Το αριστούργημα του Χανς Φάλαντα | “Και τώρα, ανθρωπάκο;”
Ο άνθρωπος γεννιέται γυμνός, προχωρά αθώος, μεγαλώνει ένοχος και πεθαίνει αξιοπρεπής ή αναξιοπρεπής. Το μόνο που θα “πάρει” μαζί του σαν τερματίσει τον βίο του είναι η αξιοπρέπεια. Τίποτε άλλο. Ο Χανς Φάλαντα (Hans Fallada) στο συγκλονιστικό “Και τώρα, ανθρωπάκο;” μας φέρνει αντιμέτωπους με το νόημα της ύπαρξης μας. Αποκαλύπτει τον δυϊσμό που ορίζει τα πάντα σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο και τον τρόπο δράσης απέναντι στην σκληρή πραγματικότητα. Οι άνθρωποι ή θα ορθώσουν ανάστημα και θα σωθούν ή θα σιωπήσουν και θα ποδοπατηθούν. Τόσο απλά και κυνικά. Ο Φάλαντα είναι πραγματιστής και βλέπει την εικόνα ως έχει. Έτσι, όταν έγραψε το εν λόγω έργο ήξερε ότι δεν χωρούσαν συναισθηματισμοί. Εξάλλου, ο συγγραφέας δεν μπορεί να διαμορφώσει τις εξελίξεις, αλλά μόνο να τις παρακολουθεί και να τις εξηγεί. Και ο Φάλαντα το κάνει με χάρη και αποφασιστικότητα.
Το “Και τώρα, ανθρωπάκο;” είναι καθαρό υπαρξιακό μυθιστόρημα με κεντρικό πρόσωπο τον Γιοχάνες Πίνεμπεργκ. Ηρωας όχι με την κλασική έννοια του όρου, αφού δεν είναι ο ισχυρός που ενεργεί ανιδιοτελώς για το καλό του συνόλου, αλλά αυτός που θέλει να πάει κόντρα στο σύνολο. Στην ουσία αντιήρωας από ανάγκη, μια και το να γίνει αυτός που θα “σώσει” τον κόσμο είναι ανέφικτο. Ζει και προσπαθεί να επιβιώσει στη Γερμανία της δεκαετίας του ’30. Η χώρα του έχει βγει ηττημένη και τσακισμένη από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το παγκόσμιο οικονομικό κραχ του 1929 κάνει την κατάσταση ακόμη πιο δύσκολη και όλα σιγά σιγά καταρρέουν. Η Δημοκρατία της Βαϊμάρης αδύναμη, καχεκτική, βλέπει το τέρας του ναζισμού να θεριεύει και δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Τα πολιτικά πάθη γίνονται μίση και αυτό είναι που επιδρά καταλυτικά στον κοινωνικό ιστό. Το “Ο θάνατος σου η ζωή μου” κυριαρχεί και άνθρωποι σαν τον Πίνεμπεργκ αισθάνονται εγκλωβισμένοι και αμήχανοι μπροστά σε μια κατάσταση που τους υπερβαίνει.
Ο Πίνεμπεργκ ανήκει στους ελάχιστους του μέσου όρου που έχουν απομείνει στη γερμανική κοινωνία. Γύρω του όλοι κάπου ανήκουν: Κομμουνιστές, σοσιαλδημοκράτες, ναζί, ρουφιάνοι, εκβιαστές, άτομα που ιδιωτεύουν, που αναζητούν μόνο την ηδονή, άνθρωποι φιλάργυροι, αδιάφοροι. Η γραφή του Φάλαντα ακολουθεί την πανοραμική ματιά του και αποκαλύπτει κάθε πτυχή της απάνθρωπης κοινωνίας που βασανίζει τον Πίνεμπεργκ. Δεν είναι όμως μόνος του. Έχει το “μανάρι” μαζί του. Τη γυναίκα του που είναι έγκυος στον “μπόμπιρα” όπως τον αποκαλούν. Η επιλογή του Φάλαντα να δώσει ένα συνοδοιπόρο στον Πίνεμπεργκ προφανώς και έχει τον σκοπό της. Η θηλυκή παρουσία δίπλα του αποκαλύπτει το όλον της σκέψης του άντρα της που όμως σκορπίζεται λόγω τους άγχους και της αγωνίας του να φροντίσει την οικογένεια του. Η Έμα (το όνομα της συζύγου) ενώνει τα κομμάτια που δεν μπορεί να ελέγξει ο άνδρα της.
Το ζευγάρι, λοιπόν, μαζί με τον “μπόμπιρα” προσπαθεί να καταλάβει τον κόσμο στον οποίο ζει. Προσπαθεί να μείνει ανεπηρέαστο από τη σήψη, τη διαφθορά και τη βία που όλο και μεγαλώνει. Η αξιοπρέπεια είναι πάνω απ’ όλα και αυτή που οδηγεί τα βήματα τους. Ο Φάλαντα όμως δεν έχει αυταπάτες και ξέρει ότι η αξιοπρέπεια μερικές φορές δεν αρκεί. Πρέπει να τη θυσιάσεις για να πετύχεις αυτό που θες και εδώ ακριβώς είναι που το “Και τώρα, ανθρωπάκο;” προβληματίζει και θέτει μεγάλα ερωτήματα: Μέχρι πού μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος για να κρατήσει τη δουλειά του; Ποια είναι τα όρια της ανοχής του απέναντι στην εργοδοτική αυθαιρεσία, την αντισυναδελφική συμπεριφορά και την εκμετάλλευση από τους δικούς του ανθρώπους; Πόσα μπορεί να θυσιάσει για να αλλάξει τον εαυτό του και να εξασφαλίσει μια θεσούλα κι ένα εύθραυστο μέλλον;
Ο λόγος του Φάλαντα είναι ειρωνικός, αιχμηρός, πικρός και γλυκός, με λεπτό χιούμορ και δίχως αμφιβολία καίριος προφητικός. Αν διαβάσει κάποιος το “Και τώρα, ανθρωπάκο;” θα δει πάρα πολλά απ’ αυτά που ταλανίζουν την παγκόσμια κοινωνία σήμερα. Το “Και τώρα, ανθρωπάκο;” είναι αριστούργημα, γραμμένο σε μια πολύ δύσκολη εποχή για τον συγγραφέα που είχε το θάρρος και το σθένος να το κάνει.
Η μετάφραση ανήκει στην Ιωάννα Αβραμίδου και θα πρέπει να της απονείμουμε τα εύσημα, διότι η λογοτεχνική ταυτότητα του Χανς Φάλαντα αποτυπώνεται με τον καλύτερο και πιο οικείο σε εμάς τρόπο. Οι αλλαγές στη διάθεση και το ύφος δεν είναι εύκολο να μεταφραστούν, όμως η Αβραμίδου τα καταφέρνει μια χαρά.
[hr]
Info
Χανς Φάλαντα “Και τώρα, ανθρωπάκο;”, μετάφραση Ιωάννα Αβραμίδου, εισαγωγή Κώστας Κουτσουρέλης, επίμετρο Herbert Schwenk, Εκδ. Gutenberg-Γιώργος και Κώστας Δαρδανός
Στις 18 Νοεμβρίου 2017, η Ζωή Μπέλλα-Αρμάου και ο Κώστας Κουτσουρέλης συζήτησαν για το βιβλίο «Και τώρα, ανθρωπάκο» του Hans Fallada. Στη συνέχεια ακολούθησε συζήτηση με το κοινό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου