Κλυταιμνήστρα προς τον Αίγισθον: « Μυκήναι -Αξιότιμε Κύριε, Λυπήθηκα που απουσίαζα όταν ήλθατε χθες. Δεν επίστευα πως σκοπεύατε σοβαρά, να ‘ρθείτε»...

Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία

Γράμματα από τις Μυκήνες (του Μορίς Μπέριν)

ΝΙΚΟΣ ΣΑΡΑΝΤΑΚΟΣ Ιανουάριος. 21

Αν δεν ξέρετε ποιος είναι ο Μορίς Μπέριν, θα έχετε πολυπληθή και καλή παρέα. Κι εγώ μέχρι χτες δεν τον ήξερα, όταν συνάντησα το όνομά του σε ένα πεζογράφημα στο Λογοτεχνικό ιστολόγιο. Και είναι λογικό να μην τον ξέρει κανείς, μεταξύ άλλων επειδή το πεζογράφημα αυτό είχε δημοσιευτεί το μακρινό 1910 στο καλό περιοδικό Παναθήναια, σε μετάφραση  Κ.Μ. "από το αγγλικόν".

Τα Παναθήναια ήταν πρωτοποριακό, και στο περιεχόμενο και στην εμφάνιση, δεκαπενθήμερο λογοτεχνικό περιοδικό των αρχών του 20ού αιώνα, με το οποίο συνεργάζονταν οι κορυφαίοι Έλληνες λογοτέχνες -για παράδειγμα, εκεί δημοσιεύτηκε αρχικά η Φόνισσα του Παπαδιαμάντη. Σε μεγάλο σχήμα και με καλαίσθητη εικονογράφηση, ήταν πολύ μπροστά από την εποχή του. Το  εξέδιδε ο Κίμων Μιχαηλίδης, ο Μυτιληνιός λόγιος, και πολύ πιθανόν να είναι αυτός που μετέφρασε το κείμενο που θα δούμε.

Για να βρω τον Μορίς Μπέριν δυσκολεύτηκα λιγάκι αφού δεν  είναι μονοσήμαντη η μεταγραφή. Τελικά πρόκειται για τον Μaurice Baring (1874-1945), Βρετανό λόγιο (και διπλωμάτη και πολεμικό ανταποκριτή και προσωπικότητα του μεσοπολεμικού πνευματικού κινήματος), που έγραψε πάρα πολλά αλλά σήμερα δεν ξέρω αν διαβάζεται ακόμα.

Το κείμενο που μου τράβηξε το ενδιαφέρον, όπως είχε τραβήξει και το ενδιαφέρον του Κίμωνα Μιχαηλίδη πριν από 114 χρόνια, είχε τον τίτλο, στο πρωτότυπο, From the  Mycenae Papers και ανήκε στη συλλογή χιουμοριστικών πεζογραφημάτων  Dead Letters (1910). 

Πρόκειται για φανταστικές, χιουμοριστικές επιστολές που υποτίθεται ότι γράφτηκαν από γνωστά ιστορικά πρόσωπα ή λογοτεχνικούς ήρωες -ας πούμε από την Κλεοπάτρα, τον  Νέρωνα, τον Άμλετ, τη Ροζαλίνα (που αγαπούσε ο Ρωμαίος πριν γνωρίσει την  Ιουλιέτα) ή τον Χάινε.

Το πρώτο κείμενο της σειράς αυτής έχει, ακριβώς, μια φανταστική αλληλογραφία ανάμεσα σε διάφορους πρωταγωνιστές του Τρωικού πολέμου και του οίκου των Ατρειδών. Ενώ τα περισσότερα άλλα κείμενα του βιβλίου αποτελούνται από μία εκτενή επιστολή, τούτο εδώ παρουσιάζει πολλές επιστολές, μικρές και μεγαλύτερες, με βασικούς αλληλογράφους την Κλυταιμνήστρα και την αδελφή της την Ελένη. Το χιούμορ είναι ανάλαφρο, βρετανικό.

Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο τεύχος 233-234 του περιοδικού Παναθήναια, 15-30 Ιουνίου 1910. Το συγκεκριμένο τεύχος υπάρχει ονλάιν, μπορείτε να το δείτε εδώ. Όπως βλέπετε, το τεύχος ανοίγει με την τραγωδία Ο πρωτομάστορας του Πέτρου Ψηλορείτη, δηλαδή του Νίκου Καζαντζάκη.

Ο τίτλος στην αρχική ελληνική μετάφραση ήταν Νεκρικαί επιστολαί από τα μυκηναϊκά έγγραφα, δηλαδή συνδυασμός του τίτλου του αγγλικού κειμένου (From the Mycenae Papers) και του τίτλου του  βιβλίου όπου περιλαμβάνεται (Dead Letters). Για την εδώ αναδημοσίευση αλλάζω μεν τον τίτλο (παλιό εκδοτικό προνόμιο) αλλά κατά τα άλλα αντιγράφω το κείμενο από το Λογοτεχνικό ιστολόγιο.

Το βιβλίο του Μπέριν στα αγγλικά υπάρχει επίσης διαθέσιμο ονλάιν αφού έχουν περάσει 70 χρόνια από τον θάνατο του δημιουργού του, χάρη στο Πρότζεκτ Γκούτενμπεργκ. Το βρίσκετε εδώ:

.

(pdf)Dead letters by Maurice Baring

Σημειώνω πως ο Μπέριν τρία χρόνια αργότερα έγραψε μια δεύτερη, παρεμφερή συλλογή χιουμοριστικών κειμένων, το Lost Diaries, όπου έχει σελίδες από χαμένα (ανύπαρκτα βεβαίως) ημερολόγια ιστορικών και λογοτεχνικών μορφών, π.χ. του Οιδίποδα. Κι αυτό το βρίσκετε στο Γκούτενμπεργκ.

Η Κλυταιμνήστρα προς τον Αίγισθον

Μυκήναι
Αξιότιμε Κύριε,

Λυπήθηκα που απουσίαζα όταν ήλθατε χθες. Δεν επίστευα πως σκοπεύατε σοβαρά, να ‘ρθείτε. Όλη την ερχόμενη εβδομάδα θα έχω ασχολίες. Μας έρχονται η Ελένη και ο Μενέλαος και πρέπει να ετοιμάσω τα της διαμονής των. Ο Ορέστης ήτον κατευχαριστημένος με το κύπελλο και τη σφαίρα. Τον κακομαθαίνετε.
Με ειλικρινή φιλίαν
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ

Συνεχίστε να διαβάζετε Γράμματα από τις Μυκήνες (του Μορίς Μπέριν).