Γράμμα σε αδαή

Fb, 07/10/2015 Γράμμα σε αδαή

Να γνωρίζεις ότι όλοι είμαστε μέλη ενός θιάσου που σε κάθε παράσταση εναλλάσσονται οι ρόλοι.
Σήμερα είσαι το αφεντικό, την άλλη ο μάγειρας, την τρίτη ο ανήμπορος.
Καμιά θέση δεν είναι καπαρωμένη για πάντα.
Είναι τεράστια πλάνη να θεωρείς ότι σου δόθηκε άνωθεν και για πάντα η θέση που βρίσκεσαι τώρα, και ότι οι “άλλοι” επίσης είναι τοποθετημένοι -κι αυτοί άνωθεν,-κάπου αλλού, αμετακίνητοι, για πάντα.
Το πιο απλό παράδειγμα είναι η νεότητα και η σωματική ρώμη. Δεν την έχεις κατοχυρώσει για όλη σου τη ζωή. Ούτε οι γέροι ή οι αδύναμοι γεννήθηκαν έτσι. Ούτε η αρτιμέλεια είναι εφάπαξ δοσμένη για πάντα. Πάντα καραδοκεί το επόμενο λεπτό ατυχήματος για να μεταπέσεις στην κατηγορία των ατόμων με αναπηρία (ΑμεΑ).
Αν δεν δεις το είδωλό σου στον Άλλον, τον μετανάστη, τον άνεργο, τον εξαρτημένο, τον φυλακισμένο, τον άστεγο, τότε δεν βλέπεις τον καθρέπτη αλλά την κορνίζα.
Η αντανάκλαση αυτή δεν καταγράφεται απλά ως ενσυναίσθηση, δηλαδή να θέτεις τον εαυτό σου στη διανοητική κατάσταση ενός άλλου προσώπου κατανοώντας τις συγκινήσεις και τα συναισθήματά του, αλλά ως πλήρη ταύτιση του δικού σου προσώπου με τα άλλα πρόσωπα.
Εσύ δεν είσαι εσύ αν δεν γίνεις ο Άλλος. Τότε μόνον γίνεσαι Εσύ. Μόνο μέσα από την άρνησή σου ολοκληρώνεσαι. Μόνο μέσα από την ταύτιση και την ενδεχόμενη αλλά αναπόφευκτη εναλλαγή των των ρόλων μπορείς να σταθείς ως κοινωνικό άτομο.
Που δεν εκπλήσσεται αν δεις κάποια στιγμή να σου αλλάζουν τον ρόλο, από νοικοκυραίο λ.χ σε άστεγο και από εξουσιαστή σε εξουσιαζόμενο.
Που δεν απορείς πώς εσύ που σήκωνες στα ουράνια το μικρό σου γιο, τώρα εξαρτάσαι πλήρως από τη στήριξή του.
Που δεν το θεωρείς αδιανόητο εσύ ο βολεμένος μια μέρα να ξενιτευτείς και να αναζητήσεις δουλειά και στέγη σε άλλη ανάδελφη χώρα, ως λευκός μετανάστης.

Και να θυμάσαι η εναλλαγή των ρόλων στο θέατρο της ζωής δεν γίνεται κατ’ εντολήν κανενός σκηνοθέτη. Αν εξαιρέσουμε τον αδυσώπητο και ανηλεή χρόνο και την απρόβλεπτη τύχη ή ατυχία, σκηνοθέτης είσαι εσύ ο ίδιος. Και πρωταγωνιστής και κομπάρσος και σκηνοθέτης στο μικρό πέρασμά σου από τη ζωή.

ΑΔΙΑΚΡΙΤΩΣ

Τα δεινά πίπτουν επί των ανθρώπων αδιακρίτως.

Αυτή η ιδιότητα της φύσης λογοδοτεί στο κενό.

Δεν έχει αναφορά ούτε στην κοινωνία

ούτε στην ηθική ούτε στο δίκαιο.

Ούτε ακόμη και στην ίδια τη φύση.

Μόνο στο κενό, ήγουν στο πουθενά.

Τάσος Κουράκης (1948-2021)- Βικιπαίδεια

Με πολλή χαρά πήρα στα χέρια μου τον συγκεντρωτικό τόμο των ποιημάτων του Τάσου Κουράκη, ποιήματα μιας εικοσιπενταετίας που ο ποιητής τα χωρίζει σε 7 ενότητες: του Έρωτα, του Αναστοχασμού, της Θέωσης, της Γραφής, τα Κοινωνικά, του Τέλους και Τα Άλλα, παρόλο που τα ποιήματα σ’ όλη την έκταση του βιβλίου του εμπεριέχουν και έρωτα και αναστοχασμό και κοινωνικό προβληματισμό και υπαρξιακά ζητήματα.

Στην πρώτη ενότητα ο ερωτισμός είναι άμεσος, η ποιητική έκφραση λιτή και ρεαλιστική, ο συμβολισμός ξεκάθαρος. Δεν υπάρχουν σκοτεινά σημεία, οι ερωτικές σκηνές είναι στο φως, αλλά και τα συναισθήματα απολύτως διαυγή. Ο ποιητής δεν κρύβεται, αποκαλύπτεται με συγκρατημένο λυρισμό, χωρίς μελαγχολικές αποστροφές, καθώς γι’ αυτόν ακόμα και οι ερωτικές πληγές προσφέρουν ευφορία και πνευματική ανάταση. Παραθέτω ένα δείγμα γραφής που το ξεχώρισα: «ψηλαφούσα το πρόσωπό σου για να διαβάσω την καρδιά σου όπως βλέπει ο τυφλός με τα δάχτυλά του, όπως αναζητά ο γλύπτης στο ακατέργαστο μάρμαρο το άλογο που κρύβει εντός του». Το ερωτικό πάθος εδώ είναι τυφλό και ο έρωτας ένα κρυμμένο έργο τέχνης μέσα μας. Και έτσι ακριβώς είναι στην πραγματικότητα, ο έρωτας, που ο Τάσος Κουράκης τον θεωρεί κορυφαίο γεγονός, του δίνει υπερβατικές διαστάσεις, αλλά και τον παρηγορητικό ρόλο της παραμυθίας. «Ακροβατώ πάνω στο αόρατο νήμα των λέξεων που μου χάρισες, αν τις πάρεις πίσω θα γκρεμιστώ, μόνο βάλ’ τες σε μποτίλια, να ’χει η γοργόνα το παραμύθι της», γράφει σ’ ένα άλλο ποίημά του. Η ποίησή του Τάσου Κουράκη είναι φωτεινή, κατανοητή και στοχαστική, ενώ υπάρχει μια διάχυτη φιλοσοφική διάθεση σε όλες τις σελίδες του βιβλίου. Το ποίημα κλείνει πάντα με ένα ευφυές εύρημα, ή με κάποια υποσημείωση που επεξηγεί και ολοκληρώνει την εικόνα.

Στην ενότητα του Αναστοχασμού το κλίμα αλλάζει, ο στίχος γίνεται περισσότερο εγκεφαλικός, ενώ ο ποιητής προχωρά σε μια ώριμη και καθολική εποπτεία των πραγμάτων. Ποίηση και φιλοσοφία μετουσιώνονται σε πολύ ενδιαφέρουσες ερμηνείες της πραγματικότητας: «Όλοι είμαστε παραλλαγή του διπλανού μας, ένα τυχαίο λάθος στα χιλιάδες αντίγραφα της ζωής, που κάτω απ’ τις ίδιες συνθήκες θα κάναμε σχεδόν τα ίδια πράγματα, θα ακολουθούσαμε σχεδόν τα ίδια βήματα. Κι όμως σ’ αυτό το σχεδόν συμπυκνώνεται η μοναδικότητά μας. Είμαστε λοιπόν, ένα σχεδόν, τίποτα άλλο». Τα ποιήματα εν προκειμένω μοιάζουν με πνευματικές ασκήσεις, τέμνουν τις έννοιες και οδηγούν τη σκέψη σε πολύ λεπτές διακρίσεις. «Όταν επέλεγες να επισκεφτείς έναν τόπο, απέρριπτες άλλες πόλεις, άλλες θάλασσες, ο χρόνος που αφιέρωσες για να διαβάσεις ένα βιβλίο έλειψε απ’ την ανάγνωση κάποιου άλλου», γράφει ο ποιητής θέτοντας υπόψη μας τις χιλιάδες εκδοχές που χάνονται σε κάθε κίνηση και επιλογή μας. Κι αυτό είναι το μαγικό της ζωής, αν έκανα τούτο, ή το άλλο, τι θα γινόταν σε κάθε περίπτωση, ή μάλλον τι δεν θα γινόταν. Μου θύμισε το παραμύθι της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων με τις πόρτες που, όταν τις άνοιγες, έβρισκες πίσω τους χιλιάδες άλλες πόρτες κλειστές. Η κάθε πόρτα κρύβει αμέτρητα ενδεχόμενα, η κάθε επιλογή άπειρες εκδοχές που πρέπει να απορρίψεις.

Όταν όμως η καρδιά ανήκει σ’ έναν ποιητή όπως ο Τάσος Κουράκης, τότε το τέλος δεν είναι τέλος, αλλά τα ίχνη που αφήνει με τους στίχους του διασχίζοντας τον κόσμο και τις καρδιές μας.

Στην επόμενη ενότητα, αυτή της Θέωσης, ο Τάσος Κουράκης ξαναβαφτίζει έννοιες και ορισμούς, θέτει το ερώτημα τι είναι εντέλει ο Θεός και πώς οδηγείται κάποιος στη θέωση, ζητήματα για τα οποία βέβαια έχουν χυθεί ποταμοί μελάνης. Στη δική του ποιητική αντίληψη, ο Θεός και ο άνθρωπος ταυτίζονται μέσα στο όλον που δημιουργεί η αγαπητική-ερωτική σχέση με τον συνάνθρωπο. Συχνά τα ποιήματά του μοιάζουν με ρητά, με φιλοσοφικά συμπεράσματα, ενώ ένα πολύ ωραίο και χαρακτηριστικό δείγμα αυτής της γραφής είναι το εξής: «Ήξερε πως όταν γράπωνε το χέρι, έπρεπε να γδυθεί τις μνήμες που την αγκύρωναν στο βυθό. Γιατί ανάληψη δεν γίνεται με αποσκευές, καθώς οι άγιοι είναι αβαρείς κι ο ουρανός δεν αντέχει».

Στην ενότητα των Κοινωνικών αποκαλύπτεται ο επαναστάτης ποιητής, ο εθνεγέρτης, ο αντάρτης. Εδώ ο λόγος είναι ευθύς και ξεκάθαρος, δυναμιτίζει τις λέξεις, φανερώνει τις πυξίδες του ποιητή, τους χάρτες και την πορεία του στην πολιτική ζωή. Η πολιτικοποιημένη ποίηση είναι ένας δύσκολος τομέας, που όμως μας έδωσε αξιόλογους δημιουργούς και έργα. Η ποίηση της ήττας, η ποίηση της επανάστασης, τα επαναστατικά τραγούδια είναι κάποια απ’ αυτά. Άλλωστε η ποίηση από μόνη της είναι επαναστατική πράξη, συνιστά ανατροπή της συμβατικής χρήσης των λέξεων και των εννοιών, αποτελεί έκπληξη της σκέψης και διαφυγή στο άρρητο και στο αόρατο. «Για όσα προσφέρω μου ανήκει η επικαρπία. Η ψιλή κυριότητα ανήκει σ’ εκείνους που στήθηκαν στο απόσπασμα, ή σύρθηκαν στις φυλακές» είναι ένα εξαιρετικό δείγμα αυτής της γραφής. Μπορούν τα ποιήματα να κινητοποιήσουν μάζες; Μπορούν να δώσουν λύσεις στα κοινωνικά προβλήματα; Ποια είναι η σχέση της τέχνης με την επανάσταση ήταν πάντα τα μεγάλα ζητήματα που απασχόλησαν πολλές φορές την πολιτική σκέψη.

t kourakis Στην ενότητα του Τέλους, η φιλοσοφική αναζήτηση επανέρχεται, τα υπαρξιακά προβλήματα κυριαρχούν και το ερωτικό συναίσθημα συμπυκνώνεται σ’ ένα καταπληκτικό επίγραμμα: «Δεν θέλω να πεθάνω, γιατί μετά πώς θα ζω χωρίς εκείνη». Εδώ η ποίηση γίνεται μελαγχολική και βαθυστόχαστη, καθώς ο ποιητής αντιλαμβάνεται την έλευση του τέλους στον ανθρώπινο βίο, στα πεπραγμένα του και στα όσα ματαίωσε ο ίδιος ή ματαίωσε η ζωή. «Το τέλος δεν είναι λέξη, είναι καρδιογράφημα» υποστηρίζει. Όταν όμως η καρδιά ανήκει σ’ έναν ποιητή όπως ο Τάσος Κουράκης, τότε το τέλος δεν είναι τέλος, αλλά τα ίχνη που αφήνει με τους στίχους του διασχίζοντας τον κόσμο και τις καρδιές μας.