Θεός και Κεφάλαιο: Μια κριτική παρουσίαση του βιβλίου του Κώστα Λάμπου
Όπως υποστηρίζει, η κάθε εξουσία, όταν οργανώθηκε σε κράτος και νομοθέτησε για την ατομική ιδιοκτησία γης και μέσων παραγωγής, μετέτρεψε τον σκοταδιστικό αυτό μύθο σε σωτηριολογική θρησκεία, σε εξουσιαστική ιδεολογία, σε εργαλείο εκφοβισμού, αλλοτρίωσης και υποταγής των εξουσιαζόμενων.
Αντίθετα, οι εξουσιαζόμενοι προσπάθησαν πάντα, σε όλη την εξέλιξη της ιστορίας, συνειδητά ή ασυνείδητα, να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις απελευθέρωσης από τους σκοταδιστικούς μύθους, τις εξουσιαστικές ιδεολογίες και τα ιερατεία, ώστε ταυτόχρονα να γίνει πιο εύκολη και η απελευθέρωσή τους από την καταπίεση και εκμετάλλευση από τις εξουσιαστικές ελίτ, με στόχο την κοινωνική ισότητα.
Μέσα από τους αγώνες τους απεκόμισαν εμπειρία και γνώσεις τέτοιες, ώστε να τους γίνει κατανοητό ότι η απελευθέρωσή τους αν ποτέ επιτευχθεί, δεν μπορεί παρά να είναι δικό τους έργο. Δεν μπορούν να την περιμένουν από κάποιον μεσσία ή σωτήρα. Έτσι αυτή τους η εμπειρία τους οδηγεί και στο να απομυθοποιήσουν τον εξουσιαστικό ρόλο των θρησκειών, οι οποίες σε όλα τα μήκη και τα πλάτη, ενώ υποκριτικά διατείνονται ότι είναι με το μέρος των φτωχών και περιθωριοποιημένων και ότι αυτοί είναι οι “μακάριοι”, στην πραγματικότητα στηρίζουν τους εξουσιαστές-εκμεταλλευτές τους.
Ο Κώστας υποστηρίζει: μαζί με την αμφισβήτηση της εξουσίας, φτάσαμε σήμερα στο σημείο, πολλοί “υπήκοοι” να αμφισβητούν και να αποστασιοποιούνται ταυτόχρονα από τον μύθο του θεού και όσους άλλους τον συνοδεύουν, δηλαδή τον μύθο της “αθάνατης ψυχής” ή της “μεταθανάτιας ζωής”. Αυτή η απομυθοποίηση-αποκάλυψη κάνει δυνατό σήμερα το σπάσιμο του φαύλου κύκλου “μεταξύ εξουσίας και θρησκείας, και η θρησκεία αποδυναμώνεται σταδιακά ως υποτιθέμενο καταφύγιο των κυνηγημένων από το κεφάλαιο και την εξουσία”, όπως το διατυπώνει χαρακτηριστικά ο Κώστας στο προλογικό του σημείωμα. Παρόλο, λέω εγώ τώρα, που φαινομενικά υπάρχει η εντύπωση ότι αντίθετα ενδυναμώνεται ο ρόλος της θρησκείας σαν καταφύγιο των κατατρεγμένων. «Ο θεός …δεν πέθανε» ακόμα, παρ’ όλες τις προβλέψεις του διαφωτισμού. Για αυτό και είναι πάλι δραματικά επίκαιρη η κριτική της θρησκείας και προέχει κάθε κριτικής για την κάθε ετερονομία που διαμορφώνει σήμερα την ατομική και κοινωνική συνείδηση.
Το θέμα βέβαια εξακολουθεί να παραμένει ταμπού για πολλούς συνανθρώπους μας, που εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η κριτική της θρησκείας αποτελεί “προσβολή της πίστης” τους. Τα δε ιερατεία καταγγέλλουν όσους ασχολούνται για “έγκλημα καθοσιώσεως”. Αυτό κάνει πολλούς αξιόλογους διανοητές να αποφεύγουν να αγγίξουν το ζήτημα, είτε από φόβο, είτε από υστεροβουλία, και η σιωπή τους είναι χρυσός για τα ιερατεία και τη γενικότερη εξουσία, που την εκλαμβάνουν ως συμφωνία και αποδοχή. Η σιωπή τους αυτή είναι προδοσία της ίδιας της κοινωνίας που υποτίθεται ότι υπηρετούν, γιατί συνεισφέρουν στον στραγγαλισμό της κοινωνικής και ατομικής συνείδησης, η οποία καταλήγει έτσι στον “ωχαδερφισμό”, την συνενοχή και την αλλοτρίωση.
Η ιστορία των θρησκειών-πέρα από το αντικειμενικό γεγονός ότι κανένας άνθρωπος δεν επέλεξε τη θρησκεία και την πίστη του, αλλά με το που γεννιέται του τη φυτεύουν στο κεφάλι και στο συναίσθημα μέσα από τη κοινωνικοποίησή του-έχει δείξει ότι όλες “επιβλήθηκαν με τη βία των εξουσιών και λειτούργησαν ως ιδεολογίες υποταγής”. Με εξέχουσα περίπτωση τον χριστιανισμό που ταυτίσθηκε με το κράτος και την κοσμική εξουσία από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο και πήρε τα χαρακτηριστικά «σκοταδιστικής απολυταρχικής, εξουσιαστικής και κατακτητικής ιδεολογίας, η οποία πρώτα-πρώτα κατάστρεψε την κοινοκτημοσύνη και την κοινοβιακή ζωή των πρωτοχριστιανών…». Μάλιστα πολλοί κατακτημένοι λαοί αναγκάσθηκαν ως και τη θρησκεία τους να αλλάξουν, για να εξυπηρετεί καλύτερα τους κατακτητές τους.
Πάντα η πραγματική εξουσία εξασφαλίζει την επιβολή της και μέσα από τη θρησκευτική ιδεολογία, αυτή είναι μια βασική θέση του βιβλίου. Μέσω αυτής μετατρέπει τους εξουσιαζόμενους σε μοιρολάτρες και δουλικούς, που αποδέχονται την καταπίεση και εκμετάλλευση σαν “θεία βούληση και δοκιμασία”. Τους κάνει να αποδέχονται τη διαμεσολάβηση της θεοκρατικής ψευδαίσθησης, στις κοινωνικές σχέσεις και στις σχέσεις με τη φύση και τις άλλες μορφές ζωής, πράγμα που υπονομεύει τον αυτοσεβασμό και την αρμονική συμβίωση. Υπονομεύει την αυτοπεποίθηση και τις δυνατότητες που έχει ο καθένας για συμμετοχή στα κοινά, για κοινωνικό έλεγχο και αυτοδιεύθυνση της κοινωνίας.
Οι ίδιοι οι θρησκευτικοί λειτουργοί γνωρίζουν ότι όλα όσα αναπόδεικτα ισχυρίζονται για τον θεό, την αθάνατη ψυχή, τη μεταθανάτια ζωή και την νεκρανάσταση, είναι συνειδητά ψέματα, αλλά τα αποκρύπτουν χάριν των εξουσιαστικών ιερατείων και της διαπλοκής τους με την οικονομικοπολιτική ελίτ, συντηρώντας δεισιδαιμονίες.
Με το βιβλίο αυτό ο Κώστας προσπαθεί να επαναφέρει στο προσκήνιο του δημόσιου διαλόγου το ζήτημα της φύσης και του ρόλου των θρησκειών, ώστε “οι δυνάμεις της εργασίας, της επιστήμης και του πολιτισμού”, όπως χαρακτηρίζει τις κοινωνικές δυνάμεις της οποιασδήποτε αλλαγής, να καταλήξουν σε μια κοινή αντίληψη για τον κόσμο, τη ζωή και την κοινωνία που θέλουμε να ζήσουμε. Προτείνει να δράσουμε συντονισμένα όλοι ενάντια στη θεοκρατούμενη παρακμιακή καπιταλιστική βαρβαρότητα, αποκαθιστώντας στην ανθρώπινη συνείδηση τη δυνατότητα που έχει η ίδια να δημιουργήσει αυτοδιευθυνόμενες κοινωνίες, στις οποίες η οικονομία να τις υπηρετεί, καταργώντας το κεφάλαιο, τις σχέσεις ανισότητας και εκμετάλλευσης, καθώς και τις εξουσιαστικές πολιτικές σχέσεις.
Σε αυτή τη διαδικασία, ο μεγαλύτερος σύμμαχος είναι το μυαλό του καθένα μας και της συλλογικότητάς μας, ο ατομικός και συλλογικός νους, λέει ο Κώστας. Η δε αχίλλειος πτέρνα είναι το παιδικό μυαλό, που το κάθε φορά κυρίαρχο εκπαιδευτικό σύστημα το θεωρεί “σκουπιδοτενεκέ” και το λοβοτομεί, εμφυσώντας του τον μύθο και την άγνοια. Για αυτό πρέπει να σταματήσουμε αυτόν τον βιασμό των παιδικών εγκεφάλων, καλλιεργώντας την κριτική και ολοκληρωμένη σκέψη, ώστε να μπορούν να κάνουν τις δικές τους επιλογές ζωής, σε μια ομαλή κοινωνικοποίηση της νέας γενιάς. Το εξουσιαστικό σύστημα χαράζει ανεξίτηλα στον παιδικό εγκέφαλο, αυτά που υποστηρίζουν τα ιερατεία, ότι δηλαδή η ανθρώπινη φύση είναι ατελής και άπληστη και για αυτό και αμαρτωλή σε σχέση με τη “θεία βούληση”. Για αυτό και το πρόβλημα της οικονομικής και κοινωνικής ανισότητας, της ανελευθερίας, των πολέμων, και του ανταγωνισμού δεν έχει λύση επί γης, λένε τα ιερατεία.
Ο Κώστας υποστηρίζει όμως ότι στην ουσία της η ανθρώπινη φύση είναι κοινωνική κατασκευή και άρα αν αλλάξουμε τις κοινωνικές συνθήκες, θα αλλάξουμε και τον κυρίαρχο σημερινό ανθρωπολογικό τύπο. Και εμείς με τον Γιάννη Μπίλλα, γράφοντας τον ανθρωπολογικό τύπο της αποανάπτυξης- τοπικοποίησης, θεωρούμε ότι δεν μπορούμε να αλλάξουμε την κοινωνία, αν δεν αλλάξουμε ταυτόχρονα τον κυρίαρχο ανθρωπολογικό της τύπο. Όμως θεωρούμε ότι η ανθρώπινη φύση δεν είναι μόνο κοινωνική κατασκευή, συμμετέχει στη διαμόρφωσή της και η βιολογία της και η οικογεωγραφία στην οποία αναπτύσσεται. Εδώ διαφαίνεται και μια διαφωνία μας με τον Κώστα, αν και στο κεφάλαιο «Ψυχή σημαίνει Άνθρωπος» υποστηρίζει και αυτός το ίδιο αλλά με άλλα λόγια: «…η ανθρώπινη φύση ή η λεγόμενη ψυχή, δεν είναι παρά συνάρτηση υλικών, φυσικών και κοινωνικών όρων …με αυτήν την έννοια ψυχή σημαίνει άνθρωπος, ως ενιαίο οργανικό σύνολο των υλικών στοιχείων, των βιολογικών συστημάτων, των συναισθηματικών βιωμάτων, των πνευματικών-νοητικών ιδιοτήτων και των δημιουργικών δραστηριοτήτων του, όπως όλα αυτά συνδιαμορφώνονται ως ενιαίο Όλον στο πλαίσιο του ιστορικού, κοινωνικού και φυσικού περιβάλλοντος» .
Ο κοινωνικός δαρβινισμός και ο φιλελευθερισμός που τον ενστερνίζεται, υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος έτσι ήταν πάντα, είχε ιδιοτελή και ανταγωνιστική φύση, κληρονομημένη από το ζωικό βασίλειο από το οποίο κατάγεται, και άρα του έχουμε φτιάξει και το πιο κατάλληλο για αυτόν κοινωνικοοικονομικό σύστημα, τον καπιταλισμό, που ταιριάζει ακριβώς σε αυτή την κληρονομημένη ανθρώπινη φύση. Η εξελικτική ανθρωπολογία-βιολογία όμως σήμερα αποδεικνύει με σύγχρονα πειράματα με παιδιά κάτω του ενάμισι έτους, ότι ο άνθρωπος μπορεί να μη γεννιέται εγωιστής αλλά να φτιάχνεται, έχει ταυτόχρονα γενετικά και επιγεννετικά πολιτιστικά χαρακτηριστικά. Είναι ταυτόχρονα και οικο-βιολογική και κοινωνική κατασκευή. Πέρα από τις κοινωνικές συνθήκες, ζωτικής σημασίας είναι ότι την ατομική συνείδηση του κάθε ανθρώπου, τη διαμορφώνει και η κληρονομικότητά του. Η κοινωνικοποίησή του, όμως είναι αποφασιστική για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα του. Αν η εξουσία τον κοινωνικοποιεί με βάση τις ακραίες ανισότητες και την κατασκευασμένη εικόνα του άπληστου, ιδιοτελή, ανταγωνιστικού, δηλαδή τον μαθαίνει να είναι βασικά εγωιστής, επειδή το λέει η θρησκεία ή το εγωιστικό γονίδιο, άλλο τόσο οι εξουσιαζόμενοι θα πρέπει, δημιουργώντας κατάλληλες κοινωνικές και οικονομικές δομές, να του αναπτύσσουν την άλλη πλευρά του, την ανιδιοτελή, την συνεργατική και την κοινοτίστικη. Γιατί ο άνθρωπος ενηλικιώθηκε ιστορικά και μέσα από την αντίληψή του για τα πλεονεκτήματα της ομάδας, της κοινότητας, της κοινωνίας, με βάση το «συνυπάρχειν», «συμβιώνειν», «συμπράττειν», «συναποφασίζειν».
Θα πρέπει λοιπόν πάλι, μέσα από την σημερινή κρίση του καπιταλισμού και των αξιών του, που είχε ως αιτία το γεγονός ότι το 1% του ανθρώπινου πληθυσμού κατέχει το 50% των πόρων του πλανήτη, τον οποίο οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε οικολογική καταστροφή, να εξασκήσουμε την τέχνη, γιατί τέχνη είναι, να μην είμαστε εγωιστές. Όπως δεν είναι κληρονομημένος ο άκρατος εγωισμός, έτσι δεν είναι και η ντετερμινιστική αποδοχή της ισότητας , από την ανθρώπινη συνείδηση-φύση. Θα χρειασθεί να δημιουργήσουμε άμεσα ελκυστικά παραδείγματα που θα περάσουν σε αυτήν την ανιδιοτέλεια, τη συνεργατικότητα, τη συλλογικότητα, την ισότητα και την ισορροπία με τη μάνα φύση.
Σε επιστημονικό επίπεδο, το πιο δύσκολο είναι να απορρίψει κανείς την έννοια του θεού την ταυτισμένη με το αέναο συνολικό σύμπαν, το «όλον». Η μέχρι τώρα αδυναμία της αστροφυσικής να διατυπώσει μια «ολιστική» θεωρία( ενοποιημένη θεωρία), δίνει τη δυνατότητα να επανέρχεται η έννοια του θεού σαν την ενοποιητική δύναμη που εξασφαλίζει την ενότητα του σύμπαντος μετά την δημιουργία του από τον «δημιουργό» του. …(Σερν, σωματίδιο του θεού κ.λπ). Ο μύθος της δημιουργίας και του δημιουργού θεού πέρασε και περνά ακόμα στο ατομικό και συλλογικό φαντασιακό, γιατί εξασφαλίζει ακριβώς αυτή την ψευδαίσθηση της ενότητας που είναι υπαρξιακή ανάγκη, νομίζω, για την ανθρώπινη συνείδηση-φύση.
Με την ανάλυση που κάνει ο Κώστας με παράθεση πληθώρας στοιχείων και βιβλιογραφίας, προκύπτει ότι η σημερινή καθολική κρίση δεν είναι φυσικά κρίση της ανθρώπινης φύσης και της πολιτιστικής κληρονομιάς της, αλλά βασικά κρίση του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής και του καπιταλισμού, που στηριζόμενος στην οικονομική- κοινωνική ανισότητα και την ιδιοκτησία, τη βία, την καταστροφή τόπων και ταυτοτήτων και στον πόλεμο, στρέφεται ακριβώς ενάντια στην ανθρώπινη φύση. Προκύπτει ο αντικοινωνικός και αντιανθρώπινος ρόλος των θρησκειών( η θρησκευτική πίστη ως όπλο μαζικής καταστροφής), που διέσπασαν τις κοινωνίες, έσπειραν διχόνοιες, αιματοκύλισαν και συνεχίζουν να αιματοκυλούν την ανθρωπότητα υπέρ των οργανωμένων εξουσιαστικών ελίτ που ηγεμονεύουν πάνω στην ανθρωπότητα (Η “αθάνατη ψυχή” ως φετίχ της ατομικής ιδιοκτησίας και ως “φιλοσοφική λίθος” της εξουσιαστικής ιδεολογίας).
Προκύπτει επίσης η αισιόδοξη άποψη πως η ανθρωπότητα-κοινωνία πορεύεται, αργά μεν, αλλά σταθερά προς την πνευματική και κοινωνική απελευθέρωση, προς την αταξικότητα, προς έναν καλύτερο κόσμο με επικράτηση του ανθρωπολογικού τύπου homo humanisticus universalis, δηλαδή του νέου ανθρώπου με χαρακτηριστικά συνειδητότητας, δημιουργικότητας και ευτυχίας. Αναφερόμενος στη διαφορά μεταξύ της μυθολογικής πολυθεϊστικής θρησκείας των αρχαίων Ελλήνων-με πολλούς ανθρωπόμορφους γήινους θεούς και μη μεταφυσικά στοιχεία συμβολισμού και σουρεαλισμού- και των μονοθεϊστικών θρησκειών-ενός μοναδικού παντοκράτορα εξουσιαστή θεού- που κατασκεύασαν οι κοσμικές αντίστοιχες εξουσίες για να δικαιολογήσουν τη θεία προέλευση της εξουσίας τους, την αιτιολογεί με την άμεση δημοκρατία στην αρχαία Ελλάδα, η οποία δεν χρειαζόταν ψευδαισθήσεις, σωτήρες, προφήτες και μεσσίες, σε αντίθεση με την ανάγκη της θεϊκής μάσκας της υπέρτατης εξουσίας του όποιου ηγεμόνα, βασιλιά ή αυτοκράτορα.
Για αυτό και μας καλεί να συμβάλουμε όλοι στον αγώνα του νέου Ανθρώπου για ένα καλύτερο μέλλον, με το να απαλλαγούμε από θρησκευτικές, φυλετικές, εθνικιστικές, ιδεολογικές-κομματικές εντάξεις και δογματισμούς και να επεξεργαστούμε και να υλοποιήσουμε συλλογικά ένα νέο όραμα για την ανθρωπότητα στη βάση της κοινωνικής ισότητας, της ισοκατανομής πόρων και εξουσίας με άμεση δημοκρατία. Ο τελικός στόχος η αταξική κοινωνία σε τοπική, εθνική και οικουμενική κλίμακα και ο σύγχρονος πολιτισμός του οικουμενικού ουμανισμού.
Ως πότε θα τρώμε στη μάπα τον απροκάλυπτο και ξετσίπωτο κοσμικό χαρακτήρα της εξουσίας των ιερατείων τους, τις φαντασιώσεις τους, τα ψυχολογικά τους σύνδρομα, τις προκαταλήψεις και τους ψυχαναγκασμούς τους δήθεν στο όνομα της "αγάπης", τη δηλητηριώδη χολή τους, την εθελοδουλία ανάμεικτη με μισαλλοδοξία απέναντι στη διαφωνία, το θάνατο και το μίσος που ξερνούν μέσα από τις διώξεις, τις Ιερές Εξετάσεις τους, τις τζιχάντ τους, τα ανιστόρητα και γεμάτα εικόνες φρίκης και φόβου και απειλών "ιερών εγχειριδίων" τους, τη λογοκρισία τους, τη δαιμονοποίηση της φύσης, της γνώσης, της ευφυίας, της γυναίκας;
Ως πότε θα πρέπει να ανεχόμαστε να συνυπάρχουμε με τους μονοθεϊστικούς λέοντες και αμνούς μέσα στο λάκκο που κατάντησαν τον κόσμο;
Ως πότε δεν θα αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι ότι οι θρησκείες βάζουν με μανία στόχο την ανεξαρτησία της αντίληψής τους και την αυτοεπίγνωσή τους, μετατρέποντάς τους σε...ΨΥΧΟΠΑΘΕΙΣ;
* Ο Γιώργος Κολέμπας είναι πρώην εκπαιδευτικός ΜΕ (Μαθηματικός) και οικο - γεωργός στο Πήλιο
__________________________
 |
Λάμπος, Κώστας |
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| Κριτικογραφία | |||||||||||||||||||||||||
| Θεός και κεφάλαιο [Κώστας Λάμπος, Θεός και κεφάλαιο], tvxs.gr, 5.12.2016 | |||||||||||||||||||||||||
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου