Οδύσσεια, α! Τα παθήματα, μαθήματα: δεν μαθαίνεις αν δεν πάθεις
© Musée du Louvre, dist.RMN-GP/T. Olivier
Οδύσσεια, α! Τα παθήματα, μαθήματα: δεν μαθαίνεις αν δεν πάθεις
- Ο άνδρας ο πολύτροπος.
-Ο άνδρας «παθός- μαθός».
-Θεϊκή επιφάνεια. Η φανέρωση της Θεάς Αθηνάς στον Τηλέμαχο.
Περίληψη ραψωδίας α:
Η Οδύσσεια ξεκινά με επίκληση του ποιητή στην Μούσα : ἄνδρα μοι ἔννεπε, μοῦσα, πολύτροπον, ὃς μάλα πολλὰ / πλάγχθη, ἐπεὶ Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον ἔπερσεν· πολλών δ` ανθρώπων ίδεν άστεα και νόον έγνω.
Ω! Μούσα, τραγούδησε μου τον άντρα τον πολύτροπο που τόσο περιπλανήθηκε, μετά την πτώση της ιερής Τροίας, αυτόν που τόσα έμαθε για τις πόλεις και τις σκέψεις των ανθρώπων.
Οι θεοί μαζεύονται και κάνουν συμβούλιο στον Όλυμπο. Η θεά Αθηνά, προστάτιδα των Ελλήνων στον Τρωικό πόλεμο και θαλασσομαχούσα για χάρη του Οδυσσέα, ανοίγει τη συζήτηση ρωτώντας τον πατέρα της Δία, γιατί η Καλυψώ κρατά αιχμάλωτο τον Οδυσσέα στην Ωρυγία, στο μακρινό νησί της. Η απάντηση του Δία είναι αυτονόητη: Ο Οδυσσέας τύφλωσε το γιο του Ποσειδώνα, τον Πολύφημο και ο θεός της θάλασσας του επέβαλλε την τιμωρία της μη επιστροφής. H Αθηνά πείθει τον Δία να επιτρέψει την επάνοδο του Οδυσσέα στην Ιθάκη. Η Αθηνά, με μορφή θνητού, πάει στο παλάτι του Οδυσσέα για να δασκαλέψει τον Τηλέμαχο, τι να κάνει με την αναζήτηση του πατέρα του αλλά και πώς να αντιμετωπίσει τους θρασείς μνηστήρες που ξοδεύουν την περιουσία του Οδυσσέα ενώ παράλληλα παρενοχλούν την πιστή Πηνελόπη. Τον παρακινεί να πάει στο βασιλιά της Πύλου Νέστορα και στο βασιλιά της Σπάρτης Μενέλαο, να ρωτήσει και να μάθει για τον πατέρα του.
Στην Πύλο πρώτα πήγαινε στον Νέστορα τον θείο/ στη Σπάρτη πήγαινε μετά και τον ξανθό Μενέλαο ρώτα. α,284-285.
Ο Τηλέμαχος παίρνει θάρρος και δύναμη όταν η Αθηνά παρουσιάζεται με την πραγματική θεϊκή μορφή της. Ο θεόπνευστος, θεοδίδακτος, αυτοδίδακτος μουσικός Φήμιος τραγουδά την επάνοδο των Ελλήνων από την Τροία. Ο Τηλέμαχος μιλά με θάρρος και αποφασιστικότητα στους μνηστήρες ζητώντας τους να φύγουν από το παλάτι. Τους λέει ότι θα συγκαλέσει γενική συνέλευση των κατοίκων της Ιθάκης για να μάθουν όλοι για την συμπεριφορά των μνηστήρων και ν` αποφασίσουν τι θα γίνει. Ο Τηλέμαχος περνά το βράδυ ξάγρυπνος με τη σκέψη του στις υποδείξεις της Αθηνάς.
Σχόλια.
-Τι έγραψε ο Αριστοτέλης για την Οδύσσεια: της γαρ Οδυσσείας ου μακρός ο λόγος εστίν, αποδημούντος τινός έτη πολλά και παραφυλαττομένου υπό του Ποσειδώνος και μόνου όντος, έτι δε των οίκοι ούτως εχόντων ώστε τα χρήματα υπό μνηστήρων αναλίσκεσθαι και τον υιόν επιβουλεύεσθαι, αυτός δε αφικνείται χειμασθείς, και αναγνωρίσας τινάς επιθέμενος αυτός μεν εσώθη τους δ`εχθρούς διέφθειρε. το μεν ουν ίδιον τούτο, τα δ` άλλα επεισόδια.
Ερμηνευτική, αναλυτική μετάφραση: Ο λόγος της Οδύσσειας δεν είναι μακρύς. Για πολλά χρόνια κάποιος (ο Οδυσσέας) δεν καταφέρνει να φτάσει στην χώρα του γιατί τον έχει τιμωρήσει ο Ποσειδώνας που τον ελέγχει συνεχώς. Ο Οδυσσέας παλεύει μόνος ενώ στο παλάτι του πλήθος μνηστήρων σπαταλούν την περιουσία του και επιβουλεύονται τον γιο του Τηλέμαχο. Χειμαζόμενος ο Οδυσσέας φτάνει επιτέλους στην Ιθάκη και αναγνωρίζεται από κάποιους. Επιτέθηκε και σκότωσε τους εχθρούς του ενώ ο ίδιος σώθηκε. Αυτό είναι το ίδιον( η ουσία, ο πυρήνας) της Οδύσσειας ενώ όλα τα` άλλα είναι επεισόδια. Αριστοτέλης, Ποιητική, 1455b.
-Η Οδύσσεια είναι πρώτη λογοτεχνική συνιστώσα για τη διαμόρφωση του κόσμου.
-Αφιέρωμα του BBC τοποθετεί στην πρώτη θέση των κειμένων που διαμόρφωσαν τον κόσμο την Οδύσσεια του Ομήρου. Το ηρωικό έπος του Ομήρου κατέχει την πρώτη θέση στη λίστα του BBC με τα δέκα κορυφαία έργα που επηρέασαν σημαντικά τους αναγνώστες τους και οριοθέτησαν την χωροταξία του κόσμου. Τη διαλογή και κατάταξη των έργων επιμελήθηκαν συγγραφείς, κριτικοί και ακαδημαϊκοί. Ενυπάρχει δε η Δημοκρατία, στο λίκνο της, αφού προκειμένου ν` αποφασίσουν οι θεοί για την τύχη του Οδυσσέα πραγματοποιούν γενική συνέλευση. Δεν μένουν στην παντοδυναμία του αρχηγού Δία ούτε στην επιμονή του μέγιστου θεού Ποσειδώνα. Η Αθηνά κομίζει δημοκρατικές διαδικασίες στον Όλυμπο. Στην ίδια ραψωδία ο Τηλέμαχος ζητά γενική συνέλευση των κατοίκων της Ιθάκης για να μάθουν όλοι για την συμπεριφορά των μνηστήρων και ν` αποφασίσουν τι θα γίνει. Η Δημοκρατία κτίζει τα θεμέλια στο έδαφος του μύθου, του θρύλου και των κειμένων.
-Η δεκαετής περιπλάνηση του πολύτροπου Οδυσσέα μετά τον Τρωικό Πόλεμο, η πιστή σύζυγος Πηνελόπη που τον περίμενε και ο γιος του, Τηλέμαχος, ο οποίος τον αναζητούσε, έχουν χαράξει βαθιά την πολιτιστική και κοινωνική συνείδηση του κόσμου. Το ιδανικό περίγραμμα μιας οικογένειας. Η οικογένεια προεξάρχει στον τρόπο ζωής των ανθρώπων, ο τρόπος ζωής γεννά τον πολιτισμό, αφού πολιτισμός είναι αυτό ακριβώς: ο τρόπος ζωής των ανθρώπων.
-12.110 στίχοι. Από το πλέον διαβασμένα κείμενα, με τεράστια επίδραση στη λογοτεχνία, στην ποίηση, στην τέχνη, στην κοινωνία, στην ψυχολογία.
-Έχουν περάσει δέκα χρόνια από την άλωση της Τροίας, κι ενώ οι περισσότεροι Αχαιοί βρίσκονται ήδη στους τόπους τους ο Οδυσσέας βρίσκεται στην Ωγυγία, στο νησί της θεάς Καλυψώς, που τον θέλει για πάντα κοντά της.
-Στους πρώτους-πρώτους στίχους της Οδύσσειας ο ποιητής ζητά από την Μούσα να της τραγουδήσει για τον Οδυσσέα που τόσα έμαθε για τις πόλεις και τις σκέψεις των ανθρώπων. Εδώ είναι φανερή η φιλοσοφική και γνωσιολογική ανάγκη του Ομήρου να μάθει τι γίνεται στον κόσμο, να έχει γνώση και να μάθει το αντικείμενο αυτής της γνώσης αλλά και την πηγή της γνώσης και τις δυνατότητες της. Πρωταγωνιστής ο άνδρας που στην αναγκαστική του περιπλάνηση σ` όλον τον κόσμο, τιμωρημένος να μην φτάσει στην Ιθάκη, μαθαίνει μέσα στις μαρτυρικές του περιπλανήσεις και γνωρίζει-σπουδάζει τις πόλεις κράτη αλλά και τα επιτεύγματα των ξένων πολιτισμών.
Φανερή στο έργο η αγάπη του ελληνικού πολιτισμού για γνώση και μάθηση. Αυτή η ανάγκη δείχνει τη συνάφεια και την αλληλεπίδραση των πολιτισμών της εποχής εκείνης. Την ανάγκη αυτή την κάλυψε εν μέρει το Μαντείο των Δελφών και αργότερα οι φιλόσοφοι με την πολυμάθεια τους, κυρίως ο Αριστοτέλης αλλά και πολλοί άλλοι.
-Στον στίχο 9 ο ποιητής αναφέρεται στην πολυπόθητη μέρα της επιστροφής, ημέρα του νόστου, της επιστροφής στα πάτρια εδάφη, ημέρα της παλιννόστησης. (νόστιμον ήμαρ).
-Ο Οδυσσέας έχει ριζωμένη μέσα του την σκέψη: Μοναδική μου πεθυμιά να δω καπνό να βγαίνει, από την Ιθάκη και ας πεθάνω έπειτα. (α 58). Καπνός , φωτιά , ζωή, πολιτισμός. Η φωτιά είναι το δώρο ζωής του Προμηθέα στους ανθρώπους. Ο Οδυσσέας με μια αρχετυπική αναφορά στον καπνὸν ἀποθρῴσκοντα λέει: Να δω τα τζάκια να καπνίζουν, να νιώσω ότι η Ιθάκη ζει, κι ας πεθάνω.
1* Αρχιτέκτων. Ιστορικός Αρχιτεκτονικής. Ιστορικός Τέχνης.
2* Αφιερωμένο στον φίλο πολυταξιδεμένο ποιητή Γιώργο Βέη που πολλών δ` ανθρώπων ίδεν άστεα και νόον έγνω.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου