Μπαλέτο της Εθνικής Όπερας του Παρισιού - Πίνα Μπάους: "Γκλουκ: Ορφέας και Ευρυδίκη", στην παράσταση-σταθμός του Βούπερταλ, το 1975
Τον 18ο αιώνα οι ελληνικοί μύθοι ασκούν υπέρτατη γοητεία στις τέχνες. Ο Γκλουκ είχε τόσο συνταραχθεί από τον σπαραγμό του Ορφέα για την «χαμένη του Ευρυδίκη», που πίστεψε ότι μόνο η κραυγή μπορούσε να αποδώσει την ένταση του αποχωρισμού τους. Γι’ αυτό και στις πιο οδυνηρές στιγμές της όπεράς του ζητούσε από τους ερμηνευτές να τραγουδούν με κραυγή φυσικού πόνου, προκλητική εξαίρεση για τις συμβάσεις της εποχής, αλλά και για τη μόδα που απαιτούσε οι όπερες να γράφονται στο ύφος των γαλλικών οπερά κομίκ.
Αυτή η σωματική διάσταση που δίνει ο Γκλουκ στο έργο του, γραμμένο το 1762 σε περιβάλλον που ήδη επηρεάζεται από τον Διαφωτισμό, απελευθερώνει και τους χορογράφους της εποχής, που κι αυτοί ασφυκτιούσαν με τον περιορισμένο και αυστηρό κώδικα του μπαλέτου. Όμως ο Γκλουκ γράφει για τις αυλές, για την τέρψη εστεμμένων και ευγενών κι έτσι, όπως και ο Μοντεβέρντι πριν απ’ αυτόν, προσθέτει ένα ευτυχισμένο τέλος στην ιστορία των δυο εραστών: ο Έρωτας λυγίζει από τον πόνο του Ορφέα και του επιτρέπει, παρά την απείθειά του στους θεούς, να πάρει μαζί του την Ευρυδίκη.
Όταν η Πίνα Μπάους (γ.1940) μεταμόρφωσε το έργο αυτό σε χορευτική όπερα το 1975, ακολούθησε τα βήματα και τις επιθυμίες του Γκλουκ και διεύρυνε ακόμη περισσότερο αυτό που εκείνος είχε επιδιώξει. Όπως και ο συνθέτης με τις φωνές, έτσι κι εκείνη προσπαθεί με τα σώματα να ανιχνεύσει μέχρι πού ο χορός μπορεί να εκφράσει τις αρχέγονες δυνάμεις που διαπερνούν τις καρδιές των ανθρώπων. Για να πολλαπλασιάσει την ένταση του πάθους των εραστών, επιλέγει τους διπλούς ρόλους, όπως ο Τζορτζ Μπαλανσίν το 1936 και ο Μαρκ Μόρις το 1996. Ο Ορφέας, η Ευρυδίκη και ο Έρωτας, ερμηνεύονται ταυτόχρονα από τραγουδιστές και χορευτές. Οι φωνές αφηγούνται το μύθο και τα σώματα εκφράζουν τη δραματική του ουσία, έτσι που φωνή και σώμα ενώνονται σε ένα. Η Μπάους περισσότερο πιστή στην τραγική όψη του κλασσικού δράματος παρά στις συμβάσεις της όπερας του 18ου αιώνα, αποφεύγει την επανασύνδεση του ζευγαριού και κλείνει το έργο της με τον δεύτερο θάνατο της Ευρυδίκης.
Η Μπάους πρωτοσυνεργάστηκε με τους χορευτές της παρισινής όπερας το 1997, όταν για πρώτη φορά εμπιστεύτηκε έργο της -την Ιεροτελεστία της Ανοιξης- σε άλλη χορευτική ομάδα εκτός από τη δική της, του Χοροθεάτρου του Βούπερταλ. Το πείραμα εξελίχθηκε σε ερωτική σχέση και προχώρησε με τον Ορφέα και την Ευρυδίκη, το 2005, και την επανάληψή του τον περασμένο Φεβρουάριο στην έδρα της Όπερας, στο Παλαί Γκαρνιέ. «Είναι μια ιστορία αγάπης με τους χορευτές», δήλωσε η ίδια σε συνέντευξή της στην εφημερίδα Φιγκαρό, «η διανοητική τους ευρύτητα και η διάθεσή τους για έντονες εμπειρίες με έκαναν να θέλω να δουλέψω και πάλι μαζί τους. Μετά τον Ορφέα εξακολουθώ να έχω έντονη επιθυμία να επιστρέψω στο Μπαλέτο της Όπερας».
