαν αστοί και κοσμικοί της πόλης με τοπικές ορχήστρες, όπως του Σπάθη και του Καρανίκα, αλλά και με ιταλικές ορχήστρες και τραγουδιστές όπως την «I Ντεμόνι» το 1963 και το διάσημο Ιταλό τραγουδιστή Σέρτζιο Ενρίγκο με το δημοφιλές τραγούδι «Ιο και άμο σόλο τε». Εκεί είχε πρωτοτραγουδήσει και η Νανά Μούσχουρη συνοδεύοντάς την στο πιάνο ο Μάνος Χατζηδάκις κι έκανε τα πρώτα βήματα στο χώρο του θεάματος ο Χάρυ Κλυνν. Το ιστορικό παραθαλάσσιο κέντρο ψυχαγωγίας θυμίζει σήμερα η πολυκατοικία που ανεγέρθηκε στο χώρο του «Λουξεμβούργου», στην αρχή της οδού Πιττακού, και φέρει στο επανώθυρο της κεντρικής εισόδου το όνομά του.

Η πολυκατοικία «Λουξεμβούργο» που χτίστηκε στο χώρο όπου λειτουργούσε το ομώνυμο κέντρο.

Πάνω, στις φημισμένες παραδοσιακές παραλίες όπου έκαναν μπάνιο οι Θεσσαλονικείς, Μιραμάρ, Μέγας Αλέξανδρος, Τάμαριξ (κοντά στην οδό Μαυροκορδάτου), απλώθηκαν πάρκα, το ξενοδοχείο του ΤΑΠΟΤΕ «Μακεδονία Πάλας», πάρκα, σύγχρονες πολυκατοικίες και η βασική νέα οδική αρτηρία, η λεωφόρος Μεγάλου Αλεξάνδρου, που πρωτονομάστηκε Τζον Κένεντι, μετά τη δολοφονία του Αμερικανού προέδρου το 1963. Η επέκταση της παραλίας έδωσε διέξοδο στον κυκλοφοριακό φόρτο της ανατολικής πόλης, που εντάθηκε τις επόμενες δεκαετίας, αλλά στέρησε από την πόλη τη γραφικότητα και την παραδοσιακή ακτογραμμή με τα παλιά αρχοντικά της ανατολικής ακτής του όρμου του Θερμαϊκού.

********************
 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

:BiblioNet : Ζαφείρης, Χρίστος Ν