''ΠΑΝΔΗΜΊΑ COVID-19 και οι σύγχρονες απειλές στη δημόσια υγεία''

Οι συγγραφείς του βιβλίου : Valentina Gallo, Howard Waitzkin, Απόστολος Βεΐζης, Δημήτρης Κιβωτίδης, Ηλίας Κονδύλης, Χρήστος Λάσκος, Έφη Μακρίδου, Σταύρος Μαυρουδέας, Αλέξης Μπένος, Δημήτρης Παπαμιχαήλ, Χριστίνα Παρασκευοπούλου, Μαρία Πετμεζίδου, Μιχάλης Πουλημάς, Γιώργος Σερέτης, Φίλιππος Ταραντίλης.

Στόχος της έκδοσης είναι, έναν χρόνο μετά την εμφάνιση της πανδημίας, να αποτελέσει μια πρώτη προσπάθεια αποτίμησης αυτής της σύγχρονης παγκόσμιας περιπέτειας. Η κριτική ανάλυση των αιτίων της πανδημίας, η επιδημιολογική αποτίμηση της εξέλιξής της, η περιγραφή της αντιμετώπισής της ως πρωταρχικού κινδύνου της δημόσιας υγείας, η πολιτική ελέγχου της διασποράς του ιού, η διαχείριση της νοσηρότητας και της περίθαλψης των κρουσμάτων και γενικά η πολιτική υγείας για την αντιμετώπισή της αποτελούν σημαντικά πεδία της έρευνας.

Η διεπιστημονική προσέγγιση που επιχειρείται σε αυτήν τη συλλογική εργασία φιλοδοξεί, με δεδομένους βέβαια τους περιορισμούς εξαιτίας της δυναμικής εξέλιξης της πραγματικότητας, να συμβάλει στην περαιτέρω ανάλυση και εμβάθυνση του ρόλου της πανδημίας στη διεύρυνση των κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων στην υγεία καθώς και στα αναγκαία μέτρα για την αντιμετώπισή τους υπέρ του κόσμου της εργασίας.

Συνέντευξη του Αλέξη Μπένου στο tvxs

Oι γιατροί το έχουν πει. Μέσα στην πανδημία χάθηκαν ζωές που θα μπορούσαν να έχουν σωθεί αν η κυβέρνηση είχε θωρακίσει το ΕΣΥ. Το βιβλίο «Πανδημία COVID-19 και οι σύγχρονες απειλές στη δημόσια υγεία» από τις εκδόσεις Τόπος ήρθε να επιβεβαιώσει με τρόπο επιστημονικό ότι στην Ελλάδα είχαμε σημαντικά περισσότερους θανάτους το 2020 σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, με 3.800 από αυτούς μάλιστα να μη σχετίζονται άμεσα με τον κορονοϊό.

Ο Αλέξης Μπένος, ομότιμος καθηγητής Υγιεινής – Κοινωνικής Ιατρικής στο ΑΠΘ και εκ των συγγραφέων του βιβλίου, εξηγεί στο tvxs.gr πώς οι επιπρόσθετοι αυτοί θάνατοι σχετίζονται με την έλλειψη σοβαρού δικτύου Πρωτοβάθμιας Φροντίδας και την μη ετοιμότητα του ΕΟΔΥ, καθώς και με την απροθυμία της κυβέρνησης να ενισχύσει σημαντικά το Εθνικό Σύστημα Υγείας. Μιλώντας για το περιεχόμενο του βιβλίου, ο κ. Μπένος αναφέρεται ακόμα στον ρόλο των κοινωνικών ανισοτήτων που προϋπήρχαν και διευρύνθηκαν μέσα στην πανδημία. 

Από την έρευνά σας προκύπτει ότι το διάστημα 22/2 έως 31/12 2020 είχαμε στην Ελλάδα 8.405 περισσότερους θανάτους από το μέσο όρο των τελευταίων ετών αλλά το 45,2% αυτών δεν αποδίδεται στην Covid-19, μα σε αυτό που έχουμε συνηθίσει να λέμε «λοιπή νοσηρότητα». Ποια είναι η ερμηνεία αυτού του ευρήματος;

Για λόγους που θα εξηγήσουμε παρακάτω, το ΕΣΥ βρέθηκε απροετοίμαστο να αντιμετωπίσει την πανδημία. Για να μπορέσει να ανταπεξέλθει, μετατράπηκε ή ίσως «μεταλλάχθηκε» σε μονοθεματικό σύστημα covid, αφήνοντας εν πολλοίς όλα τα υπόλοιπα νοσήματα εκτός. Αυτό αποτυπώνεται στα στοιχεία που περιέχονται στο βιβλίο, όπως για παράδειγμα οι 3,9 εκατομμύρια λιγότερες επισκέψεις στα επείγοντα, τακτικά και απογευματινά ιατρεία των νοσοκομείων και τις 108.000 λιγότερες χειρουργικές επεμβάσεις από το Φεβρουάριο ως και το Νοέμβριο 2020.

Άνθρωποι με επείγοντα προβλήματα, όπως ένας έντονος πόνος στο στήθος ή με χρόνια προβλήματα όπως οι καρκίνοι, καρδιαγγειακά ή ψυχιατρικά νοσήματα, δεν είχαν πού να απευθυνθούν. Αυτό σε πάρα πολλές περιπτώσεις έφερε επιβάρυνση της υγείας τους. Για παράδειγμα ένας διαβητικός που έπρεπε να ελέγξει τον διαβήτη του, δεν μπορούσε να το κάνει, ο διαβήτης του απορρυθμιζόταν, παρομοίως και η υπέρτασή του. Είχαμε απορρύθμιση των προβλημάτων χιλιάδων ανθρώπων. Το ξέρουμε ανεκδοτολογικά αλλά δεν έχουμε καταφέρει ακόμα να το αποτυπώσουμε με νούμερα ότι άνθρωποι με εμφράγματα που χρειάζονταν καρδιολογική ΜΕΘ έμεναν σπίτι τους, από φόβο αλλά και επειδή δεν υπήρχε κάποιος μηχανισμός να τους καλύψει. 

Η εγκατάλειψη της «άλλης νοσηρότητας» δεν είναι ελληνικό φαινόμενο, καταγράφεται στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Αλλά όπως είπατε και όπως προκύπτει από την έρευνα, οι επιπρόσθετοι θάνατοι στην Ελλάδα που δεν αποδίδονται στην Covid-19 είναι  υπερδιπλάσιοι από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, 45,2% έναντι 20% των πλεοναζόντων θανάτων. Αυτό δείχνει ότι το σύστημα διαλύθηκε και οι άνθρωποι αφέθηκαν στην τύχη τους. Στο διάγραμμα φαίνεται πως η έκρηξη του φαινομένου έγινε τον Νοέμβριο και Δεκέμβριο, στο πλαίσιο του δεύτερου κύματος. Το βιβλίο καταγράφει τί συνέβη μέχρι το τέλος του 2020, όμως εμείς έχουμε ήδη εικόνα για το τρίτο κύμα. Εκεί μπορεί να μην είχαμε το «μπαμ» του Νοεμβρίου, αλλά αθροιστικά οι θάνατοι του τρίτου κύματος είναι κατά πολύ περισσότεροι. Θα δώσουμε και αυτά τα στοιχεία σύντομα.

Συνεπώς η θνησιμότητα από την «άλλη νοσηρότητα» με την οποία ασχοληθήκαμε στο βιβλίο αναδεικνύεται ζήτημα εξίσου σοβαρό με αυτή της Covid-19. Ωστόσο οι κυβερνώντες σπάνια αναφέρονται σε αυτή γιατί απλούστατα ακυρώνει το αφήγημά τους περι success story. 

 

Διαβάστε όλη τη συνέντευξη εδώ
Κωνσταντίνος Λάππας για το tvxs (02.06.2021)
 

 

Συνέντευξη του Η. Κονδύλη στον Ημεροδρόμο και τον Δημήτρη Κούλαλη
 «Τις επιδημίες δεν τις αντιμετωπίζεις με ατομική ευθύνη, αλλά με υψηλό αίσθημα δημόσιας και κοινωνικής ευθύνης»

«Ο καπιταλισμός γεννά επιδημίες, αλλά δεν μπορεί να τις ελέγξει εν τη γενέσει τους», σημειώνει στη συνέντευξη που παραχώρησε στον «Ημεροδρόμο», ο Ηλίας Κονδύλης, αναπληρωτής καθηγητής Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας – Πολιτικής της Υγείας στο Τμήμα Ιατρικής του ΑΠΘ. Αφορμή γι’ αυτή τη συζήτηση στάθηκε η συμμετοχή του ως ένας εκ τω δύο επιστημονικών επιμελητών του συλλογικού έργου: «Πανδημία COVID-19 και οι σύγχρονες απειλές στη δημόσια υγεία» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις «Τόπος». Σε ποια κατάσταση βρήκε τις κοινωνίες μας η πανδημία; Τα μέτρα που πάρθηκαν αρκούσαν ή αποτελέσαν ομολογία αποτυχίας των ακολουθούμενων εδώ και δεκαετίες κυρίαρχων πολιτικών στον ευαίσθητο τομέα της Υγείας; Γιατί η πανδημία ανέδειξε τις περίφημες συμπράξεις δημόσιου – ιδιωτικού τομέα ως μία σχέση παρασιτικής επιβίωσης του δεύτερου εις βάρος του πρώτου; Υπάρχει η περιβόητη… ατομική ευθύνη; Ποιοι έκαναν «δουλίτσες» με το Δημόσιο, ενώ η ανάγκη για ένα ισχυρό ΕΣΥ ήταν πιο ορατή από ποτέ;

Αυτά και άλλα πολλά συζητήσαμε με τον Ηλία Κονδύλη, οι απαντήσεις του οποίου φώτισαν τόσο το πρόσφατο παρελθόν, όσο και τον δρόμο που πρέπει να ακολουθήσουμε ως οργανωμένα συλλογικά υποκείμενα στο μέλλον, όταν η «απέναντι» πλευρά μεθοδικά και εντατικά μετατρέπει το αγαθό της Υγείας σε οφίτσιο λίγων και εκλεκτών.

Διαβάστε εδώ τη συνέντευξη του Ηλία Κονδύλη, αναπληρωτή καθηγητή στο Τμήμα Ιατρικής του ΑΠΘ και εκ των επιμελητών του βιβλίου στον Ημεροδρόμο και τον Δημήτρη Κούλαλη(05.07.2021).

 

Η επιδημία και η προστασία της υγείας του λαού του Αλέξη Μπένη 

Βασική αρχή της δημόσιας Υγείας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση κρίσεων, όπως η τρέχουσα επιδημία, είναι η συνεχής και πλήρης καταγραφή όλων των δεδομένων.
Οι πρόσφατες αψιμαχίες στη Βουλή ανέδειξαν για άλλη μια φορά την ελαφρότητα με την οποία αντιμετωπίζεται η επιδημία από την αρχική έλευσή της μέχρι σήμερα.
Ακραίο δείγμα αυτής της αντιμετώπισης είναι η επικοινωνιακή προσέγγιση του πρωθυπουργού στο ιδιαίτερα σημαντικό ζήτημα της πλεονάζουσας θνησιμότητας και η άγαρμπη προσπάθειά του να το απαξιώσει ως ψευδοπρόβλημα που προβάλλεται για αντιπολιτευτικούς λόγους.

Αποτελεσματικότητα
Βασική αρχή της δημόσιας Υγείας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση κρίσεων, όπως η τρέχουσα επιδημία, είναι η συνεχής και πλήρης καταγραφή όλων των σχετικών δεδομένων, η δημοσιοποίησή τους και η διαφάνεια στην ανίχνευση και αντιμετώπιση νέων φαινομένων. Η πλεονάζουσα θνησιμότητα (περισσότεροι θάνατοι στον ίδιο πληθυσμό σε σύγκριση με τους θανάτους στην προ της πανδημίας περίοδο) είναι ένα διεθνώς υπαρκτό φαινόμενο από την έλευση της πανδημίας.  Ένα μέρος της οφείλεται προφανώς στην Covid-19, που, δυστυχώς, καθημερινά αποδεικνύει ότι δεν πρόκειται απλώς για μια «γριπούλα» και συνεχίζει τις μέρες αυτές να σκοτώνει ένα πούλμαν γεμάτο με ανθρώπους την ημέρα, το οποίο θεωρείται πλέον κάτι το αυτονόητο και αποδεκτό.  Ένα άλλο μέρος της όμως (λίγο πάνω από 40% στη χώρα μας) δεν μπορεί να αποδοθεί στην Covid-19 και σχετίζεται με τα νοσήματα της προ Covid-19 περιόδου. Δυστυχώς, αποτελεί τη δυσάρεστη έκβαση της πλήρους αποδιάρθρωσης των υπηρεσιών Υγείας που αναδείχθηκε από την απότομη έλευση της επιδημίας.

Η αποδιάρθρωση του ΕΣΥ
Πράγματι, οι απότομα διογκωμένες ανάγκες για φροντίδα των αρρώστων με Covid-19 βρέθηκαν αντιμέτωπες με τις αποδιαρθρωμένες και υποστελεχωμένες δημόσιες υπηρεσίες Υγείας, αποτέλεσμα συνεχών πολιτικών λιτότητας την τελευταία δεκαετία, με αποτέλεσμα την κατάληψη όλων των υπηρεσιών από τους αρρώστους με Covid-19 και τον συνεπαγόμενο πλήρη αποκλεισμό όλης της μη Covid-19 νοσηρότητας. Αυτή η «κρυφή επιδημία» των αναπάντητων αναγκών για φροντίδα Υγείας της μη Covid-19 νοσηρότητας μαζί με τη λειτουργία στο κόκκινο όλων των υπηρεσιών του ΕΣΥ αναδεικνύουν την αδιαμφισβήτητη και συνάμα υπερεπείγουσα ανάγκη για ουσιαστική ενδυνάμωση των δημόσιων υπηρεσιών Υγείας, από την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας έως τις εξειδικευμένες Μονάδες Εντατικής Θεραπείας.  

Ένα μεγάλο μέρος της φροντίδας υγείας τόσο των ασθενών με Covid-19 όσο και των ασθενών με άλλα νοσήματα θα μπορούσε να καλυφθεί από ένα αναπτυγμένο σε εθνικό επίπεδο και ολοκληρωμένο δίκτυο Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, δίνοντας τη δυνατότητα σε ένα αντίστοιχα ενδυναμωμένο σύστημα νοσοκομειακών υπηρεσιών να απαντήσει σε όλες τις ανάγκες νοσοκομειακής φροντίδας. Η απάντηση βέβαια της κυβέρνησης είναι η γενναία χρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα Υγείας, τον οποίο όμως προστατεύει φανατικά από πιθανή «μόλυνση» με Covid-19, και η σχεδιαζόμενη επέλαση της ιδιωτικής κερδοσκοπίας στις δημόσιες υπηρεσίες με τη μορφή Συμπράξεων Δημόσιου - Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ).

Στρατηγική ανεπάρκεια
Ο άλλος κρίσιμος τομέας τον οποίο η κυβέρνηση αγνοεί επιδεικτικά είναι οι υπηρεσίες δημόσιας Υγείας που θα έπρεπε να έχουν συγκεκριμένη στρατηγική για τον έλεγχο της επιδημίας. Πρόσφατο παράδειγμα ανεπάρκειας, αλλά κυρίως αδιαφορίας για την υγεία του πληθυσμού, είναι η χαλαρότητα που έχει επιβληθεί σχετικά με τα μέτρα ελέγχου της επιδημίας (μάσκες, αποστάσεις, εξαερισμός χώρων, πλύσιμο χεριών κ.λπ.) μπροστά στην παντοδυναμία του εμβολίου. Η προσέγγιση αυτή, εκτός από τον άμεσο πιθανό κίνδυνο πρόκλησης νέων επιδημικών εκρήξεων, συμβάλλει -όπως και πολλές αντιφατικές αποφάσεις μέχρι σήμερα- στην υποδαύλιση του αντιεμβολιαστικού κινήματος.
Εν κατακλείδι, η προστασία της υγείας του λαού είναι προφανές ότι δεν αποτελεί προτεραιότητα του σύγχρονου καπιταλισμού.  Ίσως ήρθε η στιγμή να συνειδητοποιήσουμε ότι ο στόχος προστασίας της υγείας του λαού δεν μπορεί παρά να ενταχθεί στη στρατηγική ανατροπής του καπιταλισμού.

Αλέξης Μπένος, Αυγή (25.10.21)

---

Δείτε εδώ τα περιεχόμενα και εδώ ένα ενδεικτικό κεφάλαιο του βιβλίου.

Η Εφημερίδα των Συντακτών με δισέλιδη προδημοσίευση αποσπασμάτων του βιβλίου φέρνει στο φως αποκαλυπτικά   στοιχεία σοκ  που εμπεριέχει το βιβλίο, σχετικά με τους θανάτους στη χώρα μας στη διάρκεια της πανδημικής χρονιάς 2020, που αποτυπώνουν την «εγκατάλειψη» νόσων πέραν της Covid-19 (29.05.2021). Δείτε επίσης εδώ τη δημοσίευση αποσπασμάτων του βιβλίου στο Infowar (31.05.2021) και εδώ ακούστε μια συνέντευξη του Α. Μπένου στο Κόκκινο Θεσσσαλονίκης (06.07.2021).

Ακούστε εδώ μια συζήτηση του Α. Μπένου με τον Φ. Παπούλια στο ραδιόφωνο της ΕΡΤ (ΕΡΤ Πρώτο Πρόγραμμα, 02.08.2021).

Δείτε την εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου στην Αθήνα (κτήριο Ελλήνων Αρχαιολόγων, 21/10/2021).
Για το βιβλίο μίλησαν οι: Χαράλαμπος Οικονόμου (Καθηγητής Κοινωνιολογίας και Πολιτικών Υγείας, Αντιπρύτανης Παντείου Πανεπιστημίου), Χρίστος Παπαθεοδώρου (Καθηγητής Κοινωνικής Πολιτικής, Αντιπρύτανης Παντείου Πανεπιστημίου), Αφροδίτη Ρέτζιου, γιατρός (πρόεδρος της ΟΕΝΓΕ) και οι επιμελητές της έκδοσης Αλέξης Μπένος και Ηλίας Κονδύλης, καθηγητές Πανεπιστημίου. Τη συζήτηση συντόνισε η δημοσιογράφος Ντάνυ Βέργου.