ΜΕΤΑ ΤΟ ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ ΚΥΤΤΑΡΟ... ΤΙ;

Μετά το συνθετικό κύτταρο,
δημιουργία ζώντων οργανισμών;

Πριν από μία εβδομάδα, Αμερικανοί επιστήμονες ανακοίνωσαν ότι δημιούργησαν στο εργαστήριο το πρώτο συνθετικό, ή καλύτερα τεχνητό, ζωντανό κύτταρο. Η εργασία τους, η οποία θεωρείται ένας ιστορικός σταθμός στην ιστορία των επιστημών, αποτελεί ένα σημαντικό βήμα που μελλοντικά θα επιτρέψει τον σχεδιασμό και τη δημιουργία ζώντων οργανισμών «από το μηδέν» αναφέρει η Καθημερινή (30/5/2010). Το επιστημονικό επίτευγμα εγείρει κάποια ερωτήματα, που θα πρέπει, άμεσα, να απαντηθούν.

1. Ποιο είναι το επίτευγμα των Αμερικανών ερευνητών που απασχόλησε τόσο πολύ τα ΜΜΕ;
Η ερευνητική ομάδα του δόκτορος Κρεγκ Βέντερ «δημιούργησε» ζωή ή, καλύτερα, κατασκεύασε στο εργαστήριο έναν ζωντανό μικροοργανισμό. Ως «θεμέλιο» οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ένα ήδη υπάρχον κύτταρο, στον πυρήνα του οποίου τοποθέτησαν το γενετικό υλικό που κατασκεύασαν εργαστηριακά. Στην πραγματικότητα, λοιπόν, δεν πρέπει να μιλάμε για ένα τεχνητό κύτταρο ή μια συνθετική μορφή ζωής αλλά για ένα κύτταρο με συνθετικό γονιδίωμα. Το βακτήριο που δημιούργησαν, επισημαίνουν οι επιστήμονες, είναι η πρώτη μορφή ζωής που ελέγχεται από κατασκευασμένο από ανθρώπινο χέρι γενετικό υλικό.
Οι επιστήμονες, αφού κατασκεύασαν χημικά τα κομμάτια του DNA που χρειάζονταν, τα ενέχυσαν στο εσωτερικό κυττάρων μαγιάς. Εκεί, σαν να ήταν ένα παζλ, συνδέθηκαν τα κομμάτια και ολοκληρώθηκε το χρωμόσωμα.
2. Τι πρόκειται να κάνουν οι επιστήμονες με τα συνθετικά βακτήρια;
Τα συγκεκριμένα βακτήρια που κατασκεύασε η ομάδα Βέντερ, όπως προαναφέρθηκε, είναι απλώς αντίγραφα κάποιων βακτηρίων που υπάρχουν ελεύθερα στη φύση. Ομως, το επιστημονικό επίτευγμα έχει ιδιαίτερη σημασία, διότι αποδεικνύει ότι είναι δυνατή η δημιουργία ενός νέου ζωντανού και λειτουργικού κυττάρου το οποίο, ωστόσο, με γενετικό υλικό ανθρώπινης επιλογής και κατασκευής.
Ο δρ Κρεγκ Βέντερ και η ομάδα του ευελπιστούν πως μελλοντικά η νέα ανακάλυψη και τεχνογνωσία που ανέπτυξαν θα επιτρέψει σε άλλους ερευνητές να κατασκευάσουν νέα βακτήρια από το τίποτα, κύτταρα με καταπληκτικές λειτουργίες, όπως είναι, παραδείγματος χάρη, η μεταφορά αντικαρκινικών φαρμάκων στο σημείο όπου εμφανίζεται ένας καρκινικός όγκος.
3. Θα μπορούσαν οι ερευνητές με την ίδια μέθοδο που χρησιμοποίησαν για να δημιουργήσουν αυτό το συνθετικό κύτταρο να «γεννήσουν» εργαστηριακά και πιο πολύπλοκους οργανισμούς, όπως παραδείγματος χάρη ανώτερα φυτά ή ακόμα και ζώα;
Σε θεωρητικό επίπεδο η απάντηση είναι καταφατική. Ναι, ασφαλώς η τεχνική που αναπτύχθηκε από τον δρα Βέντερ και τους συνεργάτες του θα μπορούσε να εφαρμοστεί και για τη δημιουργία πιο πολύπλοκων οργανισμών. Ωστόσο, όπως λένε οι ερευνητές, αυτή τη φορά βασικός στόχος τους ήταν ο σχεδιασμός και η δημιουργία απλών βακτηρίων. Αυτοί οι μικροοργανισμοί αποτελούν έναν «εκλεκτό» υποψήφιο για τέτοια πειράματα και εφαρμογές, επειδή μπορούν να παράγουν όλες τις ουσίες που πιθανώς κάποια ημέρα να χρειαστούμε ή να θελήσουμε. Σύμφωνα, μάλιστα με τον δόκτορα Κρεγκ Βέντερ, αυτά ακριβώς τα «κατά παραγγελία βακτήρια» μπορούν να φέρουν την επόμενη «βιομηχανική επανάσταση».

Σε γενικές γραμμές, μπορεί κανείς να πει ότι τα βακτήρια είναι πολύ απλοί οργανισμοί, με ένα μοναδικό, κυκλικό χρωμόσωμα. Αντιθέτως, για να δοθεί, ας πούμε μια έννοια μεγέθους και πολυπλοκότητας, κάθε ανθρώπινο κύτταρο διαθέτει 23 ζευγάρια, πολύ μεγαλύτερα, γραμμικά χρωμοσώματα. Γι’ αυτό τον λόγο τα βακτήρια διαθέτουν στο γονιδίωμά τους πολύ λιγότερες πληροφορίες. Αυτό έχει συνέπεια να αποκωδικοποιείται και να αντιγράφεται η αλληλουχία των βάσεων που διαθέτουν στο γενετικό τους υλικό με πολύ μεγαλύτερη ευκολία. Ο δρ Βέντερ υποστηρίζει ότι η εφαρμογή της ίδιας τεχνικής σε ανώτερους οργανισμούς, όπως παραδείγματος χάρη τα φυτά ή ακόμα και κάποια ζώα, μπορεί να είναι τεχνικά εφικτή, αλλά οι επιστήμονες που θα δοκίμαζαν ένα τέτοιο εγχείρημα θα χρειάζονταν πολλά χρόνια για να βρουν τρόπους που θα τους επέτρεπαν να οικοδομήσουν τόσο μεγάλα και πολύπλοκα γονιδιώματα.