Φοινικέλαιο: η πιο μισητή πηγή λίπους παγκοσμίως
Φυτεία ελαιοφοινίκων
Χρησιμοποιείται ευρέως σε τρόφιμα, σαπούνια, καλλυντικά, ακόμη και στο μελάνι των εφημερίδων και σχετίζεται με την αποψίλωση των τροπικών δασών στη Νοτιοανατολική Ασία, η οποία απειλεί σχεδόν 200 είδη, συμπεριλαμβανομένων ουρακοτάγκων, τίγρεων και αφρικανικών ελεφάντων. ● Το προϊόν του ελαιοφοίνικα, ωστόσο, είναι φτηνό. ● Η εισαγωγή του στην Ε.Ε. υπερδιπλασιάστηκε τα τελευταία δέκα χρόνια και στις ΗΠΑ σχεδόν δεκαπλασιάστηκε.
Το φοινικέλαιο βρίσκεται παντού σήμερα: σε τρόφιμα, σαπούνια, κραγιόν, ακόμη και στο μελάνι των εφημερίδων. Πρόσφατα, έχει χαρακτηριστεί ως η πιο μισητή καλλιέργεια στον κόσμο λόγω της σχέσης της με την αποψίλωση των δασών στη Νοτιοανατολική Ασία. Ωστόσο, παρά τις εκστρατείες μποϊκοτάζ, ο κόσμος χρησιμοποιεί περισσότερο φοινικέλαιο από οποιοδήποτε άλλο φυτικό έλαιο – πάνω από 73 εκατομμύρια τόνους το 2020.
Αυτό συμβαίνει επειδή το φοινικέλαιο είναι φτηνό. Το φυτό που το παράγει, ο ελαιοφοίνικας, μπορεί να δίνει έως και 10 φορές περισσότερο λάδι ανά εκτάριο από τη σόγια. Αλλά, όπως δείχνει το βιβλίο «Φοινικέλαιο: μια παγκόσμια ιστορία», του Τζόναθαν Ε. Ρόμπινς, καθηγητή Παγκόσμιας Ιστορίας στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, αυτό το αμφιλεγόμενο προϊόν δεν ήταν πάντα φτηνό. Έγινε χάρη στις κληρονομιές της αποικιοκρατίας και της εκμετάλλευσης που εξακολουθούν να διαμορφώνουν τη σημερινή βιομηχανία που το παράγει.
Το φοινικέλαιο υπήρξε βασική τροφή σε μια περιοχή που εκτείνεται από τη Σενεγάλη έως την Αγκόλα κατά μήκος της δυτικής ακτής της Αφρικής. Μπήκε στην παγκόσμια οικονομία το 1500 παράλληλα με το διατλαντικό εμπόριο σκλάβων. Κατά τη διάρκεια του θανατηφόρου «μεσαίου περάσματος» του Ατλαντικού, το φοινικέλαιο ήταν μια πολύτιμη τροφή που κρατούσε τους αιχμαλώτους ζωντανούς.
Επιπλέον, οι δουλέμποροι άλειφαν το δέρμα των αιχμαλώτων με φοινικέλαιο για να τους κάνουν να φαίνονται κομψοί και νέοι πριν τους βγάλουν σε δημοπρασία. Μέχρι τα μέσα του 1600, οι Ευρωπαίοι έτριβαν επίσης το φοινικέλαιο στο δέρμα τους υιοθετώντας αφρικανικές φαρμακευτικές πρακτικές, θεωρώντας ότι θεραπεύει μώλωπες ή καταπονήσεις του σώματος. Μέχρι το 1790, Βρετανοί επιχειρηματίες προσθέτουν φοινικέλαιο στο σαπούνι για το κοκκινωπό πορτοκαλί χρώμα και το βιολετί άρωμα.
Αφού η Βρετανία κατάργησε το εμπόριο σκλάβων το 1807, μείωσε τις επόμενες δεκαετίες τους δασμούς στο φοινικέλαιο και ενθάρρυνε τα αφρικανικά κράτη να επικεντρωθούν στην παραγωγή του. Μέχρι το 1840, το φοινικέλαιο ήταν αρκετά φτηνό για να αντικαταστήσει εντελώς το ζωικό λίπος ή το φαλαινέλαιο σε προϊόντα όπως σαπούνι και κεριά.
Καθώς γινόταν όλο και πιο κοινό, έχασε τη φήμη του ως πολυτελούς αγαθού. Οι εξαγωγείς το έκαναν ακόμη φτηνότερο με μεθόδους εξοικονόμησης εργασίας και οι Ευρωπαίοι αγοραστές, με τη σειρά τους, εφάρμοσαν νέες χημικές διεργασίες για να αφαιρέσουν δυσάρεστες οσμές και χρώματα. Το αποτέλεσμα ήταν μια ήπια ουσία που θα μπορούσε να αντικαταστήσει ως υποκατάστατο τα πιο ακριβά λίπη και λάδια.
Από το 1900, μια νέα βιομηχανία καταβρόχθισε όλα τα είδη λαδιών: η μαργαρίνη που είχε εφευρεθεί το 1869 από τον Γάλλο χημικό Ιπολίτ Μεζ-Μουριές ως μια φτηνή εναλλακτική λύση για το βούτυρο. Σύντομα έγινε ο βασικός άξονας της διατροφής της εργατικής τάξης στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική. Το φοινικέλαιο χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά για τη βαφή της μαργαρίνης με κίτρινο χρώμα, αλλά αποδείχθηκε τέλειο κύριο συστατικό της επειδή παρέμενε σταθερό σε θερμοκρασία δωματίου και έλιωνε στο στόμα, όπως το βούτυρο.
Οι καρποί των ελαιοφοινίκων
Οι παραγωγοί μαργαρίνης και οι μεγιστάνες του σαπουνιού, όπως ο Βρετανός Ουίλιαμ Λέβερ, εστίασαν στις ευρωπαϊκές αποικίες της Ευρώπης στην Αφρική για μεγαλύτερες ποσότητες φρέσκου, βρώσιμου φοινικέλαιου. Ωστόσο, οι αφρικανικές κοινότητες συχνά αρνούνταν να παρέχουν γη σε ξένες εταιρείες, με αποτέλεσμα αυτές να καταφύγουν στον κυβερνητικό εξαναγκασμό και την κατάφωρη βία για να βρουν εργατικά χέρια.
Μεγαλύτερη επιτυχία είχαν στη Νοτιοανατολική Ασία, όπου δημιούργησαν μια νέα βιομηχανία ελαιοφοινίκων. Οι αποικιακοί κυβερνήτες έδωσαν στις εταιρείες φυτειών σχεδόν απεριόριστη πρόσβαση στη γη και η παραγωγή επιτεύχθηκε με μετανάστες εργαζόμενους από τη νότια Ινδία, την Ινδονησία και την Κίνα που δούλεψαν με καταναγκαστικά συμβόλαια χαμηλών αμοιβών και νόμους που εισήγαγαν διακρίσεις. Μέχρι το 1940, οι φυτείες στην Ινδονησία και τη Μαλαισία εξήγαγαν περισσότερο φοινικέλαιο από όλη την Αφρική.
Φτηνό υποκατάστατο
Οταν η Ινδονησία και η Μαλαισία κέρδισαν την ανεξαρτησία τους μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οι εταιρείες φυτειών διατήρησαν την πρόσβασή τους σε φτηνή γη. Οι ινδονησιακές αρχές χαρακτήρισαν το φοινικέλαιο «χρυσό δώρο στον κόσμο». Στις δεκαετίες του 1970 και του 1980, οι ανησυχίες για την υγεία σχετικά με τα τροπικά έλαια, όπως η καρύδα και το φοινικέλαιο, έφεραν χαμηλότερη ζήτηση στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική.
Αλλά, οι αναπτυσσόμενες χώρες αξιοποίησαν το φοινικέλαιο για το τηγάνισμα και τη ζαχαροπλαστική. Οι φυτείες επεκτάθηκαν για να καλύψουν τη ζήτηση μειώνοντας το κόστος με την πρόσληψη χαμηλόμισθων μεταναστών από την Ινδονησία, τις Φιλιππίνες, το Μπαγκλαντές, τη Μιανμάρ και το Νεπάλ, αναπαράγοντας τις καταχρηστικές πρακτικές της αποικιακής εποχής.
Στη δεκαετία του 1990, οι ρυθμιστικές αρχές των ΗΠΑ και της Ε.Ε. άρχισαν να απαγορεύουν τα ανθυγιεινά τρανς λιπαρά, έναν τύπο λίπους που βρίσκεται σε μερικώς υδρογονωμένα έλαια, στα τρόφιμα. Οι βιομηχανίες στράφηκαν στο φοινικέλαιο ως φτηνό και αποτελεσματικό υποκατάστατο. Από το 2000 έως το 2020, οι εισαγωγές φοινικέλαιου της Ε.Ε. υπερδιπλασιάστηκαν, ενώ οι εισαγωγές των ΗΠΑ σχεδόν δεκαπλασιάστηκαν.
Το τόσο φτηνό φοινικέλαιο αντικατέστησε χημικές ουσίες με βάση το λάδι σε σαπούνια και καλλυντικά. Έγινε επίσης μια πρώτη ύλη βιοντίζελ στην Ασία, αλλά η παραγωγή βιοντίζελ από φοίνικες που καλλιεργούνται σε αποψιλωμένη γη αυξάνει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου αντί να τις μειώνει. Σύμφωνα με τη Διεθνή Ενωση για τη Διατήρηση της Φύσης, η εκκαθάριση τροπικών δασών για φυτείες ελαιοφοινίκων απειλεί σχεδόν 200 είδη που κινδυνεύουν, συμπεριλαμβανομένων των ουρακοτάγκων, των τίγρεων και των αφρικανικών ελεφάντων.
Πηγή: The Conversation
Σχετικά Άρθρα
Χαρίζουν τροπικά δάση στη βιομηχανία τροφίμων
Η παράνομη εκκαθάριση μόνο για την παραγωγή εμπορευμάτων όπως το βόειο κρέας, η σόγια και το φοινικέλαιο έχει επιφέρει την καταστροφή τουλάχιστον 31,7 εκατ. εκταρίων των παγκόσμιων τροπικών δασών.
Χαρίζουν τροπικά δάση στη βιομηχανία τροφίμων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου