Πολλές οι σχολικές ώρες αλλά χωρίς απόδοση

Σαν το καθαρό νεράκι οι προσπάθειες των ελλήνων εκπαιδευτικών,
που καταλήγει στον υπόνομο...

Ελλάδα

Πολλές οι σχολικές ώρες αλλά χωρίς απόδοση

«Τα Eλληνόπουλα δεν πηγαίνουν στο σχολείο διότι θέλουν να μάθουν, αλλά γιατί πρέπει να περάσουν στο πανεπιστήμιο». Αυτό αναφέρουν στην Καθημερινή (09.12.2007), παράγοντες της εκπαίδευσης, οι οποίοι ομονοούν ότι δεν πρέπει να μας ξαφνιάζουν τα μέτρια, για μία ακόμη φορά, αποτελέσματα της Ελλάδας στον διεθνή διαγωνισμό PISA (Διεθνές Πρόγραμμα Αξιολόγησης των Μαθητών) του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Παπαγαλία, στείρα γνώση, πλήξη, βάρος στα φροντιστήρια, έλλειψη αξιολόγησης, γραφειοκρατική διεκπεραίωση είναι ορισμένα από όσα συνθέτουν το σημερινό σχολικό τοπίο για μαθητές και εκπαιδευτικούς. Δεν λείπουν οι εξαιρέσεις, αλλά είναι για να επιβεβαιώνουν τον κανόνα.

Στον διαγωνισμό PISA, που έγινε το 2006, συμμετείχαν περίπου 400.000 δεκαπεντάχρονοι μαθητές από 57 χώρες, εκ των οποίων 4.871 από 1.923 σχολεία της Ελλάδας. Ο διαγωνισμός μετρά τις γνώσεις και τις δεξιότητες των 15χρονων στην κατανόηση κειμένου, τα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες (φυσική, χημεία, βιολογία, γεωγραφία κ.λπ.) και πώς αυτές τις γνώσεις μπορεί να τις αξιοποιήσουν στην καθημερινή τους ζωή. Η Ελλάδα το 2006, όπως και στους διαγωνισμούς του 2003 και του 2000, χάθηκε κάπου μεταξύ των πολλών μετρίων. Μεταξύ 57 χωρών στις Φυσικές Επιστήμες κατέλαβε την 38η θέση, στα Μαθηματικά την 39η θέση και στην Κατανόηση Κειμένου την 36η θέση.

Οι πληγές του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος είναι πολλές και δεν σχετίζονται μόνο με τη χρηματοδότηση ούτε με τον χρόνο που αφιερώνεται στα συγκεκριμένα μαθήματα. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, οι Ελληνες μαθητές διδάσκονται 1.089 ώρες ετησίως Μαθηματικά, Γλώσσα και Φυσικές Επιστήμες, πολύ περισσότερες από τις αντίστοιχες ώρες στις πρώτες σε επιδόσεις χώρες, τη Φινλανδία και τη Νότιο Κορέα. Επίσης, η διαφορά της χρηματοδότησης ανά μαθητή σε σύγκριση με άλλες χώρες δεν δικαιολογεί τη διαφορά στις επιδόσεις. Αλλο φταίει, και αφορά την ποιότητα του συστήματος.

«Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα χαρακτηρίζεται παραδοσιακά από μία τάση για αποστήθιση παρά για ανάπτυξη της κριτικής σκέψης», λέει στην «Κ» ο αντιπρύτανης στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, αντιπρόεδρος αρμόδιος του τμήματος δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο κ. Ναπολέων Μήτσης. «Και εάν -προσθέτει- το ζήτημα αυτό αντιμετωπίζεται ικανοποιητικά με τα νέα αναλυτικά προγράμματα και τα βιβλία για το δημοτικό και το γυμνάσιο, η προσπάθεια αναιρείται από τη λογική του λυκείου. Εκεί η φιλοσοφία των Πανελλαδικών Εξετάσεων οδηγεί τους μαθητές στο δρόμο για την τεχνική της αποστήθισης».

Ευρύτερα, η τυπολατρία σημαδεύει όλες τις σχολικές λειτουργίες. «Το σχολείο στέκεται στη «διαδικασία», αντί να επικεντρώνει στο αποτέλεσμα. Οι συντελεστές της μάθησης κινούνται μέσα σε ένα πλαίσιο στο οποίο ανέκαθεν επικρατεί μια «γραφειοκρατική ορθότητα».

Καλός εκπαιδευτικός θεωρείται ο γραφειοκρατικά «καλυμμένος» εκπαιδευτικός. Αν τον ρωτήσει κάποιος για κάτι, τότε αυτό δεν θα είναι αν η δουλειά του έφερε αποτέλεσμα, αλλά αν «έβγαλε» τη διδακτέα ύλη», αναφέρει στην «Κ» ο καθηγητής Παιδαγωγικής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και διευθυντής του Εργαστηρίου Εμπειρικής Εκπαιδευτικής Ερευνας κ. Αθανάσιος Γκότοβος. «Ισως ο «εγκλωβισμός» στις διαδικασίες μπορούσε να εξασφαλίσει ένα κάποιο αποτέλεσμα, αλλά αυτό προϋποθέτει ότι κάποιος παρακολουθεί την εφαρμογή τους. Εδώ και 30 χρόνια το ελληνικό σχολείο πορεύεται χωρίς παρακολούθηση και χωρίς εποπτεία. Ποιος απαιτεί σήμερα από ποιο δημόσιο σχολείο αποτέλεσμα και ποιος επαινεί το σχολείο εκείνο που φέρνει αποτέλεσμα;», προσθέτει ο κ. Γκότοβος.

«Το χειρότερο δεν είναι οι χαμηλές επιδόσεις. Πολύ πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι, ενώ αυτό το γνωρίζουμε επίσημα εδώ και χρόνια, δεν αντιδρούμε. Είναι ήδη αξιοπρόσεκτο ότι το τρίτο κατά σειράν καμπανάκι του ΟΟΣΑ για τα κατορθώματα της ελληνικής εκπαίδευσης μας χάλασε τον ύπνο του δικαίου. Προς το παρόν, τουλάχιστον. Γιατί δεν αποκλείεται αύριο να το ξεχάσουμε ή να το περάσουμε ανώδυνα με κανένα ταξίδι αξιωματούχων στη Φινλανδία για να δουν από κοντά τον πραγματικό αριστούχο και να αντιγράψουν μοντέλα», προσθέτει ο κ. Γκότοβος.

Θέματα που αξιολογούν τις θεωρητικές γνώσεις του μαθητή, αλλά και τη δυνατότητά του να τις αξιοποιεί λύνοντας πρακτικά προβλήματα τίθενται στους διαγωνισμούς PISA. Δεν ζητείται από τους μαθητές να δώσουν τον ορισμό μιας έννοιας. Αντίθετα, δίνονται τα δεδομένα και οι μαθητές καλούνται να τα εφαρμόσουν λύνοντας την άσκηση.

Μαθηματικά. Στον διαγωνισμό του 2003 δόθηκε μια άσκηση που αφορούσε τα ταχυδρομικά τέλη. Η άσκηση έλεγε ότι «τα ταχυδρομικά τέλη στη χώρα Ζεντ υπολογίζονται σύμφωνα με το βάρος των αντικειμένων (που στρογγυλοποιείται προς το πλησιέστερο γραμμάριο). Ακολουθούσε πίνακας που έδειχνε τα τέλη (π.χ. μέχρι 20g - το τέλος είναι 0,46 ζεντ, από 21g έως 50g 0,69 ζεντ κ.ο.κ.). Μια από τις δύο ερωτήσεις που δόθηκαν στους μαθητές είναι ότι «η Ιωάννα θέλει να στείλει σε έναν φίλο της δύο αντικείμενα που ζυγίζουν 40 και 80 γραμμάρια αντίστοιχα. Λαμβάνοντας υπόψη τα ταχυδρομικά τέλη στη χώρα Ζεντ, να βρείτε εάν είναι φθηνότερο να στείλει τα δύο αντικείμενα σε ένα πακέτο ή να στείλει τα δύο αντικείμενα σε δύο χωριστά πακέτα». Επίσης, τους ζητούσε να δείξουν τους υπολογισμούς τους για κάθε μια αποστολή.

Φυσικές Επιστήμες. Στους μαθητές δόθηκε ως κείμενο ένα προσαρμοσμένο άρθρο της «Κ» για το μαγνήσιο. Λέει το άρθρο: «Το μαγνήσιο είναι ένα σημαντικό συστατικό σχεδόν για κάθε λειτουργία του ανθρώπινου σώματος. Οι λειτουργίες περίπου 350 ενζύμων εξαρτώνται από το μαγνήσιο. Η ανεπάρκεια μαγνησίου μπορεί να προκαλέσει παθήσεις όπως καρδιοπάθεια, υπέρταση, διαβήτη, άσθμα, παχυσαρκία, ημικρανία, μυϊκούς πόνους, κράμπες, κατάθλιψη κ.λπ. Εκτός από τη φτωχή διατροφή, η λήψη ή απορρόφηση μαγνησίου μπορεί να επηρεαστεί από τις δίαιτες για αδυνάτισμα, την κατανάλωση “μαλακού” νερού που δεν περιέχει μέταλλα, τις εντερικές παθήσεις, τον αλκοολισμό κ.ά...». Και το κείμενο συνεχίζει δίνοντας πληροφορίες για τις πλούσιες τροφές σε μαγνήσιο και για τους τρόπους απώλειας μεγάλων ποσοτήτων μαγνησίου από τον οργανισμό.

Στους μαθητές ετέθη, μεταξύ άλλων το εξής ερώτημα: «Για τον ανθρώπινο οργανισμό η ημερήσια απαραίτητη ποσότητα μαγνησίου είναι 600 μιλιγκράμ (600 mg). Η Μαρία που είναι αθλήτρια πίνει κάθε μέρα περίπου 3 λίτρα μεταλλικό νερό. Το νερό αυτό περιέχει 62 mg μαγνησίου ανά λίτρο. Μπορεί μόνο από το νερό να καλύψει τις ανάγκες της σε μαγνήσιο; Να δικαιολογήσεις την απάντησή σου».
Σε άλλη ερώτηση αναφέρεται ότι «ο Φώτης, που είναι και αυτός αθλητής, πίνει μόνο νερό της βρύσης που δεν έχει σχεδόν καθόλου μαγνήσιο». Στους μαθητές δίνεται το καθημερινό διαιτολόγιο του Φώτη (πρωινό: 1 κούπα γάλα, 50g δημητριακά ολικής αλέσεως, 1 κούπα χυμό πορτοκάλι / μεσημερινανό: 50g τυρί κ.ά. / βραδινό: 200g κ.ά) και τους ζητείται να απαντήσουν αιτιολογημένα εάν ο Φώτης παίρνει από τις τροφές αυτές την απαραίτητη ποσότητα μαγνησίου.