Ένα χειμωνιάτικο πρωινό του 2012, λίγο έξω από την Ιερουσαλήμ, ο Άμπεντ
Σαλάμα, Παλαιστίνιος της Δυτικής Όχθης, μαθαίνει για ένα τροχαίο στο
οποίο εμπλέκεται κι ένα πούλμαν που μεταφέρει παιδιΆ. Σπεύδει στο σημείο
του δυστυχήματος, γιατί φοβάται πως στο πούλμαν επιβαίνει ο πεντάχρονος
γιος του. Το ίδιο το δυστύχημα θα μπορούσε, ίσως, να είχε συμβεί
οπουδήποτε. Τα όσα επακολούθησαν, όχι.Καταγράφοντας τις προσωπικές ιστορίες των δεκάδων εμπλεκόμενων, Παλαιστίνιων και Ισραηλινών -θυμάτων, συγγενών, ανθρώπων που βοήθησαν ή που δεν βοήθησαν-, ο Νέιθαν Θρωλ, με κλινική ματιά, αναδεικνύει την πολιτική διάσταση της τραγωδίας, τις εξουσιαστικές, χωροταξικές, θεσμικές δομές που ορίζουν τις ζωές των ανθρώπων στη Δυτική Όχθη, πίσω από το υψωμένο τείχος. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
«Δεν ξέρω άλλο κειμένο για το Ισραήλ και την Παλαιστίνη που να φτάνει σε αυτό το επίπεδο διεισδυτικότητας και κατανόησης... Μπορεί να διαβαστεί και σαν μια εισαγωγή στη σύγχρονη παλαιστινιακή ιστορία» (The New York Review of Books)
«Φέρνει τον αναγνώστη όσο πιο κοντά στην πραγματικότητα μπορούν να κάνουν κάτι τέτοιο οι λέξεις» (Times Literary Supplement)
«Σχολαστικά τεκμηριωμένο... επώδυνα ευθύβολο» (Haaretz)
«Ο Θρωλ συλλαμβάνει τόσο την οικουμενικότητα όσο και την ιδιαιτερότητα του βιώματος των Παλαιστίνιων που ζουν υπό ισραηλινή κατοχή» (The Economist)
«Ένα βουβά σαρωτικό χρονικό» (Financial Times)
ΒΡΑΒΕΙΟ PULITZER 2024
“Οι Παλαιστίνιοι δεν είναι καν πολίτες β’ κατηγορίας. Ζουν υπό καθεστώς απαρτχάιντ”
«Έγραφα για το Ισραήλ και την Παλαιστίνη για πάνω από μια δεκαετία, κείμενα που απευθύνονταν πραγματικά σε ένα εξειδικευμένο κοινό. Και, μετά από πολλή δουλειά αποφάσισα ότι το να πείσω τους ειδικούς δεν ήταν αρκετό. Γιατί όλοι τους αισθάνονται ότι είναι με δεμένα τα χέρια. Κατ’ ιδίαν μάλιστα ομολογούν πως αποτελούν μέρος του προβλήματος κι ότι χρειάζεται αλλαγή στάσης της κοινής γνώμης. Κι ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον έτσι ώστε να μην φοβούνται ότι αν πουν κάτι θα χάσουν τη δουλειά τους ή θα κατηγορηθούν για αντισημιτισμό. Να ξέρουν ότι δε θα καταστραφεί η καριέρα τους επειδή υποστηρίζουν πράγματα που γνωρίζουν ότι είναι σωστά.
Έτσι αποφάσισα να προσεγγίσω ένα ευρύτερο κοινό. Κατάλαβα ότι ο μόνος τρόπος για να το πετύχω, είναι μέσω μιας αφήγησης που θα αγγίξει τους ανθρώπους και συναισθηματικά, όχι μόνο διανοητικά. Αναλύσεις και βιβλιογραφία θα βρει κανείς σε αφθονία, αλλά για να φτάσει κάποιος εκεί, πρέπει πρώτα να νοιαστεί. Για να κάνω λοιπόν τους αναγνώστες να νοιαστούν, ήθελα να βρω μια ιστορία με την οποία θα μπορούσαν να ταυτιστούν, ας πούμε μια ιστορία με έναν πατέρα που ψάχνει τον γιο του».
Ο συγγραφέας Νέιθαν Θρωλ (www.domabooks.gr)
Ο Νέιθαν Θρωλ θεωρεί απαραίτητο να σε ξεναγήσει στην ιδέα που του χάρισε το Βραβείο Pulitzer Γενικής Τεκμηριογραφίας 2024, προτού σου μιλήσει για το περιεχόμενο του βιβλίου και τις μεγάλες συζητήσεις που ανοίγει. Κάτοικος Ιερουσαλήμ εδώ και πάνω από μια δεκαετία έχει γράψει δεκάδες άρθρα και δοκίμια για την περιοχή, είτε ως συνεργάτης μέσων όπως οι New York Times και The New York Review of Books, είτε ως διευθυντής του Arab-Israeli Project.
«Πάντα είχα στο μυαλό μου την ιδέα ότι ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για ένα βιβλίο που θα εξηγεί επαρκώς αυτόν τον τόπο. Κι αυτό επειδή εδώ οι άνθρωποι ζουν τόσο διαχωρισμένες ζωές. Εβραϊκές κοινότητες αποκλειστικά για Εβραίους, δίπλα σε παλαιστινιακές κοινότητες αποκλειστικά για Παλαιστίνιους. Συχνά, οι πρώτες είναι χτισμένες πάνω στις δεύτερες, χωρίς να υπάρχει καμία αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Χρειαζόμουν, λοιπόν, κάποιο ασυνήθιστο γεγονός που φέρνει αυτούς τους ανθρώπους κοντά Να είναι ασυνήθιστο μέν, αλλά όχι κάτι σπάνιο που αποτελεί εξαίρεση. Ήθελα να διασφαλίσω ότι θα ήταν στιγμιότυπο της καθημερινότητας, κάτι που μπορεί να συμβεί στον καθένα. Ας πούμε εγώ ο ίδιος την ημέρα του δυστυχήματος, οδηγούσα στη Δυτική Όχθη και κατευθυνόμουν προς το νότο, προς Χεβρώνα. Αν πήγαινα βόρεια, προς Ιερουσαλήμ, θα είχα εγκλωβιστεί κι εγώ στην κίνηση εξαιτίας του ίδιου δυστυχήματος που κατέληξα να περιγράφω».
Ένα χειμωνιάτικο πρωινό του Φεβρουαρίου του 2012, λίγο έξω από την Ιερουσαλήμ, ένα πούλμαν που μεταφέρει μαθητές σε σχολική εκδρομή συγκρούεται με διερχόμενο φορτηγό και πιάνει φωτιά. Αυτή είναι η αφετηρία μιας τραγικής ιστορίας με δεκάδες εμπλεκόμενους κι από τις δύο πλευρές, και τραγική φιγούρα τον Άμπεντ Σαλάμα που αναζητά τον πεντάχρονο γιο του ανάμεσα στους επιζώντες του τροχαίου. Κι έχει να αντιμετωπίσει έναν κυκεώνα εμποδίων, στο σημείο που τέμνονται ο ρατσισμός με τη γραφειοκρατία, η καταστολή με τον εποικισμό και φυσικά η δική του προσωπική του αγωνία.
Ο Θρωλ ανατρέχει στις μέρες του συμβάντος και θυμάται πόσο σημαντικό γεγονός ήταν για τους Παλαιστίνιους που κήρυξαν τριήμερο εθνικό πένθος. Αλλά στους Ισραηλινούς, όπως έδειξε η μετέπειτα έρευνά του, δεν υπάρχει σχεδόν καμία ανάμνηση. Ήταν μια ασήμαντη είδηση στον αδιάκοπο κύκλο της ενημέρωσης, μια μικρή αναφορά που δεν απασχόλησε καν τα περισσότερα μίντια. Για εκείνον όμως ήταν το θλιβερό περιστατικό που εξελίχθηκε στο Μια Μέρα της Ζωής του Άμπεντ Σαλάμα, το οποίο κυκλοφόρησε πριν από μερικούς μήνες από τις εκδόσεις ΔΩΜΑ. Ο Θρωλ μίλησε με δεκάδες ανθρώπους κι από τις δύο πλευρές, έμαθε τις προσωπικές ιστορίες τους, μπήκε (και βάζει κι εμάς ως αναγνώστες) στα σπίτια τους, προσπάθησε να καταλάβει την παράδοση αλλά και στάθηκε κριτικά απέναντι στο παρελθόν διαπιστώνοντας ότι αποτελεί τη μεγαλύτερη τροχοπέδη για ένα καλύτερο μέλλον. Το βιβλίο ανήκει μεν στο non fiction αλλά διεκδικεί λογοτεχνικές δάφνες, ο δε συγγραφέας του περιγράφει καταστάσεις που αναπόφευκτα κινητοποιούν συναισθηματικά αποφεύγοντας όμως σταθερά τον μελοδραματισμό.
Ανατρέχοντας στην περίοδο που το έγραφε, ο Νέιθαν Θρωλ θυμάται ότι «η “φιλελεύθερη” – την οποία ξεχωρίζω από την “αριστερή” – κοινή γνώμη στη Δύση (σ.σ. διάκριση μεταξύ “liberal” και “left” στο αμερικάνικο context των όρων) ήταν όλο και πιο έτοιμη για μια πιο ανοιχτή συζήτηση σχετικά με την υποταγή των Παλαιστινίων. Ο όρος “απαρτχάιντ” άρχισε να κανονικοποιείται μεταξύ των φιλελεύθερων ελίτ, υπήρξε π.χ. ολόκληρο σχετικό κομμάτι στην εκπομπή του Τζον Όλιβερ. Αισθανόμουν ότι άνοιγε ένα παράθυρο, μέσα από το οποίο θα μπορούσα να δείξω στους αναγνώστες, σε ένα βαθύτερο επίπεδο, τι πραγματικά συμβαίνει εδώ. Ήθελα να επηρεάσω ιδιαίτερα τους φιλελεύθερους Εβραίους, επειδή η εβραϊκή κοινότητα έχει, προφανώς, τεράστια επιρροή στις Ηνωμένες Πολιτείες».
ΓΑΖΑ, ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 (AP Photo/Leo Correa)
Το βιβλίο εκδόθηκε στις 3 Οκτωβρίου 2023. Και τέσσερις ημέρες μετά, στην πιο τραγική ειρωνεία που μπορούσε να υπάρξει, συνέβη η επίθεση της Χαμάς. Μετά την 7η Οκτωβρίου όλα πια ήταν διαφορετικά, το κλίμα είχε αλλάξει…
«Ήμουν με τον Άμπεντ, τον πρωταγωνιστή του βιβλίου, στη Νέα Υόρκη. Ήταν η αρχή της περιοδείας και μόλις είχαμε ολοκληρώσει μια εκδήλωση στο Κέντρο της Παλαιστινιακής-Αμερικανικής Κοινότητας στο Νιου Τζέρσεϊ. Επιστρέψαμε το βράδυ της Παρασκευής, 6 Οκτωβρίου, στη Νέα Υόρκη – ήδη ήταν πρωί Σαββάτου, 7 Οκτωβρίου, στην Παλαιστίνη. Πριν πάμε για ύπνο, και οι δύο αρχίσαμε να λαμβάνουμε μηνύματα. Η πρώτη ειδοποίηση ήταν από τη σύζυγό μου μέσω WhatsApp. Μου έστειλε ηχητικά μηνύματα με τις σειρήνες και μου είπε: “Κάτι συμβαίνει. Δεν βλέπω τίποτα στις ειδήσεις. Δεν ξέρω τι είναι”. Άρχισα να ψάχνω στο Google, τίποτα. Κοίταξα στα social media, τίποτα. Και μόνο λίγα λεπτά αργότερα εμφανίστηκαν οι πρώτες ειδήσεις για την επίθεση της Χαμάς…
Το πρώτο πράγμα που είπα στον Άμπεντ: “Αυτό είναι μια γαμημένη καταστροφή για εμάς”. Ξέρεις, γράψαμε ένα βιβλίο που προσπαθεί να αποτυπώσει με συμπάθεια τις ζωές των απλών Παλαιστινίων μέσα σε ένα σύστημα κυριαρχίας. Και τώρα, κανείς δεν θα θέλει να το ακούσει. Θα μας λένε: “Προσπαθείτε να δικαιολογήσετε την 7η Οκτωβρίου”.»
Πολλά από τα ιδρύματα που σχεδίαζαν να τους φιλοξενήσουν, τους είπαν ότι δεν μπορούσαν πλέον να διοργανώσουν αυτές τις εκδηλώσεις – το 25% της περιοδείας σε ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο ακυρώθηκε. Ραδιοφωνικές συνεντεύξεις που είχαν ήδη δοθεί μπήκαν στο ψυγείο μέχρι νεωτέρας, το ίδιο και κριτικές βιβλίων που επίσηςη καθυστέρησαν. Το βιβλίο βέβαια είχε ήδη συμπεριληφθεί στη μακρά λίστα για το κορυφαίο βραβείο non fiction στο Ηνωμένο Βασίλειο. «Μετά την 7η Οκτωβρίου όχι μόνο δεν πίστευα πια ότι το βιβλίο θα γινόταν απαραίτητο ανάγνωσμα για το παλαιστινιακό, αλλά αντίθετα φοβόμουν ότι θα μετατρεπόταν σε κάτι που οι άνθρωποι θα δίσταζαν ακόμη και να αγγίξουν.».
Η πορεία του βιβλίου δεν δικαίωσε αυτούς τους φόβους. Στο περιθώριο της φρίκης στη Γάζα, ο Θρωλ τιμήθηκε με το Πούλιτζερ και η δουλειά του αναδείχθηκε σε «βιβλίο της χρονιάς» από μέσα όπως ο New Yorker, o Economist και οι Financial Times. Παρολ’ αυτά εκείνος θεωρεί ότι στην αμερικανοεβραϊκή κοινότητα «εξακολουθεί να υπάρχει τεράστια απροθυμία να ασκήσει κριτική στο κράτος του Ισραήλ». Κι επίσης θεωρεί ότι ακόμα κι αν οι νέοι στη Δύση έχουν κάνει μια στροφή προς τα αριστερά στις θέσεις τους για το Παλαιστινιακό (θυμηθείτε τις κινητοποιήσεις στα αμερικάνικα πανεπιστήμια), η παλαιότερη γενιά των συντηρητικών ή/και πιο mainstream Αμερικανοεβραίων έχει μετακινηθεί ακόμα πιο δεξιά από την 7η Οκτωβρίου και μετά.
Χάρτης (σελ. 18 του βιβλίου)
Ο Θρωλ ζει στην Ιερουσαλήμ από το 2011. «Προφανώς
υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ των παλαιστινιακών κοινοτήτων στην
Ανατολική Ιερουσαλήμ και των ισραηλινών κοινοτήτων σε Δυτική κι
Ανατολική Ιερουσαλήμ. Στις παλαιστινιακές κοινότητες υπάρχει μια
ατμόσφαιρα κατάθλιψης. Ας πούμε για τους συγγενείς τους που είναι
φυλακή, η κλίμακα των συλλήψεων τελευταία είναι τεράστια. Κι όσοι
βγαίνουν από τις φυλακές μοιάζουν με σκελετούς. Ο ρυθμός των δολοφονιών
στη Δυτική Όχθη επίσης μεγαλώνει, το ίδιο κι ο ρυθμός των απαλλοτριώσεων
γης – έχει αφαιρεθεί περισσότερη γη τον τελευταίο χρόνο από ό,τι τα
προηγούμενα 20 χρόνια μαζί.
Από την άλλη, αν κάνεις μια βόλτα στη Δυτική
Ιερουσαλήμ, δεν θα καταλάβεις ότι υπάρχει πόλεμος στη Γάζα. Θα δεις τα
καφέ γεμάτα, τους δρόμους γεμάτους. Οι άνθρωποι κινούνται σαν να μην
υπάρχει πόλεμος. Αν τους ρωτήσεις, θα σου πουν ότι νιώθουν
απογοητευμένοι αλλά θα τους δεις να αδιαφορούν».
(Είναι κρίσιμο να αναφερθεί ότι η συζήτηση με τον Θρωλ έγινε μέσω zoom, μερικές εβδομάδες πριν τη συμφωνία της εκεχειρίας που είναι σε εφαρμογή από τις 19/1)[.............................]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου