«Βλέπω μια ταινία την ημέρα.» Ο Γιάννης Μπακογιαννόπουλος μιλά στο Flix
Ο εμβληματικός Ελληνας κριτικός κινηματογράφου, ακμαίος στα 91 του χρόνια, τιμώμενος από το ΕΚΠΑ, μιλά για τα πάντα, από τον Ράντου Ζούντε και τη «Φόνισσα» στα Οσκαρ, ως τη σημασία της ταπεινοσύνης στην κριτική.
Μας έχει λείψει πολύ ο κριτικός του λόγος; Ναι. Μας έχει λείψει η εικόνα και η δημόσια παρουσία του; Ναι. Απορούμε πώς τα κατάφερε τόσα χρόνια, από τότε που απολύθηκε (!) το 2003, δυο χρόνια πριν πάρει σύνταξη, από την «Καθημερινή», αυτός ο μέγιστος των κριτικών κινηματογράφου να αποσυρθεί εντελώς; Ναι. «Από ένα σημείο και μετά είπα, φτάνει», μου λέει.
Είναι τόσο σπάνια, σχεδόν αδιανόητη σήμερα η στάση που κράτησε. Δεν χρησιμοποίησε τις δυνατότητες του internet για να είναι παρών, δεν έδωσε ούτε μια συνέντευξη (ο Θεός ξέρει πόσο τον εκλιπαρούμε πολλοί δημοσιογράφοι χρόνια τώρα), δεν έβγαλε καν τις κριτικές του σε βιβλίο.
Ο Γιάννης Μπακογιαννόπουλος, στα 91 του χρόνια, όμως, μόνο αποσυρμένος δεν είναι. Βλέπει, σκέφτεται, κρίνει, συνδιαλέγεται με φίλους από το κινηματογραφικό συνάφι. Και, χθες, επιτέλους, έγινε και μια συγκινητική τελετή προς τιμήν του. Αναγορεύτηκε Επίτιμος Διδάκτορας του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Ε.Κ.Π.Α. Το ίδιο κομψός με την τήβενο, όπως με το ανοιχτό καφέ κοτλέ σακκάκι και το μωβ πουλόβερ του.
Ακούστηκαν πολλά στη γεμάτη με ανθρώπους του ελληνικού σινεμά κεντρική αίθουσα τελετών του Ε.Κ.Π.Α. Τον προσφώνησε ο πρύτανης του Ε.Κ.Π.Α., Γεράσιμος Σιάσος και στη συνέχεια παρουσίασε το έργο και την προσφορά του η καθηγήτρια του τμήματος Θεατρικών Σπουδών Εύα Στεφανή, αυτή η λαμπρή κινηματογραφίστρια, που σίγουρα έπαιξε μεγάλο ρόλο στην όλη ιστορία. «Ξέρεις, τώρα», λέει, και γελάει, «η Εύα είναι λίγο σαν ξωτικό, σαν αέρινη».
Μια μέρα πριν την τελετή ο Γιάννης Μπακογιαννόπουλος ετοιμάζει την δική του ομιλία, δηλαδή, επίσης αδιανόητο, την… κόβει, να μην είναι μεγάλη. Να μην ξεπερνάει τα 20 λεπτά, παρόλο που του είπαν για 30. «Δεν μπορείς να σφυροκοπάς τον άλλο από κάτω, μην κοιτάς, εσείς είστε addict», λέει. Το χαίρεται που, όπως του λέω, ανάμεσα στους «αποκάτω» θα είναι και νέοι-ες κριτικοί σινεμά, που διαβάζουν ακόμα με πάθος τα κείμενά του. «Ωραία θα ήταν να μπορούσε να γίνει και συζήτηση μετά», λέει. Οπα, ο Μπακό, όπως όλοι τον λέμε, είναι πάλι εδώ, ανοιχτός, ζεστός, αλλά χωρίς να μασάει τα λόγια του και να χαιδεύει αφτιά.
Οπως θα 'χεις παρατηρήσει τα τελευταία χρόνια οι ταινίες είναι όλο και χειρότερες. Και οι κριτικοί γράφουν "ωσαννά", τι υπέροχη ταινία είναι αυτή και τι υπέροχη η άλλη. Ο διαφημιστικός λόγος επιβάλλεται στον κριτικό.»
Αυτός, που μετά τις σπουδές του στην Αθήνα (Νομική και Πολιτικές Επιστήμες) μαθήτευσε (σαν παραμύθι ακούγεται) στο Παρίσι, δίπλα στον θρύλο Ανρί Λανγκλουά, τον ιδρυτή της Γαλλικης Ταινιοθηκης, στα χρόνια που γεννιόταν η νουβέλ βαγκ. Αυτός που βρέθηκε μαζί με δικούς μας θρύλους (Αγλαΐα Μητροπούλου, Μάριο Πλωρίτη, Ελένη Βλάχου) στην περίφημη λέσχη του ΑΣΤΥ (δεκαετία του '50), πριν περάσει επίσημα στην κριτική, από τον «Σύγχρονο Κινηματογράφο» μέχρι την «Καθημερινή».
Αυτός που μέσα από την «Κινηματογραφική Λέσχη» της ΕΡΤ1, την δεκαετία του ’80, «καλλιέργησε και ακόνισε την κινηματογραφική σκέψη γενιών Ελλήνων», όπως είπε χθες η Εύα Στεφανή. Αυτός που έντεκα χρόνια (1993-2004) καθόρισε ως ειδικός σύμβουλος κινηματογραφίας του Υπουργείου Πολιτισμού την πορεία του ελληνικού σινεμά, δεν έχασε, βέβαια, την αιχμηρή του σκέψη, ούτε όμως και την «τιμιότητα και ευγένειά του, την αγάπη του για το σινεμά και την ταπεινοσύνη του απέναντι σε έργα και σκηνοθέτες, την λεπτότητα με την οποία πάντα πλησίαζε τις αδυναμίες τους», όπως πάλι η Εύα Στεφανή επισήμανε.
Βλέπω μια ταινία την ημέρα. Υπάρχουν σκηνοθέτες σύγχρονοι που είναι πάρα πολύ καλοί και τους ξέρω απ' έξω και ανακατωτά. Λατρεύω την Κλέρ Ντενί, τι μεγάλη δημιουργός! Θεωρώ την Κατρίν Μπρεγιά, την πιο φεμινίστρια σκηνοθέτρια, σε μια ταινία της μια γυναίκα αποπειράται να αυτοκτονήσει κι όταν την ρωτούν "γιατί;", απαντάει "γιατί είμαι γυναίκα". Τι φοβερή απάντηση».
Αλλά, όπως λέει, με την ομιλία του, πέρα από τα θεωρητικά (περί κριτικής και αναγκαιότητάς της), ήθελε να δείξει ότι σήμερα μαζί με την έκπτωση του σινεμά υπάρχει, μαζί πάνε αυτά, και έκπτωση της κριτικής. «Οπως θα 'χεις παρατηρήσει τα τελευταία χρόνια οι ταινίες είναι όλο και χειρότερες. Και οι κριτικοί γράφουν "ωσαννά", τι υπέροχη ταινία είναι αυτή και τι υπέροχη η άλλη. Ο διαφημιστικός λόγος επιβάλλεται στον κριτικό. Δεν θυμάσαι το σκάνδαλο με την Village Voice, που απέλυσε το 2012 έναν από τους καλύτερους κριτικούς σινεμά του κόσμου, τον Τζέι Χόμπερμαν, γιατί δεν έγραφε καλά για ταινίες που ήθελε το έντυπο; Δεν βλέπεις πώς και ο σούπερ διάσημος Πίτερ Μπράντσοου της «Guardian», ίσως από τους χειρότερους κριτικούς, κι ας γράφει τόσο ωραία, είναι ποπουλιστής, της σχολής "ό,τι τραβάει τον κόσμο", και το υποστηρίζει και θεωρητικά; Οτι δηλαδή το σινεμά είναι η τέχνη που γεννήθηκε στο πανηγύρι και πρέπει να κράταμε κι αυτή την πλευρά της. Δεν λέω πως δεν υπάρχουν σήμερα (και στην Ελλάδα) καλοί κριτικοί, ίσως, μάλιστα, θα έλεγα ότι κατά μέσον όρο οι κριτικοί είναι σήμερα καλύτεροι από παλιότερα, είναι πιο μορφωμένοι, έχουν προπαίδεια, είναι θεωρητικά καταρτισμένοι, εμείς παλιά είμασταν πιο αυτοσχέδιοι. Γράφουν, όμως, σε έντυπα με πολλή πίεση υπέρ των δημοφιλών ταινιών, πόσο να αντέξουν;».
Στην ομιλιά του χθες αναφέρθηκε μόνο σε έναν μεγάλο, σημερινό δημιουργό, τον τολμηρό Ρουμάνο Ράντου Ζούντε. Πάντα με εντυπωσίαζε πόσο στενά παρακολουθεί τον νέο κινηματογράφο. Θυμάμαι μια εποχή που εγώ ανακάλυπτα έκθαμβη, χάρη στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, την Αγγλίδα σκηνοθέτρια Tζοάνα Χογκ, αυτός είχε δει ήδη το σύνολο του έργου της. «Βλέπω μια ταινία την ημέρα», μου λέει, «υπάρχουν σκηνοθέτες σύγχρονοι που είναι πάρα πολύ καλοί και τους ξέρω απ' έξω και ανακατωτά. Λατρεύω την Κλέρ Ντενί, τι μεγάλη δημιουργός! Θεωρώ την Κατρίν Μπρεγιά, την πιο φεμινίστρια σκηνοθέτρια, σε μια ταινία της μια γυναίκα αποπειράται να αυτοκτονήσει κι όταν την ρωτούν "γιατί;", απαντάει "γιατί είμαι γυναίκα". Τι φοβερή απάντηση».
Αλλά επειδή, όπως μου λέει, «το σινεμά δεν είναι μόνο το σήμερα και το χθες, αλλά και το προχθές και το παραπροχθές», του αρέσει να βλέπει και να ανακαλύπτει παλιές ταινίες, που αγνοούσε και την ύπαρξή τους. Μου προτείνει κι ένα εντυπωσιακό αυστραλέζικο σαιτ, το They shoot pictures, don’t they? του πιθανόν με ελληνική καταγωγή Bill Georgaris, που δημοσιευει έγκυρες λίστες ταινιών από όλο τον κόσμο βγάζοντας τον μέσο όρο της αντίληψης των ειδημόνων. Χαίρεται, που συνεχώς ανακαλύπτονται, ακόμα και χαμένες σε κάποια ταινιοθήκη, και σώζονται - θεωρεί πολύ σημαντική τη δουλειά του ινστιτουτου L’ Immagina Ritrovata της Μπολόνια και το ότι σχεδον κάθε μεγάλο φεστιβάλ έχει πια τμήμα για Κλασικές Ταινίες.
Ακόμα και λάθος υπαλλήλου να είχε γίνει (στη διαδικασία επιλογής ελληνικής ταινίας για τα Οσκαρ), ξεκινάς πειθαρχική διαδικασία, δεν αλλάζεις την επιτροπή. Αλλωστε το "Animal" της Εξάρχου δεν είναι τυχαία ταινία, βραβεύτηκε στο πιο δύσκολο φεστιβάλ, του Λοκάρνο.»
Και με το ελληνικό σινεμά, τι κάνει; Αφού δεν πολυβγαίνει σε αίθουσες, πώς το παρακολουθεί; «Είχα την τύχη να με κάνουν επίτιμο μέλος της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου, η Κατερίνα Ευαγγελάκου το έκανε όταν ήταν πρόεδρός της. Βλέπω τα πάντα και ψηφίζω για τα βραβεία Ιρις».
Δεν αντέχω να μην το ρωτήσω για το τελευταίο σκάνδαλο με «Φόνισσα», «Animal» και εκπροσώπησή μας στα Οσκαρ. Πάντα συγκρατημένος (κάτι ξέρει από ΥΠΠΟ), σχολιάζει: «Ακόμα και λάθος υπαλλήλου να είχε γίνει, ξεκινάς πειθαρχική διαδικασία, δεν αλλάζεις την επιτροπή. Αλλωστε το "Animal" της Εξάρχου δεν είναι τυχαία ταινία, βραβεύτηκε στο πιο δύσκολο φεστιβάλ, του Λοκάρνο, και η ταινία και η πρωταγωνίστριά της. Και είναι στις τελικές υποψηφιότητες για το Ευρωπαϊκό Βραβείο ΚοινούLux”.»
Κάτι τελευταίο, που μπορεί και να σας διαφύγει, αν δεν διαβάσετε πολύ προσεχτικά την ομιλία του, τα βασικά σημεία της οποίας δημοσιεύουμε στη συνέχεια. Ο Γιάννης Μπακογιαννόπουλος δεν φοβάται να γίνει δυσάρεστος με όλους μας. «Το σινεμά περνάει κρίση υποταγής σε μια θεματολογία και ιδεολογία επικαιρότητας. Δηλαδή; Υπερφεμινισμός. Υπερπροσφυγισμός. ΥπερLGBTQ… Ετσι γράφονται σενάρια σε ένα βράδυ, χωρίς καμμιά πραγματική ανάγκη», λέει.
Ελπίζουμε με κάποιο τρόπο να ξαναβρεθούμε όλοι μαζί του. Και, γιατί, όχι να γίνει και συζήτηση ανάμεσα στον Μπακό και τους νεώτερους...
Διαβάστε παρακάτω τα σημαντικότερα σημεία της ομιλίας του Γιάννη Μπακογιαννόπουλου
[................................................................]
«Βλέπω μια ταινία την ημέρα.» Ο Γιάννης Μπακογιαννόπουλος μιλά στο Flix
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου