Βιβλιοβούλιο (08/02/ 2025): Συζήτηση για το ρόλο του Πατριαρχείου και του Πατριάρχη Γρηγόριου Ε΄ στα γεγονότα της Επανάστασης

Το «Βιβλιοβούλιο», η εκπομπή βιβλίου που μεταδίδεται από τον Τηλεοπτικό Σταθμό της Βουλής κάθε Σάββατο στις 17:00, φιλοξένησε  την περασμένη  εβδομάδα τον ιστορικό Δημήτρη Α. Σταματόπουλο.
Ο Δημήτρης Σταματόπουλος γεννήθηκε το 1969 στην Τερπνή Σερρών και είναι καθηγητής Βαλκανικής και Ύστερης Οθωμανικής Ιστορίας στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Διετέλεσε μέλος του Institute for Advanced Study του Πρίνστον και του Institute for Advanced Studies του Πανεπιστημίου του Φράιμπουργκ. Υπήρξε επισκέπτης καθηγητής μεταξύ άλλων στα πανεπιστήμια του Πρίνστον, του Μάιντς, της Καλιφόρνιας (Μπέρκλεϊ) και στην École des Hautes Études en Sciences Sociales.
Ο Δημήτρης Σταματόπουλος είναι συγγραφέας και επιμελητής πολλών βιβλίων και άρθρων για τους ορθόδοξους χριστιανικούς πληθυσμούς των Οθωμανικών και μετα-Οθωμανικών Βαλκανίων. Μεταξύ άλλων, και των βιβλίων «Μεταρρύθμιση και εκκοσμίκευση» και «Το Βυζάντιο μετά το έθνος» (εκδ. Αλεξάνδρεια).
Το πρόσφατο βιβλίο του «Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 και το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως» (εκδ. Παπαζήση 2024) απέσπασε το Βραβείο Ανδρέα Πετρόπουλου της Ακαδημίας Αθηνών. Με αφορμή την έκδοση αυτή ο Δημήτρης Σταματόπουλος συζητά με τον Μανώλη Πιμπλή για το ρόλο του Πατριαρχείου και του Πατριάρχη Γρηγόριου Ε΄ στα γεγονότα της Επανάστασης, για το ρόλο των δικτύων στο ξέσπασμά της, για τους εσωτερικούς ανταγωνισμούς, συμμαχίες και αντιπαλότητες εντός του Πατριαρχείου, για το ρόλο των μεγάλων καλλιεργήσιμων εκτάσεων που διέθεταν τα λεγόμενα «αφιερωμένα μοναστήρια» στη Μολδοβλαχία, τα οποία ήταν εξαρτημένα από τα πατριαρχεία και από Μονές του Άθω, αλλά και για τη σημερινή Τουρκία, τη σημερινή Ρωσία και την Ανατολική Ευρώπη ιδωμένες από τη σκοπιά του ιστορικού χρόνου.

Δημήτρης Σταματόπουλος(Βικιπαίδεια)

 _____________

Επίσης, στην εκπομπή αυτής της εβδομάδας ο κριτικός Βαγγέλης Χατζηβασιλείου μιλάει για το βιβλίο του Στρατή Πασχάλη «Το βαλς του Ορφέα» (Κάπα Εκδοτική 2024) ενώ η δημοσιο¬γράφος Σταυρούλα Παπασπύρου συζητά με τον Μανώλη Πιμπλή για τα βιβλία «Γιατί τα χρόνια τρέχουν χύμα» του Διονύση Σαββόπουλου (εκδ. Πατάκη 2025), «Η τελευταία μου πνοή» του Λουίς Μπουνιουέλ (μετάφραση: Θάνος Σαμαρτζής, εκδ. Δώμα 2024) και για τα συλλογικά «Vivere pericolosamente 2 - 20 ιστορίες από την Ιταλία» και «Cherchez la France 2 - 22 ιστορί¬ες από τη Γαλλία» (εκδ. Εύμαρος 2024).

___________________________________

Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΝΕΤΑΙ  ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΣΤΑΜΑΤΟΠΟΥΛΟΥ

ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΙ ΕΚΚΟΣΜΙΚΕΥΣΗ

ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΑΝΑΣΥΝΘΕΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΥ ΤΟΝ 19Ο ΑΙΩΝΑ

 

Το βιβλίο αυτό ανασυνθέτει το πολιτικό πεδίο μέσα στο οποίο αναμετρήθηκαν μικτές ομάδες κληρικών και λαϊκών, όπως και ισχυρές οικογένειες νεοφαναριωτών και αστών της Κωνσταντινούπολης, για τον έλεγχο του Οικουμενικού Πατριαρχείου τον 19ο αιώνα. Βασικός άξονας της μελέτης είναι η ανάλυση των εντάσεων και των αντιπαραθέσεων που προκάλεσε η θεσμοποίηση της συμμετοχής των λαϊκών στη διοικητική δομή του, με αποκορύφωμα την Εθνοσυνέλευση των ετών 1858 - 60 και το κείμενο των «Γενικών Κανονισμών». Ωστόσο, εξετάζοντας τη γενεαλογία των εμπλεκομένων ομάδων, ο συγγραφέας αναλαμβάνει ένα ευρύτερο εγχείρημα: την ενοποίηση των θεματικών στις οποίες ήταν κατακερματισμένη η ιστορία του Πατριαρχείου για την περίοδο αυτή. Γενικοί Κανονισμοί, Μοναστηριακό, Βουλγαρικό και Προνομιακό αποτέλεσαν άξονες διαφορετικών προοπτικών και ερμηνευτικών προσεγγίσεων, που δεν επέτρεψαν μέχρι τώρα να διερευνηθεί η λειτουργία αυτών των ομάδων στη διαμόρφωση της πολιτικής του Πατριαρχείου, αλλά και στην οργάνωση κυρίαρχων ιδεολογικών σχημάτων, όπως για παράδειγμα ο Οικουμενισμός. Η απόπειρα να ερμηνευθούν αυτές οι θεματικές μέσα από ένα ενιαίο πρίσμα, με βάση τον αγώνα αντιπάλων ομάδων για πολιτική και ιδεολογική ηγεμονία, μπορεί να διευρύνει τους θεωρητικούς και μεθοδολογικούς μας ορίζοντες σ' ό,τι αφορά μια ιδιαίτερα κρίσιμη φάση της ιστορίας του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, αλλά και γενικότερα του ορθόδοξου μιλλέτ μέσα στο πλαίσιο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)

Περιεχόμενα

Πρόλογος
Εισαγωγή
1. Το πρόβλημα των μεταρρυθμίσεων
2. Ο μετασχηματισμός του ιστοριογραφικού παραδείγματος
3. Ηγεμονία και δίκτυα ισχύος: μεθοδολογικές αρχές
4. Ζητήματα ορολογίας
Συντομογραφίες
Α' ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΩΝ (1830 - 1858)
Β' ΟΙ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΡΙΝΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ (1858 - 1860)
Γ' Η ΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ
Δ' Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΗΣ ΠΥΛΗΣ
Ε' ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ: Η ΕΚΔΟΧΗ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΟΥ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΣΜΟΥ
Η πατριαρχεία του Ιωακείμ Β' (1860 - 1863)
ΣΤ' ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ: «Η ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΤΙΚΗ» ΕΚΔΟΧΗ
Η πατριαρχεία του Σωφρονίου Γ' (1863 - 1866)
Ζ' Η ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ ΑΝΑΔΙΠΛΩΣΗ: Ο ΕΘΝΟΚΕΝΤΡΙΣΜΟΣ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ
Η πατριαρχεία του Γρηγορίου ΣΤ' (1867 - 1871)
Η' Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΩΝ ΛΑΪΚΩΝ: ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΑΙΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΔΙΚΗ ΤΟΥ «ΕΘΝΟΦΥΛΕΤΙΣΜΟΥ»
Θ' ΕΝ ΕΙΔΕΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ
ΠΗΓΕΣ - ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ευρετήριο ονομάτων και όρων
Ευρετήριο τοπωνυμίων