Αναστάσεις και Νέκυιες στον κόσμο της Βίβλου
Μαρώ Τριανταφύλλου*…ἵνα πιστεύσωσιν ὅτι σύ με ἀπέστειλας…
Στη Βίβλο αναφέρονται οκτώ Αναστάσεις: οι τρεις στην Παλαιά Διαθήκη (η ανάσταση του γιου της χήρας από τα Σαρεπτά από τον προφήτης Ηλία, Βασιλειών Γ , 17, 15-24, αυτή του γιου της Σωμανίτιδος από τον προφήτη Ελισσαίο, Βασιλειών Δ΄, 4, 14-37, και, η πιο παράξενη όλων, στο Βασιλειών Δ΄, 13, 21, η ανάσταση ενός νεκρού από την επαφή του με τα οστά του Ελισσαίου) και οι πέντε στην Καινή Διαθήκη. Από τις πέντε αυτές, οι τρεις τελούνται από τον Ιησού (του γιου της χήρας της Ναΐν, Λουκ. 7, 11-17, της κόρης του Ιαείρου, Λουκ. 10, 40-56, Ματθ. 9, 18-26 και Μαρκ. 5, 22-43) και φυσικά η γνωστότερη, του Λαζάρου, που περιέργως αναφέρεται μόνο από τον Ιωάννη, 11, 1-46). Από τις άλλες δύο, μία τελείται από τον απόστολο Πέτρο (Πραξ. 9, 32-42) και είναι αυτή της Ταβιθάς στην Ιόππη και η άλλη, του Εύτυχου από την Τρωάδα, από τον απόστολο Παύλο (Πραξ. 20, 8-11). Οι αφηγήσεις στις επτά από τις οκτώ περιπτώσεις είναι λεπτομερείς και μπορούμε να διακρίνουμε κοινά αφηγηματικά μοτίβα τόσο μεταξύ αυτών της Παλαιάς όσο και μεταξύ αυτών της Καινής Διαθήκης αλλά και μεταξύ τους. Ένα ζήτημα ωστόσο εντυπωσιάζει τον σύγχρονο τουλάχιστον αναγνώστη: δεν είναι παράξενο που κανείς δεν σκέφτεται να ρωτήσει το νεκρό πώς είναι η άλλη πλευρά;
Ας μείνουμε στις αναστάσεις της Καινής Διαθήκης και ειδικά σε αυτές που τελούνται από τον Ιησού. Οι δύο πρώτες τελούνται σε ιδιωτικό χώρο, το σπίτι του νεκρού, και αφορούν παιδιά (όπως οι δύο αντίστοιχες της Παλαιάς Διαθήκης), η τρίτη, του Λαζάρου σε δημόσιο χώρο, στον χώρο ταφής του νεκρού. Και στις τρεις υπάρχει ένα πλήθος ανθρώπων που μαθαίνει άμεσα το τρομακτικό γεγονός και πείθεται εξ αυτού για την αγιότητα του Ιησού (καὶ ἐδόξαζον τὸν Θεὸν, λέγοντες ὅτι Προφήτης μέγας ἠγήγερται ἐν ἡμῖν) - αυτός είναι και ο λόγος ύπαρξης των θαυμάτων άλλωστε. Τα συναισθήματα που διακατέχουν τους οικείους του νεκρού είναι χαρά και ευγνωμοσύνη, το πλήθος παρουσιάζει φόβο, αμηχανία, απορία και κατόπιν εμφανίζεται η πίστη.
Κάτι που προξενεί εντύπωση είναι πως οι αναστηθέντες δεν εμφανίζονται ξανά σε καμιά άλλη αφήγηση και κανείς δεν ακούει ξανά γι’ αυτούς. Κανείς δεν ενδιαφέρεται για την τύχη τους. Όχι πάντως πως συμβαίνει κάτι διαφορετικό όταν η ανάσταση σχετίζεται με πολυθεϊστικά περιβάλλοντα (π.χ. οι αναστάσεις που τελεί ο Απολλώνιος Τυανέας στη βιογραφία που του αφιερώνει ο Φιλόστρατος). Μάλιστα είναι ιδιαίτερα αξιοπρόσεκτο πως από τις τρεις αναστάσεις που αποδίδει η Καινή Διαθήκη στον Ιησού, μόνο αυτή του Λαζάρου έχει εκτεταμένη περιγραφή. Αντίθετα, η περικοπή που αφορά την ανάσταση της κόρης του Ιαείρου περιλαμβάνει και ένα δεύτερο θαύμα, ένα θαύμα ίασης, αυτό της αιμορραγούσης γυναικός, με το οποίο μοιράζεται ισόποσα την αφήγηση!
Γλυκιά προσδοκία, που έχει προκαλέσει ερωτήματα
Όσο περνούν τα χρόνια από την παρουσία του Ιησού στον κόσμο και η πρώτη γενιά που γνώρισε άμεσα τη διδασκαλία του γερνά και φεύγει, τόσο η αδημονία των ανθρώπων για ένα καλύτερο κόσμο θεριεύει κι αρχίζει η αμφιβολία. Τότε σιγά-σιγά οι πρώτες εκκλησίες, που ήδη ταράσσονται από θεωρητικές διαφορές των υψηλόβαθμων στελεχών τους (π.χ. της σχέσης με την ιουδαϊκή θρησκεία), αρχίζουν να προτάσσουν ως κεντρική αντίληψη της νέας θρησκείας την ανάσταση των νεκρών σε ένα απροσδιόριστο χρόνο, που γνωρίζει μόνο ο Θεός. Έτσι η επαναφορά στη ζωή, η ανάσταση, δεν θα είναι δώρο σε κάποιους επίλεκτους αλλά συνολική και αυτή τη φορά δεν θα είναι ούτε περιορισμένη χρονικά, όπως πίστευε ο πολυθεϊστικός κόσμος, ούτε καν μια δεύτερη ζωή στα φυσικά χρονικά της όρια αλλά αιώνια. Γλυκιά προσδοκία, πολύ ανθρώπινη, πολύ κατανοητή και πολύ επικίνδυνη. Έχει προκαλέσει πάμπολλα ερωτήματα για το είδος της ζωής, τον χώρο και τις συνθήκες που αυτή θα υπάρξει, τα οποία προκάλεσαν με τη σειρά τους πολλά έργα που προσπαθούν να τα απαντήσουν (π.χ. Αθηναγόρα Περί αναστάσεως των νεκρών, Γρηγορίου Νύσσης Περί ψυχής και αναστάσεως κ.ά.) . Το σημαντικότερο ίσως ερώτημα πάντως παραμένει η δυσκολία του συγκερασμού της θεωρίας της αθάνατης ψυχής και της ανάστασης του σώματος.
Απαντήσεις που επιχειρήθηκαν
Τα ερωτήματα τα οποία δεν τέθηκαν στις πρώτες εκείνες αναστάσεις, οι μαρτυρίες που δεν ζητήθηκαν, άρχισαν να παρουσιάζονται αργότερα και τότε έπρεπε να υπάρξουν απαντήσεις. Τις απαντήσεις αυτές τις έδωσαν τα απόκρυφα κείμενα, εξωβιβλικές αφηγήσεις που είτε ενσωμάτωσαν ήδη υπάρχουσες παραδόσεις είτε κατασκεύασαν φανταστικές ιστορίες και τις δημοσίευσαν κάτω από το όνομα ενός υποτιθέμενου ιερού συγγραφέα, όπως είναι το Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου ή το Ευαγγέλιο του Θωμά. Θεωρήθηκαν αποκλίνοντα ή αιρετικά κείμενα γιατί τα περισσότερα κινούνται μέσα στον χώρο του γνωστικισμού. Ανάμεσά τους, το Ευαγγέλιο του Νικοδήμου που μιλά για τη δίκη του Ιησού και την κάθοδό του στον Άδη. Υποτίθεται ότι συντάχθηκε από έναν άρχοντα των Ιουδαίων και μέλος του Μεγάλου Συνεδρίου της Ιερουσαλήμ, τον Νικόδημο. Στην πραγματικότητα έχει συνταχθεί από διάφορους συγγραφείς σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Είναι πολύ ενδιαφέρον κείμενο γιατί αποτελεί καλή πηγή για τη λειτουργία των ρωμαϊκών δικαστηρίων της εποχής του Ιησού αλλά και γιατί παρουσιάζει τη μέγιστη χριστιανική Νέκυια, την κάθοδο του Ιησού στον κόσμο των νεκρών, παρουσιάζοντας με γλαφυρότητα και άκρως λεπτομερειακά τη γεωγραφία και τις λειτουργίες του Κάτω Κόσμου και δίνοντας ένα πρότυπο της αείποτε επικείμενης για τους χριστιανούς ανάστασης νεκρών.
Οι αφηγήσεις των αναστάσεων ανοίγουν στον ιστορικό ένα χρήσιμο δρόμο για να καταλάβει την εξέλιξη των ιδεών στη συναρπαστική πορεία της διαμόρφωσης του χριστιανισμού τους πρώτους αιώνες της ζωής του. Να δει τη συνομιλία του με τον κόσμο του πολυθεϊσμού, της αρχαίας φιλοσοφίας, του αρχαίου φολκλόρ· να αναγνωρίσει τις δύσκολες φάσεις αυτής της πορείας παρατηρώντας την αναζωπύρωση διηγήσεων για θαύματα ανάστασης (π.χ. οι Επτά εν Εφέσω). Αλλά και να νιώσει την αγωνία των ανθρώπων μπροστά στο αμετάκλητο του θανάτου, τον πόνο της απώλειας και την αφελή, αλλά τόσο συγκινητική, ελπίδα της επιστροφής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου