Μικρά αστυνομικά κριτικά και μία παλιά καλή ταινία ελληνικού νουάρ

Eκδοχές του ελληνικού αθηναϊκού «μαύρου» μυθιστορήματος (Μικρά αστυνομικά κριτικά -Γ.Ν.Μπασκόζος)

oangnostis.gr, 27/08/2016

Γιάννης Ν. Μπασκόζος


Οι έλληνες συγγραφείς αστυνομικών μυθιστορημάτων – ορισμένοι από αυτούς μπήκαν ηλικιακά αργά στο στίβο της νουάρ μυθολογίας –  εμφανίζονται ώριμοι και ανανεώνουν τον μυθολογικό ιστό του ελληνικού μαύρου μυθιστορήματος. Οι περισσότεροι από αυτούς διαμορφώνουν ένα νέο αθηναϊκό αστυνομικό μυθιστόρημα, καθώς η Αθήνα αποτελεί τον γεωγραφικό τόπο που εκτυλίσσονται οι ιστορίες και η πρόσφατη πολιτική ιστορία υφέρπει ως φόντο στην εξέλιξη του μύθου. Η ανανέωση έγκειται στα νέα στοιχεία που εισάγουν και οι τρεις τους : τα κοινωνιολογικά στοιχεία, η πολιτική ιστορία, το φόντο της κρίσης, η βαθμιαία με πολλά στοιχεία σασπένς ανέλιξη του μύθου, η σε πολλές περιπτώσεις απουσία του ντετέκτιβ της αστυνομίας, η έμφαση στους χαρακτήρες που ζουν δίπλα στους κεντρικούς ήρωες.
O Μάρκος, ο κατά λάθος ντετέκτιβ, ξαναχτυπά. Στο νέο μυθιστόρημα του Μάρκου Κρητικού («Δεύτερη εκτέλεση», εκδ. Νεφέλη) ξαναβρίσκουμε τον Μάρκο. Είναι ένας νέος ήρωας στο ελληνικό αθηναϊκό νουάρ. Κινείται στις περιοχές Κυψέλης και  Πατησίων, που στη σημερινή υποβαθμισμένη μορφή τους προσφέρουν το υλικό αλλά και την αίσθηση της παρακμής. Ο Μάρκος είναι ένας παραιτημένος, παλιο- ροκάς που αυτοσαρκάζεται και που μπλέκει άθελά του σε φόνους. Μάλλον οι φόνοι έρχονται και τον βρίσκουν, την ώρα που αυτός προσπαθεί να λύσει τα υπαρξιακά του. Στη «Δεύτερη εκτέλεση» απογοητευμένος από το συζυγικό (ανύπαρκτο) σεξ αναζητά στις ελευθέριες υπάρξεις κάτι άλλο. Ταλαντεύεται ανάμεσα στην θλίψη του χωρισμού και την ανεξαρτησία που του προσφέρει η μοναξιά του. Μοναδική συντροφιά του ο Πασχάλης, αγαπημένο και αφοσιωμένο σκυλί. Ο πατέρας του παντρεύεται την ξένη που τον γηροκομεί, οι φίλοι του από παλιά είναι ρεμάλια και ο ίδιος παραπαίει. Ο πρώτος φόνος θα γίνει στο διπλανό διαμέρισμα και θα ακολουθήσουν κι άλλοι. Η ζωή του παίρνει άλλη τροπή. Μερικές γυναίκες μπαινοβγαίνουν στην καρδιά του αλλά χωρίς να μπορούν να την ιάνουν. Ο Μάρκος ζει το όνειρο κάθε παντρεμένου- να σπάσει επιτέλους τα δεσμά – μόνον που αυτό μετακυλύετε, ανεπαίσθητα στην αρχή, θορυβωδώς στο τέλος, σε εφιάλτη. Στην Τήνο, όπου θα βρεθεί όλη η παρέα, θα δοθεί και το τέλος. Ευτυχές αλλά με ρωγμές. Μέχρι την επόμενη περιπέτεια.
__________________________

Ο Αντώνης Γκόλτσος συντονίζει την Λέσχη Αστυνομικής Λογοτεχνίας των εκδόσεων Μεταίχμιο, έχει εμφανιστεί με λίγα διηγήματα σε συλλογικούς τόμους και η «Αφιέρωση» είναι το πρώτο του μυθιστόρημα. Με τα διηγήματά του είχε δείξει μια ωριμότητα που την επιβεβαιώνει στην «Αφιέρωση» (Μεταίχμιο). Η ιστορία κινείται στην Αθήνα του τέλους του προηγούμενου αιώνα αλλά αρχίζει τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης. Ο χώρος του είναι κυρίως η κεντρική Αθήνα, το υπέροχο Μετς με τους λιγοστούς κατοίκους του. Ο Αλκιβιάδης Πικρός, συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων αναζητεί το νήμα της απώλειας των γονιών του. Η μητέρα του, με αντιστασιακή δράση, βρέθηκε δολοφονημένη ,σύμφωνα με τις τότε αρχές, από έναν σίριαλ κίλερ. Ο πατέρας του, με διασυνδέσεις με την χούντα, σκοτώθηκε αργότερα σε ένα περίεργο νυχτερινό αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Ο Αλκιβιάδης ψάχνοντας να βρει στοιχεία για τους φόνους γνωρίζεται με μια πρώην μεγάλη κυρία της δημοσιογραφίας, την Μαίρη Χάλαρη. Από εκεί θα ξετυλιχτεί το κουβάρι των παλιών φόνων ενώ κάποιοι νεότεροι φόνοι θα επιτείνουν το μυστήριο. Ο Αντώνης Γκόλτσος  εισάγει τον αναγνώστη με ένα αργό τέμπο στον μύθο ώστε βαθμιαία να γίνει allegro vivace δυναμώνοντας την ένταση και το σασπένς. Φροντισμένος λόγος, χωρίς κλισέ, με ενδιαφέρουσες λογοτεχνικές και μουσικές αναφορές ο συγγραφέας ξεφεύγει από το κλασικό αστυνομικό δίνοντας έμφαση στα κοινωνιολογικά δεδομένα.

_______________________________________
Ο Ανδρέας Αντωνιάδης, παραγωγός και σκηνοθέτης της τηλεόρασης έχοντας εκδώσει διηγήματα, θεατρικά και ποιήματα εμφανίζεται για πρώτη φορά με ένα νουάρ μυθιστόρημα, όπως ο ίδιος χαρακτηρίζει το μυθιστόρημα του «Εκτός έδρας»(Βιβλιοπωλεόν της Εστίας). Η εποχή είναι η περίοδος πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας. Ο κεντρικός ήρωας είναι ο σκηνοθέτης Τίτος Στυλιανίδης που πλέει στο ρεύμα της εποχής. Αναλαμβάνει θεατρικές σκηνοθεσίες, παραγωγή ντοκιμαντέρ και τηλεοπτικές παραγωγές. Γύρω του κινείται μια παρέα φίλων που συν-διασκεδάζει, πίνει, ερωτεύεται και εργάζεται μαζί του. Η ιστορία χωρίζεται σε τέσσερα μέρη. Στο πρώτο ο Στυλιανίδης σε μια επίσκεψη στη γενέτειρά του γνωρίζει τη Λυδία, μια τριτοκλασάτη τραγουδίστρια και κονσοματρίς, την ερωτεύεται και την παίρνει μαζί του στην Αθήνα. Θα ζήσει για λίγο μαζί της στο Κολωνάκι, όπου εκτυλίσσεται το μέρος αυτό, έως τη στιγμή που η Λυδία θα εξαφανιστεί. Στο δεύτερο μέρος ο Στυλιανίδης βρίσκεται στον Πύργο Ηλείας για να κινηματογραφήσει το Φεστιβάλ Νεανικών Ταινιών. Εκεί γνωρίζεται με τον Ιάσονα και ζει μαζί του μερικές μέρες κραιπάλης στα λαϊκά μαγαζιά της πόλης. Στο τρίτο μέρος ο ήρωας βρίσκεται να σκηνοθετεί Ανουίγ στο ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου όπου και δοκιμάζεται η φιλία του με τον κολλητό του Σήφη και την κοπέλα του Αντιγόνη. Στο τέταρτο επεισόδιο με τίτλο «Σοφοκλής» όλη η παρέα βρίσκεται στη Ρόδο να γυρίσει ένα ντοκιμαντέρ για έναν σταρ του ποδοσφαίρου. Τα τέσσερα μέρη θα συγκλίνουν στο τελευταίο, οι σχέσεις των μελών της παρέας θα επαναδιατυπωθούν  ενώ η εμφάνιση της χαμένης Λυδίας θα πυροδοτήσει το τέλος του μύθου.
___________________
O Γρηγόρης Αζαριάδης εμφανίστηκε το 2012 στον χώρο της αστυνομικής λογοτεχνίας με «Το μοτίβο του δολοφόνου»(Γαβριηλίδης)  να είναι το τρίτο του μυθιστόρημα. Ο Αζαριάδης διαλέγει την Αθήνα του Μνημονίου και έχει ως κεντρικό ήρωα έναν κατά συρροήν δολοφόνο, ο οποίος σκοτώνει με περίστροφο ανύποπτους διαβάτες. Το ότι  τα θύματα δεν συνδέονται μεταξύ τους μπερδεύει τις αστυνομικές έρευνες, τις οποίες καθοδηγεί μαζί με την ομάδα της η αστυνόμος Τρύπη, μια δυναμική και ελκυστική γυναίκα.  Οι φόνοι διαπράττονται σε διάφορες μικροαστικές γειτονιές της Αθήνας, από το Γαλάτσι έως το Παγκράτι, τις οποίες παρουσιάζει με λεπτομερή στοιχεία ο συγγραφέας.  Το χαρακτηριστικό των φόνων αυτών είναι ότι γίνονται πάντα με τον ίδιο πάντα τρόπο. Θυμίζουν, μάλιστα, την υπόθεση Καρλή, ενός  έλληνα κατά συρροήν δολοφόνου στην Ολλανδία, νεκρού πια. Το νέο στοιχείο που φέρνει ο Αζαριάδης με αυτό το βιβλίο είναι το σκοτεινό στόρι που θυμίζει πολύ την σκανδιναβική λογοτεχνία, το επιτεινόμενο σασπένς και τον τρόπο αποκάλυψης του δολοφόνου όπου ορισμένες φορές τα ερευνητικά δεδομένα είναι ισχυρότερα από την ίδια τη δράση.
______________________________________
Ο Πέτρος Μάρκαρης γράφει με το «Offshore»(Γαβριηλίδης) το πιο ώριμο αστυνομικό μυθιστόρημα του.  Στηρίζεται σε ένα ευφυές εύρημα: η κρίση έχει περάσει, ένα νέο κόμμα από νεαρά στελέχη έχει αναλάβει την διακυβέρνηση και έχει προσελκύσει πολλούς επενδυτές. Η χώρα γεμίζει με χρήματα, οι κάτοικοι ζουν και πάλι το όνειρο, έχουν εμφανιστεί ξανά τα Καγέν στους δρόμους, το real estate απογειώνεται. Εν ολίγοις η ελληνική κοινωνία ξαναζεί το όνειρο. Ο αστυνόμος Χαρίτος, συντηρητικός από τη φύση του, αναρωτιέται «Μα, από πού έρχονται τα λεφτά;». Τρείς φόνοι, κυρίως από τον εφοπλιστικό κόσμο, οδηγούν τον Χαρίτο σε αδιέξοδο. Το αδιέξοδο επιτείνεται καθώς οι δολοφόνοι παρουσιάζονται μόνοι τους στα αστυνομικά τμήματα, αλλά δεν πείθουν τον αστυνόμο.  Το μυθιστόρημα κινέιται και αυτό κυρίως στην κεντρική Αθήνα με πολλές αναφορές σε δρόμους και τοποθεσίες. Ο Πέτρος Μάρκαρης σε αυτό το συμβολικό μυθιστόρημα θίγει την δικτατορία του  άυλου χρήματος, τη σχέση του με την πολιτική εξουσία αλλά και τις παρενέργειες του στα μεσαία στρώματα.  Το μέλλον είναι χθες, θα λέγαμε, και ο Μάρκαρης το τσακίζει με μια απλή ιστορία.
*********************
Προσφορά


 Ο άνθρωπος του τραίνου

ΕΝΑ ΚΛΑΣΙΚΟ ΝΟΥΑΡ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΡΗ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ  ΤΑΙΝΙΑ ΜΕ ΚΑΛΟΥΣ ΗΘΟΠΟΙΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΤΙΝΟ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟ

Ο άνθρωπος του τραίνου (ταινία, 1958) - Βικιπαίδεια