gerontakos: Σοντερλό ντε Λακλό , ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ : «Το βιβλίο αυτό, αν καίει, δεν μπορεί να καίει παρά με τον τρόπο που καίει ο πάγος!» Charles Baudelaire

Πέμπτη, Ιουλίου 21, 2022

Σοντερλό ντε Λακλό , ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ : «Το βιβλίο αυτό, αν καίει, δεν μπορεί να καίει παρά με τον τρόπο που καίει ο πάγος!» Charles Baudelaire

ΕΝΑ "ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ" ΒΙΒΛΙΟ

«Το βιβλίο αυτό, αν καίει, δεν μπορεί να καίει παρά με τον τρόπο που καίει ο πάγος!»

Charles Baudelaire

Σοντερλό ντε Λακλό

ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

ΔΕΙΓΜΑ ΓΡΑΦΗΣ

"...Έτσι, αντί να δημιουργήσουμε, όπως πασχίζουμε, μία διαπρεπή μηχανορράφο, δημιουργούμε μια εύκολη γυναίκα. Και δεν γνωρίζω ανιαρότερο πράγμα από την ανόητη ευκολία των γυναικών να παραδίδονται δίχως να γνωρίζουν πώς και γιατί, μόνο και μόνο επειδή είναι ανίκανες να αντισταθούν στην πρώτη τυχούσα επίθεση. Οι γυναίκες αυτές είναι αποκλειστικά και μόνο μηχανές ηδονής.

...Όχι, δεν θα χαρεί τις απολαύσεις της αμαρτίας και τις τιμές της αρετής. Δεν μου αρκεί να την κατέχω· επιθυμώ να μου παραδοθεί με τη θέλησή της. Δεν με ενδιαφέρει να την πλησιάσω αλλά να επιτύχω την ομολογία του έρωτά της.

...Θα διαπιστώσετε ότι δεν απομακρύνθηκα ούτε κατά κεραίαν από τις αρχές της ερωτικής τέχνης, από τις αρχές της πολεμικής τέχνης δηλαδή.

...Θα έχετε δίκιο να με κοροϊδέψετε. Κοροϊδέψτε με λοιπόν κι ας μιλήσουμε για άλλα πράγματα. Για άλλα πράγματα, Για τα ίδια δηλαδή, το ίδιο πράγμα, τις γυναίκες. Τις γυναίκες προς κατάκτησιν ή τις γυναίκες προς απώλεια ή και τα δύο μαζί.

...Συντάσσω μία κατήχηση της ερωτικής κραιπάλης προς χρήσιν της μαθήτριάς μου. Αυτό το κορίτσι είναι πραγματικά σαγηνευτικό! Αυτή η αντίθεση ανάμεσα στην αφελή της γλυκύτητα και την ωμότητα της γλώσσας εντυπωσιάζει."

Οι «Επικίνδυνες σχέσεις» του Σοντερλό ντε Λακλό (1741-1803) πρωτοεκδόθηκαν στο Παρίσι το 1782.

Η κοινωνία αντιμετώπισε το γεγονός ως σκάνδαλο. Η πρώτη έκδοση εξαντλήθηκε σε μερικές μέρες καθώς και οι επόμενες εκδόσεις.

Ένα αντίτυπο, χωρίς τίτλο στο εξώφυλλο, βρέθηκε αργότερα στα προσωπικά υπάρχοντα της Μαρίας Αντουανέττας.

Η κυκλοφορία τους επιτράπηκε επί Λουδοβίκου ΙΣΤ΄ και των διαφόρων επαναστατικών κυβερνήσεων που ακολούθησαν.

Απαγορεύτηκε με την κατηγορία του «επικίνδυνου» το 1825, επί βασιλείας του Καρόλου Ι΄, μαζί με τα έργα του Βολταίρου, του Ρουσσώ, του Μοντεσκιέ και του Μπωμαρσαί.

Η απαγόρευση ίσχυσε ουσιαστικά σε όλον τον 19ο αιώνα. Δεν είναι παράξενο που μόνον ο Μπωντλαίρ, ο «καταραμένος ποιητής», υποστήριξε δημόσια το έργο.

Ο Λακλό είναι ένας καταδότης των ονείρων. Αποκάλυψε τα όνειρα της εποχής του, δίδοντάς τους ζωή, εισάγοντάς τα στον ευρύ χώρο των συλλογικών ονείρων, στον χώρο όπου τα προνομιούχα πρόσωπα, που έστω και για μία στιγμή μπόρεσαν να κατευθύνουν τη μοίρα τους, δίδουν τροφή στα όνειρα των κοινών θνητών.

Οι «Επικίνδυνες σχέσεις» χαρακτηρίστηκαν ως «έργο εξοργιστικής ανηθικότητας», «βιβλίο άξιο θαυμασμού και κατάρας», ο δε συγγραφέας τους θεωρήθηκε ότι «επειδή σκιαγραφούσε τέρατα, έπρεπε να είναι τέρας ο ίδιος». Στον 20ό αιώνα το βιβλίο απέκτησε μεγάλη κριτική εκτίμηση και δημοτικότητα, αν και η ιδέα του «κινδύνου» και του σκανδάλου παρέμεινε. Έχουν γυριστεί τρεις κινηματογραφικές ταινίες –του Roger Vadim το 1960, του Stephen Frears και του Milos Forman το 1988-1989–, ενώ ο Ανατολικογερμανός συγγραφέας Heiner Müller έγραψε το Κουαρτέτο, θεατρικό έργο με βάση τις Επικίνδυνες σχέσεις.

Ο τόμος που κυκλοφορεί συνοδεύεται από εκτενή εισαγωγή του Αντρέ Μαλρώ, εργοβιογραφία του συγγραφέα, ένα σχεδίασμα μελέτης του Μπωντλαίρ και ένα δοκίμιο του Τσβέταν Τοντόροφ.

_____________________

Σοντερλό ντε Λακλό (Choderlos de Laclos): «Επικίνδυνες σχέσεις» - Μετάφραση: Ανδρέας Στάικος

ISBN: 978-960-325-861-2 - αριθμός σελίδων: 600 - τιμή: 25,00 Ευρώ - Εκδόσεις ΑΓΡΑ, Δεκέμβριος 2009
********************************************************

Προκειμένου η Μαντάμ ντε Μερτέιγ να εκδικηθεί έναν άνδρα που την εγκατέλειψε για χάρη της νεαρής Σεσίλ, ο Βαλμόν αναλαμβάνει να διαφθείρει την άβγαλτη παρθένα, ενώ παράλληλα στρέφει τα βέλη του και προς την ενάρετη και νιόπαντρη Μαντάμ ντε Τουρβέλ. Ο Βαλμόν επιτυγχάνει και στους δύο στόχους: καθιστά έγκυο τη Σεσίλ, ενώ καταφέρνει να τον ερωτευτεί παράφορα η Μαντάμ ντε Τουρβέλ. Ομως, την ερωτεύεται κι αυτός. Και όταν αλαλάζοντας θριαμβευτικά εναποθέτει τις αποδείξεις των επιτυχιών του στα πόδια τής Μαντάμ ντε Μερτέιγ, αυτή, όχι μόνο δεν του προσφέρει την ερωτική νύχτα που του είχε υποσχεθεί, αλλά αντίθετα τον αποδιώχνει κυνικά, μη μπορώντας να δεχτεί ότι ερωτεύτηκε κάποια άλλη. Αλλά και επειδή βρίσκεται αντιμέτωπη με την κενότητα του όλου εγχειρήματος.

Υπήρξαν κινηματογραφικές μεταφορές του βιβλίου από τον Ροζέ Βαντίμ το 1959 και από τους Μίλος Φόρμαν και Στίβεν Φρίαρς το 1989. Η ταινία του Φρίαρς ανοίγει με εναλλασσόμενα πλάνα των δύο πρωταγωνιστών που καλλωπίζονται, δεχόμενοι τις περιποιήσεις πληθώρας υπηρετών και παρατρεχάμενων. Η ταινία κλείνει με τον Βαλμόν να κείται νεκρός σε μια μονομαχία για λόγους τιμής, ενώ η Μαντάμ ντε Μερτέιγ απομονώνεται στο σπίτι της, αφού έχει δεχτεί την καθολική αποδοκιμασία και τα έντονα γιουχαΐσματα από το παρισινό κοινό μιας θεατρικής παράστασης, το οποίο έχει πληροφορηθεί τα «κατορθώματά» της.

Το βιβλίο κυκλοφόρησε σε τέσσερις τόμους και σε δύο χιλιάδες αντίτυπα στο Παρίσι το 1782, δηλαδή μόλις επτά χρόνια πριν από την εκδήλωση της Γαλλικής Επανάστασης, την οποία κάποιοι θεωρούν ότι καλλιέργησε και υποδαύλισε, παρουσιάζοντας τον κυνισμό, τον αμοραλισμό, τη φαυλότητα της αριστοκρατίας της εποχής. Βέβαια, αυτό δεν εμπόδισε ένα αντίτυπο του βιβλίου να βρεθεί με καλυμμένα εξώφυλλα στη βιβλιοθήκη της Μαρίας Αντουανέτας. Σύσσωμη, η λογοτεχνική κριτική συγκλίνει στο εξής: το βιβλίο είναι διαχρονικό, αφορά κάθε εποχή. Και τη δική μας… όπου κάποιοι αποκαλούν «υποκινούμενο όχλο» όσους αγανακτούν, θεωρώντας ίσως ότι το μόνο που θα έπρεπε να ακούγεται είναι: «Γιούπι!».

* (Ph.D.)2, αναπληρωτής καθηγητής Ιατρικής Φυσικής – Υπολογιστικής Ιατρικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης

****************************************

*******************************************

Το σεξ ως μελέτη θανάτου

Κώστας Γεωργουσόπουλος

Τα Νέα [Βιβλιοδρόμιο], 14 Ιουλίου 2007

ΤΟ ΕΠΙΣΤΟΛΙΜΑΙΟ ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑ ΤΟΥ

ΛΑΚΛΟ «ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ» (1782)

ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΜΑΡΚΗΣΙΟΥ ΝΤΕ

ΣΑΝΤ (ΠΟΥ ΕΓΡΑΨΕ ΤΟ 1784 ΤΙΣ «120

ΗΜΕΡΕΣ ΤΩΝ ΣΟΔΟΜΩΝ») ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ

ΤΗΝ ΚΟΡΥΦΗ ΤΗΣ ΕΡΩΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ

ΤΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΟΦΡΟΝΩΝ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ

Οι ελευθερόφρονες, οι λιμπερτίνοι, ήταν μια διανοουμενίστικη μόδα ευρείας χρονικής διάρκειας από την εποχή της Αναγέννησης έως τα πρώτα χρόνια της Γαλλικής Επανάστασης, μόδα που έφτασε μ΄ αυτούς τους δύο αντιπροσωπευτικούς συγγραφείς (πρώην στρατιωτικούς) που διεκδικούν πρώτοι τον χαρακτηρισμό των «ακόλαστων» και «καταραμένων» ποιητών- δημιουργών. Εδώ βέβαια πρέπει να σημειώσω πως η πρώτη κριτική που έγινε για τον «τύπο» του άθεου, κολασμένου, κυνικού, ερωτικά ανικανοποίητου λιμπερτίνου είναι στο αριστούργημα του Μολιέρου «Δον Ζουάν», την έξοχη ειρωνική ιλαροτραγωδία.

Ο Λακλό στις επιστολές που ανταλλάσσουν οι δύο ακόλαστοι εραστές- προαγωγοί-σαδομαζοχιστές, ο Βαλμόν και η Μερτέιγ, εξαντλεί το ρεπερτόριο του ερωτικού λεξιλογίου. Συγκροτεί τη χάρτα των διαστροφών, την επώδυνη ηδονή της σεξουαλικής βίας, όλες τις στρατηγικές της ερωτομανούς ρητορικής, τη σκευωρία των φύλων, τις παγίδες της σαγήνης και τη γοητεία των ερωτικών ποικιλιών. Χωρίς ίχνος ηθικολογικής ερμηνείας οφείλω εδώ να πω πως η «Φιλοσοφία του μπουντουάρ» (για να δανειστώ, γενικεύοντας, τον κομβικό τίτλο έργου του Σαντ), όπου το σεξ λειτουργεί ως μηχανισμός πλήρους ελέγχου των μυϊκών και νευρικών, ορμονικών και διανοητικών συστημάτων, ως παραγωγός υγρών, εκκρίσεων, περιττωμάτων κ.τ.λ., δεν μπορεί να νοηθεί χωρίς την πλήρη απουσία ηθικών κανόνων, πάσης φύσεως και κυρίως μεταφυσικών και θεολογικών δογμάτων.

Οι λιμπερτίνοι ήταν κατ΄ αρχάς και κατ΄ αρχήν άθεοι, αλλά και αλλεργικοί σε όρους και κανόνες ζωής ρυθμισμένους με αξιολογικά, ιστορικά κεκτημένα, κριτήρια κοινωνικής συμβίωσης. Η γυναίκα ως ερωτικός σύντροφος είναι έννοια απεχθής. Υπάρχει μόνο ως παθητικό αντικείμενο προσφοράς ηδονής. Επιλέγεται για να αποτελέσει όργανον, δουλικού φρονήματος, ως ζώον που με τα φυσικά του θέλγητρα, τα υγρά του και τις μυρουδιές του ερεθίζει το ορμονικό σύστημα που διεγείρει τον φαλλό.

Υπάρχουν όμως και οι γυναίκες λιμπερτίνοι, όσες εξαιτίας ενός κορεσμού ερωτικής ποικιλίας συνευρέσεων μετατρέπονται σε εμπειρικούς συμβούλους των ανδρών, σε «τεχνοκράτες» της γυναικείας σεξουαλικότητας και ως αποστάτες του φύλου τους που αλλάζοντας στρατόπεδο και εκμεταλλευόμενες τη συσσωρευμένη ερωτική ταπείνωση μετατρέπονται, όπως είπα, σε σαδιστικούς τυράννους εκδικούμενες την αλλοτρίωσή τους στο πρόσωπο αφελών κορασίδων που σαγηνεύουν και εκπορνεύουν τιμωρώντας έτσι τη χαμένη δική τους βιασμένη αθωότητα.

Ο Λακλό εκφράζει την εποχή του και τον κυνικό της ορθολογισμό, που ενέταξε στο cogito και την ερωτική διάθεση ακολουθώντας τη συλλογιστική του Καρτέσιου ότι ο άνθρωπος είναι μια Μηχανή. Θυμάμαι πως κάποτε που επισκέφθηκα το διαβόητο Πανεπιστήμιο του Λέιντεν στην Ολλανδία, ένα από τα οχυρά του ορθολογισμού, μου έδειξαν μια αίθουσα όπου κατά παράδοση στους τοίχους της υπογράφουν διάσημοι επισκέπτες. Ανέγνωσα τις υπογραφές του Νεύτωνα, του Αϊνστάιν, του Μπορ, του Έρασμου. Μου έκανε όμως εντύπωση μια τεράστια στην κορυφή επιγραφή, προφανώς των διαφωτισμένων φοιτητών του παρελθόντος, με κόκκινη μπογιά. Οι φοιτητές παρωδούσαν το καρτεσιανό αξίωμα Cogito ergo sum (Σκέπτομαι άρα υπάρχω) ως εξής: Coito ergo sum (Συνουσιάζομαι άρα υπάρχω)!!

Το έργο του Λακλό για πολλές δεκαετίες (έναν αιώνα περίπου) βούλιαξε στη λήθη και στην αποστροφή της εδραιωμένης πλέον μετεπαναστατικής συντηρητικής αστικής ηθικής. Το ξέθαψαν οι υπερρεαλιστές και ο πρόδρομός τους Απολινέρ. Η νέα επαναστατικότητα, ο μαρξισμός, η ψυχανάλυση και η φροϋδική σεξουαλική ερμηνεία των κινήτρων φώτισε με άλλο φως το κείμενο του τολμηρού λιμπερτίνου, όπως εξάλλου και τα έργα του Ντε Σαντ.

[…………………]

____________

ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ, Πέτρος Θεοδωρίδης
Διαβάζοντας κανείς τις Επικίνδυνες σχέσεις του Λακλό, μένει έκπληκτος από τη βαθύτητα και την τραχύτητα με την οποία ανατέμνεται αυτό το θαυμάσιο, κατά τα άλλα, συναίσθημα: ο έρωτας. Στο μοναδικό του μυθιστόρημα, Επικίνδυνες σχέσεις, ο Πιερ Σοντερλό ντε Λακλό, λοχαγός του γαλλικού πυροβολικού, σκανδαλίζει το 1782 την παρισινή κριτική με ένα επιστολικό δράμα ίντριγκας, αποπλάνησης και προδοσίας που εστίαζε στις χαρές του σεξουαλικού κυνηγιού, τη μύηση των αθώων και την αποπλάνηση των ευσεβών. Aνέλυε τα στρατηγήματα του έρωτα και τους καρπούς της προδοσίας: Η μαρκησία Ντε Μαρτέιγ αποφασίζει να διαφθείρει τη Σεσίλ ντε Βολάνζ, νεαρή παρθένα που η μητέρα της σχεδιάζει να την παντρέψει με έναν πρώην εραστή της, τον οποίο η μαρκησία θέλει να εκδικηθεί. Έτσι προτείνει σε έναν άλλο πρώην εραστή της, τον υποκόμη Ντε Βαλμόν, να την αποπλανήσει, με σκοπό αυτός που θα την παντρευτεί να μην τη βρει αγνή. Ο Βαλμόν όμως ενδιαφέρεται για τη μαντάμ Ντε Τουρβέλ, μια παντρεμένη γυναίκα χριστιανικών αρχών, κυρίως γιατί θεωρεί πρόκληση τη δυσκολία που θα αντιμετωπίσει. Το στοίχημα είναι η αποπλάνηση. Αν κερδίσει, ο Βαλμόν θα έχει ξανά στο κρεβάτι του τη Μαρτέιγ.
   Ο Αντρέ Μαλρώ έγραψε για το βιβλίο: «Ο Λακλό είναι ένας καταδότης των ονείρων, Αποκάλυψε τα όνειρα της εποχής του δίδοντάς τους ζωή, εισάγοντάς τα στον ευρύ χώρο των συλλογικών ονείρων όπου τα προνομιούχα πρόσωπα, που έστω για μια στιγμή μπόρεσαν να κατευθύνουν τη μοίρα τους, δίδουν τροφή στα όνειρα των κοινών θνητών».1 Και ο Μπωντλέρ επίσης το θεωρεί «ένα βιβλίο κοινωνικότητας, τρομερό, κάτω όμως από το παιγνιώδες και τον καθωσπρεπισμό».2
   Το έργο είναι και μια φαρμακερή ειρωνεία, μια παρωδία του —πολύ της μόδας τότε— έρωτα-πάθους όπως ξετυλιγόταν μέσα από το ρομαντικό μυθιστόρημα. Το μότο που έβαλε ο Λακλό ως προμετωπίδα του μυθιστορήματός του: «Είδα τα ήθη του καιρού μας και δημοσιεύω τούτα τα γράμματα», ήταν παρμένο από το μυθιστόρημα Nouvelle Heloise του Ρουσσώ. Με έναν ειρωνικό τρόπο, το μυθιστόρημα του Λακλό υπήρξε και μια απάντηση στη Νέα Ελοΐζα: αναπτύσσει την ηθική του μυθιστορήματος του Ρουσσώ τόσο ώστε να την οδηγεί στο αντίθετό της. «Εκεί που ο Ρουσσώ είναι συμβατικός, ηθικός και εποικοδομητικός, ο Λακλό είναι αντισυμβατικός, ανήθικος και καταστρεπτικός. Στον Ρουσσώ όλοι κερδίζουν χάνοντας: η θυσία της απόλαυσης οδηγεί στην αγνότερη και πιο μεταρσιωμένη ευτυχία. Στον Λακλό, όλοι χάνουν κερδίζοντας: η επιμονή στην ικανοποίηση οδηγεί στο άγχος, στην αίσθηση ότι σε εξαπατούν, στην τραγωδία. Ο Ρουσσώ μας προσφέρει τη λατρεία της ειλικρίνειας, ο Λακλό της ανειλικρίνειας».3
   Τελικά ο Λακλό «πλούτισε τη λογοτεχνία μ’ ένα ζευγάρι παλιανθρώπων τόσο θεαματικά αχρείων και τόσο ολόψυχα αφοσιωμένων στο κακό, ώστε μόνον ένας μεγάλος συγγραφέας μπορούσε να τους εμποδίσει να γίνουν καρικατούρες ή γελοίοι».4 Το βιβλίο θεωρήθηκε «έργο εξοργιστικής ανηθικότητας» και έγινε αμέσως τεράστια εκδοτική επιτυχία. Αργότερα περιέπεσε σε λήθη μέχρι που το ανακάλυψε ξανά ο Μπωντλέρ, ο οποίος έγραψε: «το βιβλίο αυτό, αν καίει, δεν μπορεί να καίει παρά με τον τρόπο που καίει ο πάγος».[................................]

____________________

ΔΕΙΤΕ ΤΙΣ "ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ"

Σκηνοθεσία:

Stephen Frears

Κύριοι Ρόλοι:

Glenn Close … μαρκησία Isabelle de Merteuil

John Malkovich … υποκόμης Sebastien de Valmont

Michelle Pfeiffer … μαντάμ Marie de Tourvel

Uma Thurman … Cecile de Volanges

Swoosie Kurtz … μαντάμ de Volanges

Keanu Reeves … Raphael Danceny

Mildred Natwick … μαντάμ de Rosemonde

Κεντρικό Επιτελείο:

Σενάριο: Christopher Hampton

Παραγωγή: Norma Heyman, Hank Moonjean

Μουσική: George Fenton

Φωτογραφία: Philippe Rousselot

Μοντάζ: Mick Audsley

Σκηνικά: Stuart Craig

Κοστούμια: James Acheson

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

gerontakos