Σαν ευχετήρια κάρτα
Πολύ δύσκολο να φτάσεις στο τέρμα όπως ξεκίνησες
Του επιζώντος Λεωνίδα Δουβαλτζή
Τον τελευταίον καιρόν αναζωπυρώνεται το ενδιαφέρον (πάλι) για τον ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη. Ημερίδες - τιμητικές ομιλίες στη Θεσσαλονίκη, «μικροφιλολογικά τετράδια (21) με την αλληλογραφία του Μαν. Αναγνωστάκη και του Τάκη Σινόπουλου κατά την περίοδο της Κριτικής, 1958 - 1961», «Ο ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης και η μεταπολεμική αριστερή διανόηση» (εκδόσεις Διαπολιτισμός, 2016). Φαίνεται πως υπάρχουν και «άλλα να ειπωθούν, ενδιαφέρουσες πάντα οι προσεγγίσεις του »Ιερού".
Στο προσκήνιο λοιπόν το έργο και η ζωή του -αυτός, στον χώρο που χαράκωσε η εποχή και ο λόγος του, «περιμένει», όχι τους επαίνους βέβαια. Οι εκτιμήσεις έχουν να κάνουν πρωτίστως με τον τρόπο της ανάγνωσης (ενός εκάστου, τη συνείδησή του και το υλικό που βίωσε) των κειμένων του· αυτά, κοντολογίς, που τον υπενθυμίζουν συνολικά και καθ' ολοκληρίαν του βίου του με συνέπεια και αξιοπρέπεια. Και με την άγρυπνη κριτική διάθεση του ιδίου -ποτέ δεν λησμόνησε την αυτοκριτική, που τελικά τίμησε την οντότητα κι αυτή η πλευρά του.
Πέρασε καιρός από «τότε», άλλαξαν και δεν άλλαξαν πολλά στον κόσμο, πάλι κάποιοι «τρελοί» στο προσκήνιο που παραμένουν «εφ' οις» ετάχθησαν και από την άλλη πλευρά, πλην του βαθέος κράτους του χρήματος, όλοι οι πρώην αριστεροί, οι προοδευτικοί, οι δημοκράτες και Λαυρέντηδες, σοσιαλίζοντες κ.λπ., όλοι οι πλανεμένοι «βομβιστές», οι βιαστικοί απογοητευμένοι -σωρός! (Χάος η ψυχή του ανθρώπου).
Φυσικά δεν μπορεί κανείς να υποδείξει ποιον δρόμο θα πάρει στη ζωή του ο άλλος και ποιον θ' ακολουθήσει. Ωστόσο, κρίνει και κρίνεται ταυτόχρονα. Και 'κείνος που επιμένει στο μετερίζι του και 'κείνος που με «βιτριολική» διάθεση, με κάθε ευκαιρία, πυροβολεί εναντίον των αμετανόητων συντρόφων του.
Ανήκει κι αυτός στους «Αντί» τελικά, που συντάσσεται διαχρονικά με όλους εκείνους που ανακάλυψαν πάλι την Αμερική, ενώ ο κόσμος γύρω αγωνιά και θανατώνεται. Οι αιτίες έχουν επισημανθεί, γνωρίζει ο πάσα ένας πώς και γιατί συντηρείται η ζωή με αυτόν τον τρόπο...
Το φαινόμενο χρόνια διαρκεί, δεν είναι μόνο της παρούσης παρακμής του σήμερα. Στη χώρα του κόσμου που ζούμε, όλα και παντού «πονάνε»· πού να πιάσεις και από πού ν' αρχίσεις. Μαγκωμένοι άνθρωποι και ποντίκια προσπαθούν ν' αλλάξουν τον ρυθμό, την εικόνα και τις λεπτομέρειες -οι διαφωνούντες μπορεί να επιλέγουν για την ψήφο τους όποιο κόμμα του σημερινού προσκηνίου προκρίνουν, όχι όμως να ισχυρίζονται ότι ο ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης, σήμερα, θα «μεταγραφόταν» στην ομάδα της αρεσκείας τους λόγω διαστρεβλωτικής μονταζιέρας. (Κι αυτό επισημάνθηκε προσφάτως ανάμεσα σε πολύ "δικούς του” ανθρώπους).
Ένα ποίημά του όμως, “Το Σκάκι” (η επιλογή του φυσικά δεν είναι τυχαία), δίνει κάποιες απαντήσεις και τοποθετείται εγγράφως στο πρόβλημα:
ΤΟ ΣΚΑΚΙ
Έλα να παίξουμε.
Θα σου χαρίσω τη βασίλισσά μου
(Ήταν για μένα μια φορά η αγαπημένη
Τώρα δεν έχω πια αγαπημένη)
Θα σου χαρίσω τους πύργους μου
(Τώρα πια δεν πυροβολώ τους φίλους μου
Έχουν πεθάνει καιρό πριν από μένα)
Κι ο βασιλιάς αυτός δεν ήτανε ποτέ δικός μου
Κι ύστερα τόσους στρατιώτες τι τους θέλω;
(Τραβάνε μπρος, τυφλοί, χωρίς καν όνειρα)
Όλα, και τ' άλογά μου θα σ' τα δώσω
Μονάχα ετούτον τον τρελό μου θα κρατήσω
Πού ξέρει μόνο σ' ένα χρώμα να πηγαίνει
Δρασκελώντας τη μια άκρη ώς την άλλη
Γελώντας μπρος στις τόσες πανοπλίες σου
Μπαίνοντας μέσα στις γραμμές σου ξαφνικά
Αναστατώνοντας τις στέρεες παρατάξεις.
Κι αυτή δεν έχει τέλος η παρτίδα.
(Η Συνέχεια, 1953-54)
Το ποίημα είναι βατό, ευανάγνωστο και κατανοητό. Γνωστό και το βασιλικό ζεύγος, οι πύργοι, τ' άλογα και οι «τυφλοί» στρατιώτες. Τα τετράγωνα του «παιχνιδιού», σαν παρτίδα που δεν έχει τέλος, άσπρο - μαύρο και αντίστροφα, δυσκολεύουν κάπως τα πράγματα μαζί με τον καίριο στίχο «τον τρελό μου θα κρατήσω / που ξέρει μόνο σ' ένα χρώμα να πηγαίνει».
Τελικά, ποιος είναι «ο τρελός»; Ποιο είναι το μόνο «χρώμα»;
Με λίγον κόπο προσεγγίζουμε τη συνείδηση (και την «ταξική» που λέγαμε) και την αρχικήν επιλογή του ποιητή, το πνεύμα της αυτοθυσίας που ενυπάρχει στον κόσμο του τρελού, ουσίες από την τραγικότητα της ζωής, κοντά πάντα στους «ταπεινούς και καταφρονεμένους».
Εδώ κάπου χρήσιμο είναι να υπενθυμίσουμε την πολιτική «σταδιοδρομία» του Μανόλη Αναγνωστάκη:
Διαγραφή από το ΚΚΕ (ενοχλούσε, λένε, η «αιρετική» - δημιουργική του θέση), η ένταξή του στην ΕΔΑ, κατόπιν στη διάσπαση και στην προσχώρησή του στο ΚΚΕ Εσωτερικού, στην Ανανεωτική Αριστερά, στον Συνασπισμό της Αριστεράς και της προόδου. Πάντα μπροστάρης και φλογερός υποστηρικτής των αιτημάτων του συγκεκριμένου δρόμου, αξιοπρεπής και συνεπής σε κάθε σκαλί της «συνέχειάς» του. (Δύσκολο είναι να μαντέψουμε, εάν ζούσε ο άνθρωπος, ποια θα 'ταν η επιλογή του;). Είναι ακριβώς «ο τρελός», που ξέρει να πηγαίνει μόνο σ' ένα χρώμα, στο μεγαλύτερο ποσοστό του ενδεχομένου.
- Λόγω ημερών, μπροστά μας τα Χριστούγεννα και η Πρωτοχρονιά καθώς τα παραμύθια λένε, η παρούσα ευχετήρια κάρτα με το ποίημα «Το Σκάκι» του Μανόλη Αναγνωστάκη, προς κάθε ενδιαφερόμενον.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου