Παρθενογένεση στην τέχνη δεν υπάρχει...

 

Χιλιοειπωμένες ιστορίες

Αδάμ Αδαμόπουλος*

efsyn.gr 

 

4–5 λεπτά

---

Το 1922 ο Αμερικανός συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και τρόμου Χ.Φ. Λάβκραφτ δημοσίευσε το διήγημα «Herbert West – Reanimator». Εκεί περιγράφονται τα πειράματα του δρα Χέρμπερτ Γουέστ για την παρασκευή ενός ορού νεκρανάστασης, δηλαδή επαναφοράς πτωμάτων στη ζωή. Εν τέλει, ο Γουέστ καταφέρνει να «επανεκκινήσει» αποκεφαλισμένα πτώματα, αποκομμένα κεφάλια και σώματα συναρθρωμένα από μέλη διαφορετικών ανθρώπων.

Οι αντιστοιχίσεις με τη νουβέλα «Φρανκενστάιν, ή, ο νέος Προμηθεύς» της Μαίρης Σέλεϊ είναι εύλογες: ζωοποιός δύναμη «επανεκκίνησης» στον «Φρανκενστάιν» είναι ο ηλεκτρισμός, η νέα εφεύρεση της εποχής που γράφεται η νουβέλα (1818), ενώ στο διήγημα του Λάβκραφτ είναι ένας χημικός ορός. 

Το διήγημα του Λάβκραφτ μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο στην ταινία «Re-animator» του Στιούαρτ Γκόρντον (1985), το οποία απέσπασε το Βραβείο Κριτικών στο Φεστιβάλ Κανών εκείνη τη χρονιά, ενώ γνώρισε δύο συνέχειες σε σκηνοθεσία του Μπράιν Γιούζνα: «Bride of Re-Animator» (1990) και «Beyond Re-Animator» (2003).

Η νουβέλα της Σέλεϊ παραπέμπει στον προμηθεϊκό μύθο· το διήγημα του Λάβκραφτ δανείζεται από τη Σέλεϊ· ο Αλασντερ Γκρέι δανείζεται και από τους δύο στο δικό του μυθιστόρημα «Χαμένα κορμιά» (1992), το οποίο, σημειωτέον, είχε μεταφραστεί σε ανύποπτο χρόνο (Εκδόσεις Νεφέλη, 2001). Σε αυτό βασίζεται η ομώνυμη ταινία σε σκηνοθεσία Γιώργου Λάνθιμου (2023), ενώ το ρήμα «reanimate» ακούγεται κάποιες φορές στην ταινία αυτή, καθώς δανείζεται από τις ταινίες «Re-animator».

Παρθενογένεση στην τέχνη δεν υπάρχει. Ο Ιάπωνας σκηνοθέτης Ακίρα Κουροσάβα στις ταινίες του «Ο θρόνος του αίματος» (1957) και «Ραν» (1985) μεταφέρει στη μεσαιωνική Ιαπωνία τις τραγωδίες του Σέξπιρ «Μάκβεθ» και «Βασιλιάς Ληρ» αντίστοιχα, γραμμένες 400 χρόνια πριν. Ο Αμερικανός σκηνοθέτης Γούντι Αλεν στην ταινία «Θλιμμένη Τζάσμιν» (2013) προσαρμόζει στη δική μας εποχή, της διαρκούς οικονομικής κρίσης, τη σεναριακή ιδέα του θεατρικού έργου «Λεωφορείον ο Πόθος» του Τένεσι Ουίλιαμς (1947), το οποίο είχε μεταφέρει στον κινηματογράφο ο Ηλίας Καζάν (1951). Τα «δάνεια» αυτά δεν μειώνουν καθόλου τους τρεις αυτούς σκηνοθέτες, στον βαθμό που αυτοί κατάφεραν όχι απλά να διασκευάσουν και να μεταγράψουν προϋπάρχουσες σεναριακές ιδέες, αλλά να τις επανανοηματοδοτήσουν.

Ο Νεύτων, αυτή η μεγάλη μορφή της επιστήμης, όταν συνέθεσε το θεμελιακό έργο του στη Φυσική, έγραψε τη φράση «στηρίχθηκα σε ώμους γιγάντων για να δω πέρα από τα τείχη», αποτίοντας φόρο τιμής σε αυτούς που προηγήθηκαν και άνοιξαν τον δρόμο, σε αυτούς από τους οποίους δανείστηκε «υλικά» για να οικοδομήσει το δικό του έργο. Αυτή η νευτώνεια ρήση είναι δείγμα και απόρροια της συνέχειας του ανθρώπινου πολιτισμού και της συνεκτικότητας της ανθρωπότητας. Ο Νεύτων μάς προσφέρει μέθοδο αξιολόγησης της όποιας «καινοτόμου ιδέας», του όποιου «πρωτότυπου αριστουργήματος».

* (Ph.D)2, αναπληρωτής καθηγητής Ιατρικής Φυσικής - Υπολογιστικής Ιατρικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης