Guido Morselli: Μια μυστική ιδιοφυΐα
της Γεωργίας Βεληβασάκη
Ο
Ιταλός Guido Morselli (1912-1973) θεωρείται, σήμερα, ένας από τους πιο
εμβληματικούς λογοτέχνες του εικοστού αιώνα στην Ευρώπη. Υπήρξε, ωστόσο,
ένας συγγραφέας χωρίς αναγνώστες. Δεν κατάφερε να εκδώσει κανένα από τα
κείμενά του όσο ζούσε, αν και παρέδιδε ο ίδιος, προσωπικά, το έργο του
στους εκδότες˙ κάθε φορά ένα «προσκύνημα», μια «μοιραία τελετουργία
καταδικασμένη σε αποτυχία».Έζησε μόνος με τις ιστορίες του, δηλώνοντας, επίσημα, «αγρότης». Δεν σταμάτησε να γράφει, παρόλη την απογοήτευση. Τον παρηγορούσε το γεγονός ότι ακόμη και ο Marcel Proust δυσκολεύτηκε να βρει εκδότη για το πιο σπουδαίο από τα έργα του. Παρά ταύτα, η γραφή και η παρηγορία δεν ήταν αρκετά για να σώσουν τη ζωή του.
Στις 6 Νοεμβρίου 1959 έγραφε στο ημερολόγιό του: «Όλα είναι μάταια!». Αργότερα, θα συντάξει μία επιστολή με παραλήπτη το αρχηγείο της αστυνομίας του Βαρέζε, της πόλης όπου πέρασε τα τελευταία του χρόνια, δίνοντας οδηγίες για την ταφή του. Θα πει: «Δεν έχω κακίες. Μια απλή τσιμεντένια πλάκα, καμία φωτογραφία, λίγα άγρια λουλούδια, μόνο αυτά θέλω». Μία εβδομάδα μετά την τελευταία απόρριψη του έργου του, το βράδυ της 31ης Ιουλίου 1973, αυτοκτονεί. Βρέθηκαν οι σημειώσεις του, πλήθος ολοκληρωμένων έργων και σ’ ένα χαρτοκιβώτιο ένα από τα αριστουργήματά του, για το οποίο είχε, πριν χρόνια, αναφέρει στο ημερολόγιό του: «Τι άτυχο μυθιστόρημα». Τα κείμενά του άρχισαν να εκδίδονται αμέσως μετά τον θάνατό του. Το έργο του φωτίστηκε, αγαπήθηκε και γνώρισε επιτυχία που ξεπέρασε τα σύνορα της χώρας του.
Ο ίδιος έζησε σαν ασκητής, μια ζωή σπαρτιάτικη. Απλό φαγητό, σπίτι χωρίς θέρμανση και χωρίς τηλεόραση. Αγαπούσε τους μακρινούς περιπάτους, τους επαρχιακούς σταθμούς τρένων, τα παλιά λεωφορεία, τη Ζεφύρα, το άλογό του, τη γραφομηχανή του, μία Olivetti M40 κι ένα Browning διαμετρήματος 7 και 65 που είχε αγοράσει κάποτε, όταν έγραφε το δοκίμιό του «Περί αυτοκτονίας». Καλλιέργησε το ταλέντο του ακολουθώντας το ένστικτό του, μέσα από βιβλία και αποκόμματα εφημερίδων, χωρίς συστηματικό μονοπάτι μελέτης.
Επί χρόνια κατέγραφε όλες τις μικρολεπτομέρειες της ημέρας του, τις φαινομενικά ασήμαντες στιγμές μιας ύπαρξης απομονωμένης και μοναχικής. Η θέση τού ρολογιού, η αλλαγή της οδοντόβουρτσας, απέκτησαν αξία μέσα στα σημειωματάριά του. Βρέθηκε ακόμη και η αλληλογραφία του με τους εκδότες, το χρονικό των αλλεπάλληλων απορρίψεων, που του στοίχισαν τη ζωή. Θαύμαζε τον Rambelais, τον Cervantes, τον Flaubert, τον Lucretius, τον Montaigne, τον Giuseppe Rensi. Τα αγαπημένα του θέματα ήταν η φιλοσοφία, η επιστήμη, η αυτοσυνείδηση, οι αντιληπτικές αισθήσεις, η φύση της δημιουργικότητας, η αγάπη…
Η γραφή του κινήθηκε ανάμεσα στη φαντασία και τον ρεαλισμό, με πυκνή πλοκή, ανατροπές, ποικιλία, ευελιξία και ευρηματικότητα. Αναδημιούργησε κόσμους μ’ ένα δικό του σουρεαλισμό, με εξαιρετική αφηγηματική δεξιότητα και διαίσθηση. Πειραματίστηκε με πολλά διαφορετικά είδη. Έγραψε μυθιστορήματα, δοκίμια, άρθρα, ιστορίες και ημερολόγια.
Η καθημερινή πρακτική της γραφής ήταν το μυστικό του˙ το έκρυβε ακόμη κι από τους φίλους του και την οικογένειά του. Εργαζόταν σκληρά, έως και δεκαοχτώ ώρες την ημέρα, «αν και γνώριζε ότι η δουλειά του ήταν μια ψευδαίσθηση, ένα αντίδοτο στη δυστυχία». Τα κείμενά του παρέμεναν αδημοσίευτα. Καμία ανταπόκριση, κανένα ενδιαφέρον από κανέναν εκδότη˙ απέκλινε από τον κανόνα του ιταλικού μυθιστορήματος, δεν υποχωρούσε στις λογοτεχνικές νόρμες της εποχής του, ούτε ακολουθούσε την πεπατημένη οδό της επιτυχίας, παρ’ όλη τη δίψα του για αναγνώριση του έργου του.
Ο Guido Morselli υπήρξε το αρχέτυπο του καλλιτέχνη που σκύβει με δημιουργική μανία πάνω από την τέχνη του, βιώνει την απόγνωση της μη αποδοχής και δίνει ο ίδιος, μέσα στη μοναχικότητά του, αξία στην ύπαρξή του. «Et si omnes ego non»*, έγραφε στο ημερολόγιό του. Κοίταζε τον κόσμο από ψηλά, δεν παραδόθηκε ούτε στιγμή σε ό,τι δεν πίστευε ο ίδιος και κατάφερε το δικό του θαύμα στην ιστορία της λογοτεχνίας.
Οι
γενιές ακολούθησαν η μία την άλλη, ήρθαν καινούριοι άνθρωποι, τα
στεγανά κατέρρευσαν, οι κανόνες αναιρέθηκαν και ό,τι κάποτε αγνοήθηκε
μετουσιώνεται, τώρα, σε ιερό τόπο. Το 2008, με πρωτοβουλία του ποιητή
και καθηγητή Silvio Raffo και της Ms Linda Terziroli, καθιερώθηκε ετήσιο
λογοτεχνικό βραβείο προς τιμήν του («Premio Guido Morselli»), με πλήθος
διαλέξεων, στο Βαρέζε και στην Ελβετία, πάνω στο έργο του. Ο Guido
Morselli, ένας εραστής του λόγου, ένα διαμάντι της σύγχρονης
λογοτεχνίας, γίνεται έμπνευση και οδηγός για όλους εκείνους που
αρνούνται να ενδώσουν στις σειρήνες της εποχής τους, επιμένοντας στις
εσωτερικές τους επιταγές και αξίες, σιωπηλοί εργάτες της αιωνιότητας.Το έργο του μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες. Όχι, όμως, και στην ελληνική (τουλάχιστον μέχρι τη στιγμή που γράφεται αυτό το κείμενο). Κάπου εκεί έξω, ωστόσο, υπάρχει ο λογοτέχνης-μεταφραστής που θα το κάνει. Και τον ευγνωμονώ.
* «Εἰ πάντες σκανδαλισθήσονται ἐν σοί, ἐγὼ δὲ οὐδέποτε σκανδαλισθήσομαι» (φράση από το Ευαγγέλιο του Ματθαίου).
Guido Morselli - Wikipedia
ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
Μυθιστορήματα:
- Roma senza papa. Cronache romane di fine secolo ventesimo, Milano, Adelphi, 1974.
- Contro-passato prossimo: un’ipotesi retrospettiva, Milano, Adelphi, 1975.
- Divertimento 1889, Milano, Adelphi, 1975.
- Il comunista, Milano, Adelphi, 1976.
- Dissipatio H.G., Milano, Adelphi, 1977.
- Un dramma borghese, Milano, Adelphi, 1978.
- Incontro col comunista, Milano, Adelphi, 1980.
- Uomini e amori, Milano, Adelphi, 1998.
- Una missione fortunata e altri racconti, con un saggio di Valentina Fortichiari, Varese, Nuova Editrice Magenta, 1999.
- Romanzi, vol. I, a cura di Elena Borsa e Sara D’Arienzo, Milano, Adelphi, 2002. Contiene Uomini e amori, Incontro col comunista, Un dramma borghese, Il comunistae l’inedito Brave borghesi.
- Il suicidioe Capitolo breve sul suicidio, Pistoia, Via del Vento, 2004.
Δοκίμια
- Proust o del sentimento, Milano, Garzanti, agosto 1943, pp. 192; Nuova ed. a cura di Marco Piazza, Ananke, Torino, 2007.
- Realismo e fantasia, Milano, F.lli Bocca, 1947; riedito dalla Nuova Editrice Magenta, Varese, 2009.
- Fede e critica, Milano, Adelphi, 1977.
- Diario, a cura di Valentina Fortichiari, prefazione di Giuseppe Pontiggia, Milano, Adelphi, 1988.
- La felicità non è un lusso, Milano, Adelphi, 1994.
- Una rivolta e altri scritti, Edizioni Bietti, Milano, 2013.
Θεατρικά έργα
- Marx: rottura verso l’uomo, commedia del 1968, pubblicata per la prima volta in «Sincronie», a. 2003, n. 14, pp. 11–42
- Cesare e i pirati, a cura di F. Pierangeli, in «In Limine», a. 2009, n. 5, pp. 13–63
Επιστολές
- Lettere ritrovate, a cura di Linda Terziroli, Varese, Nuova editrice Magenta, 2009.
Piero Fadda, «Guido Morselli, fobantropo», Critica Letteraria, 28.2.2012, Ανακτήθηκε στις 6.7.2017 από εδώ.
«Guido Morselli – Genio segreto», Ανακτήθηκε στις 6.7.2017 από εδώ.
«La biografia di Guido Morselli», Ανακτήθηκε στις 6.7.2017 από εδώ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου