Η σημασία της καλής εικονογράφησης στο παιδικό βιβλίο

Εικονογραφήσεις 

Μικρά κριτικά από την Μαρίζα Ντεκάστρο*

*.:BiblioNet : Ντεκάστρο, Μαρίζα

Πηγή: anagnostis.gr
25.09.2016

Εικονογραφώ σημαίνει πολλά περισσότερα από ‘στολίζω- ένα –κείμενο- για- να –κάνω- το –βιβλίο -χαριτωμένο’! Κάθε στοιχείο της εικονογράφησης κρύβει ερωτήματα, όπως πώς προσλαμβάνουν οι μικρές ηλικίες ένα εικαστικό σύνολο, ή τις σκέψεις για το πού θέλει ο εικονογράφος να οδηγήσει τον αναγνώστη του.
Όσοι διαβάζουμε συστηματικά παιδικά βιβλία, συχνά αναρωτιόμαστε τι είναι αυτό που κάνει την εικονογράφηση μεγάλου αριθμού μεταφρασμένων βιβλίων να διαφέρει σε μεγάλο βαθμό από τα βιβλία ελληνικής παραγωγής. Γιατί, ειδικά στην εικονογράφηση, φαίνεται με την πρώτη ματιά η αναζήτηση των εικονογράφων να αντιμετωπίσουν το κείμενο που έχουν ως μοναδικό και ταυτόχρονα να διατηρήσουν στοιχεία της προσωπικής τους έκφρασης χωρίς να επαναλαμβάνονται. Αναφέρουμε ως παράδειγμα την πολύ γνωστή Ρεμπέκα Ντοτρεμέρ, που αποτελεί μια από τις πηγές δανεισμού για πολλούς. Για του λόγου το αληθές, αν βάλουμε δίπλα -δίπλα βιβλία της, όπως Πριγκίπισσες, Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων, Νασρεντίν, Χτυποκάρδης, Συρανό, θα την αναγνωρίσουμε στα πρόσωπα, στα εμπριμέ των ρούχων, στις προοπτικές, αλλά και θα μας εκπλήξει αφού σε κάθε βιβλίο της διαφοροποιεί τη δουλειά της. Δεν μιλάμε λοιπόν για δειγματολόγιο από διαφορετικά στιλ, αλλά για καλλιτεχνική δημιουργία που εξελίσσεται.

 **************************************************

Oliver Jeffers, Ο δρόμος για το σπίτι, αποδ. Φίλιππος Μανδηλαράς, εκδ. Ίκαρος, 2016
Ο δρόμος για το σπίτι του Oliver Jeffers έχει μαύρο εξώφυλλο. Ο Jeffers δεν φοβήθηκε αυτό το χρώμα που υπονοεί όσα συμβαίνουν στο σκοτάδι και φοβίζουν. Και απλώνει χρωματιστά τα όνειρα που διατηρούν φωτεινά κομμάτια πραγματικότητας, τις ιδέες του παιδιού, τις συνήθειές του, τα παιχνίδια που στήνει, και τα στις μεγάλες σελίδες με σχέδια και σχεδιάκια αφήνοντας ή δημιουργώντας, κυριολεκτικά και μεταφορικά, χώρο στο μυαλό και στο μάτι του αναγνώστη.
Η γνωστή ιδέα ‘μ’ ένα παιχνίδι μου φεύγω μακριά και συναντώ…’ έγινε μικρή ιστορία που συνδυάζει το ονειρικό στοιχείο- το  παιδί που φτάνει στο φεγγάρι με το πραγματικό – το σκάφος που έμεινε εκεί επάνω από καύσιμα. Και στη συνέχεια ο ήρωας συνάντησε, όπως συμβαίνει στα παραμύθια και κάθε μέρα, έναν ξένο, έναν εξωγήινο, που κι αυτός είχε το ίδιο πρόβλημα. Στην αρχή τον φοβήθηκε- το ίδιο και ο εξωγήινος το αγοράκι – κι έπειτα βρήκαν τρόπο να συνεννοηθούν και να βοηθήσουν ο ένας τον άλλο. Κουβέντα για την ‘αποδοχή του ξένου’ και για τα καλά της φιλίας. Όλα λέγονται με τις εικόνες. Χωρίς λόγια.
***********************************
Ξένια Καλογεροπούλου, Παραμύθια με την Ξένια, εικ. Φίλιππος Φωτιάδης, εκδ. Μάρτης, 2016
Η Ξένια Κολογεροπούλου, έχει διαβάσει εκατοντάδες παραμύθια και έχει χρησιμοποιήσει πολλά στοιχεία τους στα θεατρικά έργα της για παιδιά. Το απόθεμα των αναγνώσεών της την οδήγησε να μεταγράψει  τέσσερα παραμύθια, ένα παραδοσιακό κινέζικο, δύο λαϊκά ιταλικά κι ένα γερμανικό έντεχνο, και να  τα αφηγηθεί σ’ ένα πραγματικά όμορφο βιβλίο, με χαρτονένιο εξώφυλλο, πανί στη ράχη, χοντρούτσικο χαρτί στο εσωτερικό, ευανάγνωστα γράμματα, όπως φτιάχνονταν παλιά τα βιβλία. Η εικονογράφηση είναι του Φίλιππου Φωτιάδη. Ο εικονογράφος βρέθηκε λοιπόν με τέσσερα παραμύθια που εκτυλίσσονται σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Εικονογράφησε με καρτουνίστικη διάθεση σχεδιάζοντας με απλές γραμμές επίπεδες δισδιάστατες φιγούρες, και έχοντας, ίσως στο μυαλό του τις λιθογραφίες που κοσμούσαν παλιά τα παιδικά βιβλία, επέλεξε να χρησιμοποιήσει μόνο το άσπρο, το μαύρο και ένα χρώμα ανά παραμύθι. Με την ίδια απλότητα απέδωσε στοιχεία εποχής δίνοντάς τους ένα στιλ, ελαφρύ και φιλικό προς τα μικρά παιδιά.  Αν αναλύαμε περισσότερο την εικονογραφική ιδέα του Φωτιάδη, θα λέγαμε πως ανταποκρίνεται σ’ αυτό που είναι τα παραδοσιακά, τουλάχιστον, παραμύθια: ιστορίες ξεκάθαρες και σαφείς όπως οι εικόνες του.
Τα Παραμύθια με την Ξένια είναι το πρώτο ελληνικό βιβλίο των σχετικά νέων εκδ. Μάρτης που με προσεχτικά βήματα βρίσκουν τη θέση τους στο εκδοτικό τοπίο. Στο ποιοτικό!
*********************************
Εύη Γεροκώστα, Μικρά ξυπνήματα, εικ. Πέρσα Ζαχαριά, εκδ. Παρρησία, 2016

 
Ο κύκλος της μέρας και της νύχτας, το πέρασμα από τον ύπνο και στον ξύπνιο και πάλι στον ύπνο  είναι για τον καθένα μια πολύ προσωπική κατάσταση. Είναι χαρά και ζωντάνια αλλά και ηρεμία όταν ολοκληρώνεται. Για την Εύη Γεροκώστα, που γνωρίζει, σαν αφηγήτρια παραμυθιών, καλά το ρυθμό της αφήγησης, αυτός ο κύκλος από φως και σκοτάδι, έγινε ποιητικό παραμύθι. Η νέα εικονογράφος Πέρσα Ζαχαριά (βραβεύτηκε το 2015  για τη δουλειά της στο άλμπουμ Πολυξένη, εκδ. Παπαδόπουλος) εικονογράφησε λοιπόν ένα ποίημα. Αισθαντικά, χωρίς να φλυαρεί, τρυφερά, με απαλά χρώματα, δημιουργεί με τις εικόνες συναισθήματα αλλά και ιστορίες που τις πλάθει για τον εαυτό του ο αναγνώστης καθώς διαβάζει. Οι λιτές συνθέσεις της, μικροί πίνακες ζωγραφικής που δεν να χάνουν τη συνέχεια που απαιτεί η εικονογράφηση μιας ιστορίας, προσανατολίζουν σε μια τάση που κερδίζει συνεχώς έδαφος στους Έλληνες εικονογράφους.