Η (ΥΠΑΡΞΙΑΚΗ) ΑΤΑΚΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ

ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

" [...] Το νόημα της ζωής δεν αποτελεί λύση σε κάποιο «πρόβλημα». Δεν είναι θέμα μεταφυσικό. Πρόκειται για ζήτημα ηθικής. Αφορά τον τρόπο που ζούμε. Το νόημα της ζωής είναι η ίδια η ζωή, ιδωμένη μέσα από ένα ηθικό πρίσμα που αναδεικνύει τα δύο του βασικά συστατικά: την ευτυχία και την αγάπη. Μπορεί η ευτυχία και η αγάπη να συγκρούονται συχνά, όπως π.χ. όταν καλείσαι να θυσιαστείς για αυτόν που αγαπάς. Ο αγώνας για την δικαιοσύνη, που δεν είναι παρά η γενικευμένη αγάπη, μπορεί εύκολα να σε οδηγήσει στον θάνατο.
Κι όμως, η ευτυχία και η αγάπη είναι οι δύο συνιστώσες του ευ ζην. Η αγάπη μάς επιτρέπει να συγκεράσουμε την ατομική ικανοποίηση με την κοινωνικότητά μας. Η ικανοποίηση του ενός, έτσι, έρχεται σε αρμονία με την ικανοποίηση των άλλων. Και καθώς η αμοιβαιότητα δεν είναι δυνατή παρά μόνο μεταξύ ίσων, η καταπίεση και η ανισότητα αυτο-υπονομεύονται μακροπρόθεσμα.
Για τους συντηρητικούς φιλελεύθερους, ο «άλλος» όχι μόνο δεν είναι απαραίτητος για να υπάρχω «εγώ», αλλά αποτελεί απειλή για την ύπαρξή μου. Ακόμα και ο Αριστοτέλης συμμερίζεται αυτή την απαισιόδοξη άποψη. Μπορεί να μας θεωρεί πολιτικά ζώα, αλλά δεν διακρίνει την αρετή ως κάτι που αφορά τις ανθρώπινες σχέσεις - δεν δίνει βάρος στην αγάπη μεταξύ των πολιτικών ζώων.
Ζούμε σε μια κοινωνία στην οποία έχει επικρατήσει η ιδανική «εικόνα» του αυτόνομου ατόμου. Έχουμε ξεχάσει ότι τίποτα ουσιαστικό δεν μπορούμε να κάνουμε μόνοι μας. Ότι κανένα νόημα δεν μπορεί να ορισθεί το οποίο να αφορά μόνο τον εαυτό μας. Η μόνη αλήθεια είναι ότι αναδυόμαστε από την ανυπαρξία στην ύπαρξη ο ένας μέσα από τον άλλον. Το νόημα της ζωής δεν βρίσκεται εντός του ατόμου μας. Διαβιεί στις σχέσεις των ανθρώπων και φανερώνεται μόνο όταν η ελεύθερη δράση του ενός συνεισφέρει στην ελεύθερη δράση των «άλλων».
Το ζητούμενο, συνεπώς, είναι η οικοδόμηση μιας κοινωνίας που να θυμίζει ένα μουσικό γκρουπάκι jazz, του οποίου οι μουσικοί «...αυτοσχεδιάζουν, διαισθανόμενοι όμως ο ένας τον άλλον, παράγοντας έτσι μια σύνθετη αρμονία, που προέρχεται όχι από κάποια κεντρικά σχεδιασμένη παρτιτούρα αλλά από την ελεύθερη μουσική έκφραση του κάθε μουσικού, που όμως έχει ως προϋπόθεση την ελεύθερη έκφραση των υπόλοιπων»."

Απόσπασμα από το άρθρο του Γιάννη Βαρουφάκη στην Αυγή της Κυριακής (28/12/08) "Το κατά Ήγκλετον Νόημα της ζωής". Το άρθρο αποτελεί ένα μικρό απάνθισμα σκέψεων του Τέρι Ήγκλετον από το βιβλίο του " Το Νόημα της Ζωής" (Oxford University Press, 2007).

Ο Γιάννης Βαρουφάκης διδάσκει Πολιτική Οικονομία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.