Το σκηνικό παραμένει το αρχικό του Ρόλφ Μπόρζικ, μόνιμου συνεργάτη της χορογράφου. Οι τραγουδιστές φορούν μαύρα, οι χορεύτριες πολύχρωμα μακριά φορέματα από σιφόν που ακολουθούν την κίνησή τους και όλοι οι χορευτές είναι ξυπόλυτοι. Ο Ορφέας ολόγυμνος, με ένα μικρό σλιπ στο χρώμα του δέρματος, έκθετος και ευάλωτος στον πόνο του έρωτα. Ο Ντομινίκ Μερσύ, ο εξαιρετικός αυτός χορευτής του Χοροθεάτρου του Βούπερταλ (τον είδαμε στο Φεστιβάλ το 2006 μαζί με τον Γιόζεφ Νατζ) χόρεψε τον Ορφέα στην πρώτη παρουσίαση του έργου το 1975. Κάτω από το άγρυπνο βλέμμα της Πίνα Μπάους καθοδήγησε τους χορευτές της Όπερας να αναζητήσουν πέρα από την τεχνική, την πιθανότητα να αισθάνονται εσωτερικά τη σημασία κάθε κίνησης και η ερμηνεία τους να βγαίνει από την καρδιά, να βιώνεται, να εκφράζεται με συναίσθημα.
Στο μύθο, ο Ορφέας, γιος της μούσας Καλλιόπης και του Αίαγρου, βασιλιά της Θράκης, είναι ένας από τους ελάχιστους θνητούς που έγινε ισόθεος με το τραγούδι και τη μουσική του. Με την τέχνη του αλλάζει τον κόσμο, ημερεύει τα άγρια θηρία και κάνει τους ανθρώπους να ξεχνάνε τις έχθρες τους. Η τέχνη του όμως δεν έχει τη δύναμη να φέρει πίσω την αγαπημένη του, την Ευρυδίκη, που πέθανε από δάγκωμα φιδιού λίγο μετά το γάμο τους. Στην απόγνωσή του, ο Ορφέας θα αποτολμήσει κάτι που κανένας θνητός δε διανοήθηκε, να πάρει την Ευρυδίκη από το βασίλειο των νεκρών. Με το τραγούδι του συγκινεί τον θεό Αδη που του επιτρέπει να πάρει πίσω την αγαπημένη του, αλλά με έναν όρο: δεν θα την κοιτάξει μέχρι να ξαναφτάσουν στον επάνω κόσμο. Ο Ορφέας δεν αντέχει στον πειρασμό, στο τέλος της ανάβασης την κοιτάει στα μάτια κι εκείνη εξαφανίζεται στα σκοτάδια για πάντα. Απελπισμένος αποσύρεται από τον κόσμο και πεθαίνει κατασπαραγμένος από τις Μαινάδες.
Στο έργο της Πίνα Μπάους, ο Ορφέας «δεν είναι ένας ήρωας, αλλά ένας άντρας απελπισμένος και ευάλωτος», όπως λέει η ίδια και με τη χορογραφία της τον βγάζει από το μύθο, τον κάνει καθημερινό, αλλά και αιώνιο, άθυρμα της μοίρας, αλλά και της επιθυμίας του. Γι αυτό και κλείνει το έργο δυο σκηνές πριν το ευτυχές τέλος της όπερας, όταν ο Ορφέας στον Άδη βρίσκει, αλλά χάνει για πάντα την Ευρυδίκη του.
Η Μπάους με την εξαιρετική ικανότητά της να οργανώνει τον σκηνικό χώρο με την κίνηση, κάνει κάθε βήμα και κάθε χειρονομία να φαίνονται αναπόφευκτα. Οι χορευτές εκφράζουν τα αισθήματα στην απόλυτη ουσία τους, όλα δείχνουν πραγματικά και ζωντανά, όπως ο θάνατος και η ζωή και συμπλέκονται με αρμονική ισοτιμία με το υπέροχο αυτό μουσικό έργο.
Οι έξοχοι μουσικοί και η χορωδία του Μπαλτάζαρ Νόυμαν Ανσάμπλ με τον Τόμας Χάνγκελμπροκ στο πόντιουμ, δίνουν μια από τις συγκλονιστικότερες και πιο υποβλητικές ερμηνείες αυτού του πολύ δημοφιλούς έργου, που θα τραγουδηθεί στα γερμανικά, είναι γεμάτο από απλές, αλλά μεγαλειώδεις μελωδίες.
ΠΗΓΗ: http://www.greekfestival.gr/show_press_item?press_id=185&lang=gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου