Μιλώντας στα παιδιά μας για μια ζωή που αξίζουμε

efsyn.gr

Συντάκτης: 

Χάρης Καραμπέτσος

Γίνομαι ενήλικας, σημαίνει ικανός να επινοώ τη ζωή μου. Είναι μια πορεία με προτεραιότητες, η οποία συγκροτεί την αναγκαία υπευθυνότητα για την κατάκτηση δεξιοτήτων και στόχων, που είναι το μόνο σταθερό υλικό για το χτίσιμο της αυτοεκτίμησης.
Είναι διαφορετικό από το «κάνω ό,τι μου καπνίσει» γιατί, όπως λέει ο Νίκος Γκάτσος, «όποιος χωρίς ανέμους ανεμίζεται, πάει μια ψηλά, μια χαμηλά, ποτέ δεν πάει σωστά». Ιδιαιτέρως οι νέοι έχουν ανάγκη να πιστεύουν, και κάθε πίστη υποδηλώνει ένα πάθος για το Ιδανικό.
Ετσι, κάθε διάψευση, τη μετατρέπει [την πίστη] στο αντίθετο, ανοίγοντας τον δρόμο στην (αυτο-)υποτίμηση και σε (αυτο-)τιμωρητική συμπεριφορά (βουλιμία, νευρική ανορεξία, τοξικομανία, κατάθλιψη, βανδαλισμός) ή σε διάφορα άλλα είδη (αυτο-)καταστροφικών συμπεριφορών, σε ατομικό ή συλλογικό επίπεδο.
Αλλοι πάλι ζουν την αγωνία ότι μπορεί να μην είναι πλέον απαραίτητοι σ’ αυτή την κοινωνία, ούτε καν για να εξαχθεί κέρδος από την εκμετάλλευσή τους. Τους είχαν δοθεί υποσχέσεις ότι θα έχουν ευκαιρίες, ότι οι σταδιοδρομία τους θα είναι εξασφαλισμένη, ώσπου όλα αυτά γκρεμίστηκαν με τον γνωστό παγκόσμιο πάταγο.
Τώρα όλο και πιο πολλοί, αν δεν φύγουν στο «εξωτερικό», επιστρέφουν ταπεινωμένοι στο εσωτερικό της οικογένειας, εκεί από όπου αγωνίστηκαν για να απομακρυνθούν, εκφράζοντας την οργή τους στους πιο οικείους -και πιο ανεκτικούς- επειδή τους έθρεψαν με ψευδαισθήσεις. Μέσα στην ασφυκτική πλέον «επιλογή» τους, κλείνονται εθισμένοι στην ηλεκτρονική οθόνη μιας εικονικής ζωής, παρακάμπτοντας φοβισμένοι την πραγματικότητα.
Οι εξαρτήσεις είναι ένα διαρκώς μεταλλασσόμενο σύμπτωμα μιας εποχής που προτείνει την παράκαμψη του άλλου και την ένωση με μια ουσία ή με υποκατάστατα σχέσεων σ’ έναν εικονικό κόσμο. Τα νέα παιδιά παίρνουν όλο και πιο πολύ μια απόσταση ασφαλείας από τα πάντα, ψάχνουν εξ αποστάσεως συντρόφους με κριτήρια επαγγελματικής πρόσληψης.
Υποφέρουν μόνοι τους αλλά κανείς δεν έχει το δικαίωμα να τους κάνει μια παραίνεση, γιατί αγγίζει το «προσωπικό δεδομένο» τους. Ανέκαθεν αυτό που απειλούσε και απειλεί τις εξουσίες είναι η δυνατότητα των ανθρώπων για πνευματικές (και επιτρέψτε μας την υπέρβαση) ερωτικές σχέσεις.
Ως γονείς, είναι καθήκον μας να επωμιστούμε, μέσα από το βάρος της συζήτησης με τα παιδιά μας, την ευθύνη της καθοδήγησης. Οπως ένας καλός καλλιεργητής, να σπείρουμε μια καλή σοδειά, γενόμενοι εμείς το πρότυπο αυτού που επαγγελλόμαστε. Να μάθουμε να τα ακούμε (κοιτάζοντάς τα με τη ματιά της ευχής-αποδοχής), να υπερασπιζόμαστε και να παρηγορούμε. Να τα μάθουμε επίσης να αγωνίζονται με αρετή, που (όπως ερμηνεύεται στα λατινικά η λέξη «virtus») είναι «η ικανότητα του πολεμιστή να επικρατεί στη μάχη».
Να είναι ικανά να δέχονται, όσο και να επιφέρουν, την αλλαγή. Να μπορούν να μπαίνουν στη θέση των άλλων, δημιουργώντας δεσμούς σεβασμού και φιλίας, καλλιεργώντας τη συμπόνια και την αλληλεγγύη, που γίνονται βάλσαμο για τους συνανθρώπους που υποφέρουν και δυναμώνουν αυτούς που μπορούν να τους στηρίζουν.
Στη δημοκρατική πολιτεία μας, που οφείλει να στηρίζει μια τέτοια ηθική, οι θεσμοί -ανεξάρτητα από το πώς έχουν εξελιχθεί- περιμένουν ακόμα την εμψύχωση και την ενσάρκωσή τους από νέους ανθρώπους, που αναλαμβάνουν την ευθύνη να «υλοποιούν» προσωπικά ό,τι συμβολίζουν και με το παράδειγμά τους να εμπνέουν εμπιστοσύνη και πίστη σ’ ένα κοινό, ανώτερο καλό.
Ο πολιτισμός, μέσα στον οποίο εξανθρωπίζουμε ο ένας τον άλλο, είναι μια διαδικασία αμφίδρομης προσφοράς για μια καλύτερη ζωή για όλους μας. Στηρίζεται στον ανθρωπισμό, ως μια διαρκή πνευματική παρακαταθήκη της μελέτης των ελληνικών φιλοσοφικών και λογοτεχνικών κειμένων -ευρωπαϊκό και παγκόσμιο πλέον κεκτημένο- που τοποθετεί την ψυχοκοινωνική υγεία και την ευημερία των ανθρώπων πάνω απ’ όλα τα άλλα.
Σε αυτή την κατεύθυνση η Παιδεία είναι ό,τι πιο αντιστασιακό στην οποιαδήποτε επιβολή μιας τάξης πραγμάτων και δεν υπάρχει πιο υπεύθυνη και πατριωτική πράξη από το να κάνει κάποιος ό,τι κάνει με μεράκι και πίστη στη γονιμότητα του κόσμου.
Ο κόσμος μας μπορεί να βελτιωθεί μόνο από ανθρώπους με ευέλικτο νου, που απολαμβάνουν να κατανοούν τις θέσεις και τη διαφορετικότητα των άλλων και είναι περήφανοι όταν γίνονται οι ίδιοι κατανοητοί, προάγοντας την ενότητα.


* ψυχιάτρος παιδιών και εφήβων, διδάκτορος Ιατρικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου, επιστημονικού διευθυντή Κέντρου Πρόληψης Εξαρτήσεων «Αργώ» Χολαργού-Παπάγου, Αγ. Παρασκευής, συνεργάτη ΕΔΟΕΑΠ / www.karabetsosmd.gr