"Θαυματουργές" θεραπείες για τον καρκίνο

 

από τον Ανδρέα Π. Μούστρη, Ιατρό

Κατά καιρούς εμφανίζονται στο προσκήνιο διάφορα άτομα, άλλοι είναι γιατροί, άλλοι βιολόγοι, άλλοι φαρμακοποιοί, άλλοι χωρίς καμία σχέση με τις επιστήμες υγείας, οι οποίοι διατείνονται ότι έχουν ανακαλύψει το φάρμακο για τον καρκίνο. Σχεδόν όλες αυτές οι ιστορίες είναι πανομοιότυπες : οι ανακοινώσεις τους προσελκύουν τα ΜΜΕ, στα οποία εμφανίζονται υποστηρίζοντας την ανακάλυψή τους, κατόπιν εμφανίζονται και κάποιες περιπτώσεις ανθρώπων που έχουν λάβει το συγκεκριμένο φάρμακο και πιστεύουν ότι έχουν θεραπευθεί.Ύστερα βλέπουμε μέλη της ιατρικής επιστημονικής κοινότητας να εμφανίζονται στο προσκήνιο εξαπολύοντας κεραυνούς κατά των ανθρώπων αυτών, μετά παρεμβαίνει κάποιος επίσημος φορέας και τελικά εξαφανίζονται από το προσκήνιο. Εμείς, μένουμε στο να παρακολουθούμε μια διαμάχη ανάμεσά τους, η οποία ομολογουμένως αυξάνει τα κέρδη των ΜΜΕ · κατόπιν, κάθε ένας από εμάς διαμορφώνει μια άποψη για το τι μπορεί να συμβαίνει.Ποια άραγε είναι η αλήθεια πίσω από όλα αυτά; Ακούμε επιχειρήματα από τους μεν και τους δε. Σενάρια αρχίζουν να δημιουργούνται. Αυτοί που είναι πιο κυνικοί, θα βιαστούν να απορρίψουν το νέο φάρμακο και τον άνθρωπο που το υποστηρίζει, χωρίς πολλή σκέψη. Η άποψή τους είναι προχηματισμένη, και επηρεάζεται κυρίως από τη φαινομενολογία της κατάστασης. Το σκεπτικό είναι : πως είναι δυνατόν εκατομμύρια επιστήμονες σε όλον τον κόσμο, στα καλύτερα πανεπιστήμια, με δισεκατομμύρια ευρώ (ή δολάρια) να μην μπορούν να βρουν το φάρμακο για τον καρκίνο, και ένας ταπεινός άνθρωπος από την Ελλάδα, χωρίς το κατάλληλο υπόβαθρο να το έχει ανακαλύψει; Mήπως αυτός ο άνθρωπος είναι απατεώνας που εμπορεύεται τον ανθρώπινο πόνο για να κερδίσει χρήματα;
Η υποσυνείδητη σύγκριση αυτών των δύο επιχειρημάτων γέρνει τη ζυγαριά σαφώς υπέρ του τελευταίου, αν το εξετάσει κανείς από την πλευρά του ποιό είναι το πιο πιθανό. Κάποιοι άλλοι υιοθετούν μια πιο ρομαντική άποψη. Στη σκέψη τους δεσπόζουν οι ιστορικές φιγούρες που έγιναν πρωτοπόροι της ανθρωπότητας με τις επαναστατικές τους ανακαλύψεις και καινοτομίες, φιγούρες οι οποίες πολεμήθηκαν ανηλεώς από το κατεστημένο της εποχής τους. κοστίζοντάς τους ακόμα και τη ζωή. Είναι η παλιά διαμάχη ανάμεσα στον πρωτοπόρο και το κατεστημένο. Διαλέγουν λοιπόν να υποστηρίξουν αυτόν που μπορεί να είναι καινοτόμος, και μερικές φορές δημιουργούν θεωρίες συνομωσίας για να αντικρούσουν τις αντίθετες απόψεις. Ο επιστήμονας που πλασάρει το νέο φάρμακο υπόκειται στον πόλεμο των παγκόσμιων οικονομικών συμφερόντων των μεγάλων πολυεθνικών, που προκειμένου να χάσουν χρήματα από την απαξίωση των δικών τους, πανάκριβων, αρκετά επικίνδυνων και μέτριας αποτελεσματικότητας φαρμάκων, κινούν τα νήματα για να τον απαξιώσουν και να τον εξαφανίσουν. Είναι ο Δαβίδ απέναντι στο Γολιάθ. Και ο Δαβίδ, αν και δεν κερδίζει τη μάχη στην προκειμένη περίπτωση, είναι ομολογουμένως ο πιο συμπαθής. Τέλος, υπάρχουν και αυτοί που, παρακολουθώντας την κατάσταση, προσπαθούν να βγάλουν μια άκρη για το ποιος έχει δίκιο, εξετάζοντας τα πράγματα με μια πιο ειλικρινή διάθεση. Η αλήθεια όμως είναι, ότι με τα δεδομένα που παρουσιάζονται, κανείς δεν μπορεί να αποδείξει ότι το νέο φάρμακο είναι αποτελεσματικό, ούτε όμως και το αντίστροφο. Μπορεί όμως να βγάλει κάποια συμπεράσματα, ανάλογα με τις γνώσεις που έχει, και την κριτική του σκέψη.
Παρακάτω, θα εξετάσουμε κάποια από τα θέματα που ανακύπτουν σε τέτοιες περιπτώσεις.Ίσως σας φανούν υπερβολικά εξειδικευμένα, όμως είναι απαραίτητα προκειμένου να γίνουν αντιληπτά κάποια πράγματα γύρω από τον καρκίνο και τη θεραπεία του. Κάτι που δεν θα δείτε ποτέ στα κανάλια, επειδή πιθανότατα οι πιο πολλοί τηλεθεατές θα πατήσουν ψυχαναγκαστικά το κουμπί "P+" ή "P-" μετά από τις πρώτες λίγες λέξεις.
1. H φράση "ανακάλυψα το φάρμακο για τον καρκίνο" είναι λανθασμένη.
Δεν πρόκειται ποτέ να ανακαλυφθεί ένα τέτοιο φάρμακο, για τον πολύ απλό λόγο, ότι αυτό που λέμε "καρκίνος" δεν είναι μία νόσος, αλλά κυριολεκτικά αρκετές ΔΕΚΑΔΕΣ διαφορετικών νοσολογικών οντοτήτων. Απλά, τις βάζουμε όλες κάτω από αυτόν τον όρο, γιατί έχουν μερικά κοινά χαρακτηριστικά : χάνεται ο έλεγχος του πολλαπλασιασμού μιας συγκεκριμένης ομάδας κυττάρων του ανθρώπινου οργανισμού, με αποτέλεσμα να αναπτύσσονται αναξέλεγκτα.Στην αρχή η ανάπτυξη γίνεται τοπικά (συνήθως) με αποτέλεσμα τη δημιουργία της πρωτοπαθούς εστίας, και κατόπιν μερικά από αυτά τα κύτταρα διαμέσου των λεμφαγγείων ή της κυκλοφορίας σχηματίζουν μεταστατικές εστίες στους λεμφαδένες ή σε απομακρυσμένα όργανα αντίστοιχα.
Αναλόγως του τύπου των κυττάρων που αρχικά έγιναν καρκινικά, προκύπτουν διαφορετικών ειδών κακοήθειες. (πχ αδενοκαρκίνωμα πνεύμονα, αδενοκαρκίνωμα παγκρέατος, οστεοσάρκωμα, λέμφωμα Hodgkin, κτλ). Κάθε μία από τις κακοήθειες αυτές, είναι μια τελείως διαφορετική νόσος. Έχει διαφορετική αιτιολογία, διαφορετικά συμπτώματα, διαφορετική πορεία στο χρόνο, και διαφορετική ανταπόκριση στη θεραπεία. Για παράδειγμα,το αδενοκαρκίνωμα παγκρέατος έμφανίζεται συνήθως μετά τα 60, δίνει αβληχρά συμπτώματα μέχρι να επεκταθεί στους παρακείμενους ιστούς και να τους προκαλέσει διηθητικά-πιεστικά φαινόμενα (για τα οποία συνήθως απευθύνεται ο ασθενής στο γιατρό) και έχει φτωχή πρόγνωση. Αντίθετα, το σεμίνωμα (καρκίνος του όρχεως) εμφανίζεται συνήθως πριν την ηλικία των 30, αναγνωρίζεται εύκολα από τον ίδιο τον ασθενή ως ένα μόρφωμα στον όρχι του, (συνήθως αυτό είναι το μοναδικό ενόχλημα), και θεραπεύεται στην πλειοψηφία των περιπτώσεων (όταν η διάγνωση γίνει έγκαιρα). Και λέγοντας θεραπεύεται, εννοούμε πραγματικά θεραπεύεται τελείως-θυμηθείτε τον Ισπανό τερματοφύλακα Molina και τον Ολυμπιονίκη ποδηλάτη Armstrong. Όσους τύπους κυττάρων έχει ο ανθρώπινος οργανισμός, τόσες κατηγορίες κακοηθειών μπορούν να αναπτυχθούν. Επιπλέον, από μία κατηγορία κυττάρων μπορούν να προκύψουν και κακοήθειες με διαφορετικά χαρακτηριστικά, και διαφορετική επιθετικότητα.Είναι αρκετοί οι τύποι καρκίνου, δεν είναι ;
Προκύπτει λοιπόν εύλογα το εξής ερώτημα : αφού στην ουσία ο μηχανισμός γένεσης του καρκίνου είναι για όλες τις κακοήθειες κοινός, δεν μπορεί να βρεθεί ένα φάρμακο που να σταματάει τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό των κυττάρων ; H απάντηση είναι πως υπάρχουν ήδη φάρμακα που το κάνουν αυτό. Μην εκπλήσσεστε. Για παράδειγμα το τρανς-ρετινοϊκό οξύ, που θεραπεύει την οξεία προ-μυελο-κυτταρική λευχαιμία ή το γνωστό Gleevec (STI-571), για την χρονία μυελογενή λευχαιμία. Αυτό όμως που δε γνωρίζει κάποιος που δεν είναι ειδικός, είναι ότι τα σκευάσματα αυτά είναι αποτελεσματικά μόνο για τις συγκεκριμένες μορφές κακοήθειας. Γιατί μόνο αυτές ; Γιατί, μόνο αυτά τα καρκινικά κύτταρα εκφράζουν κάποια μόρια, τα οποία είναι ζωτικά για την αναπαραγωγή τους, και τα οποία μπλοκάρονται από τα εν λόγω φάρμακα. Ο μηχανισμός δράσης δηλαδή των φαρμάκων αυτών είναι αρκετά ειδικός. Αντίθετα, τα κοινά χημειοθεραπευτικά, δεν στοχεύουν σε μόρια που υπάρχουν μόνο σε καρκινικά κύτταρα, αλλά σε μόρια που υπάρχουν σχεδόν σε όλα τα κύτταρα του ανθρώπου, και τα οποία ρυθμίζουν τον πολλαπλασιασμό τους. Για το λόγο αυτό έχουν και πιο πολλές ανεπιθύμητες ενέργειες, επειδή θανατώνουν όχι μόνο τα καρκινικά κύτταρα, αλλά και πολλά, φυσιολογικά, ταχέως αναπαραγόμενα κύτταρα (όπως πχ του εντέρου ή του αίματος, με αποτέλεσμα οι ασθενείς να έχουν ναυτία, διάρροιες, και να αναπτύσσουν αναιμία κτλ). Η μάχη που δίνεται από τους ερευνητές σε όλον τον κόσμο, είναι να αποσαφηνιστούν οι μηχανισμοί που μετατρέπουν ένα φυσιολογικό κύτταρο σε καρκινικό, ώστε να βρούμε με ποιον τρόπο θα μπορέσουμε να αναπτύξουμε φάρμακα που να θανατώνουν μόνο τα καρκινικά κύτταρα.
2. Πως φτιάχνεται ένα φάρμακο και πως πλασάρεται στην κυκλοφορία ;
Μην ανησυχείτε, δεν πρόκειται να μπω στις λεπτομέρεις της φαρμακολογίας και της βιοχημείας. Ο λόγος που θέτω αυτό το ερώτημα, είναι για να αποσαφηνίσω κάποιες πιθανές παρανοήσεις. Η εποχή, που ο τρελός επιστήμονας-ερευνητής-φιλόσοφος-..... (βάλτες όσες παύλες θέλετε) κλεινόταν σε ένα εργαστήριο για χρόνια, και ξαφνικά έκανε μια απίστευτη ανακάλυψη που άλλαζε το ρου της ιιστορίας, έχει περάσει ανεπιστρεπτί (τουλάχιστον για την Ιατρική). Η πρόοδος όλων των επιστημών που ασχολούνται με τη ζωή, είναι τόσο μεγάλη, ώστε πλέον κάθε ερευνητής είναι αναγκασμένος να λειτουργήσει μέσα σε μια ομάδα προκειμένου να έχει αποτελέσματα. Δεν είναι ζήτημα ευφυίας, είναι ζήτημα ρεαλιστικής αντιμετώπισης της υπάρχουσας κατάστασης. Όσο μεγαλοφυής και να είναι κάποιος, για να κάνει έρευνα χρειάζεται 3 πράγματα : γνώση, εργαστήριο για τις μετρήσεις, και ασθενείς. Μαζί με τα παραπάνω, χρειάζονται φυσικά και χρήματα.
Όταν λοιπόν βγαίνει ένα καινούργιο φάρμακο, η σύγχρονη ιατρική, υποχρεώνει οποιαδήποτε εταιρεία στον κόσμο, να κάνει μελέτες προτού αποφασιστεί η κυκλοφορία του. Οι πρώτες μελέτες αυτές, πρέπει να έχουν τα εξής χαρακτηριστικά : 1. οι ασθενείς γνωρίζουν τι τους χορηγείται, καθώς και ότι οι παρενέργειες δεν είναι γνωστές, και δίνουν έγγραφη συγκατάθεση -είναι δηλαδή εθελοντές-. 2. Στην πρώτη φάση, διαλευκαίνονται οι παρενέργειες των φαρμάκων σε σχέση με τη δοσολογία τους. 3. Στη δεύτερη φάση διερευνώνται περαιτέρω οι παρενέργειες των φαρμάκων καθώς και η αποτελεσματικότητά τους στις ασφαλείς δοσολογίες. 4. Στην τρίτη φάση, γίνεται λεπτομερής έλεγχος της αποτελεσματικότητας, σύγκριση με placebo, κτλ. Ακόμα και αν βρεθεί στατιστικά ότι τα φάρμακα είναι αποτελεσματικά, και ασφαλή, τα επόμενα χρόνια διεξάγονται μεγάλες πολυκεντρικές μελέτες, με χιλιάδες ασθενείς, ώστε να διερευνηθεί μήπως κάτι ξέφυγε. Σκεφτείτε την απόσυρση του Vioxx, που μετά από χρόνια χρήσης σε εκατομμύρια ασθενείς, με στατιστικές αναλύσεις βρέθηκε ότι αυξάνει λίγο (πραγματικά λίγο) τον κίνδυνο καρδιακών επεισοδίων σε ήδη καρδιολογικούς αρρώστους που έκαναν μακροχρόνια λήψη από αυτό . Όλα αυτά γίνονται για την ασφάλεια των ανθρώπων που κάνουν λήψη των φαρμάκων, ώστε να μην βρεθεί κανένας καιροσκόπος να επωφεληθεί, κερδίζοντας χρήματα.
Είναι νομίζω φανερό, ότι ένας άνθρωπος από μόνος του, δεν θα μπορούσε να τα έχει ποτέ κάνει όλα αυτά. Ακόμα και αν έχει ανακαλύψει ένα θαυματουργό φάρμακο (που είναι αδύνατο να το γνωρίζει προτού το χορηγήσει σε ασθενείς!), στην ουσία θέτει σε κίνδυνο τη ζωή των ανθρώπων που το παίρνουν αν δεν έχει κάνει αυτές τις μελέτες. Θα μπορούσε να έχει προβλέψει με βάση τη χημική δομή της ουσίας ότι αυτή δεν έχει παρενέργειες και έτσι να αποφασίσει να το χορηγήσει; Όχι, εκτός και αν η ίδια ουσία έχει δοκιμαστεί σε ανθρώπους με άλλες μελέτες. Ακόμα και το μίγμα διαφορετικών ουσιών, που η κάθε μία ξεχωριστά έχει δοκιμαστεί και έχει αποδειχθεί ασφαλής, πρέπει να ξαναδοκιμαστεί, γιατί ενδέχεται οι αλληλεπιδράσεις τους να είναι επικίνδυνες για τον άνθρωπο.
Θέτω λοιπόν το εξής ερώτημα ; Πως είναι δυνατόν κάποιος που υποστηρίζει ότι ανακάλυψε το φάρμακο για τον καρκίνο να το έχει πετύχει αν δεν έχει κάνει αυτές τις μελέτες (οι οποίες είναι δαπανηρές, χρονοβόρες και χρειάζονται οπωσδήποτε διεγνωσμένους ασθενείς ); Και αν το έχει χορηγήσει σε ασθενείς χωρίς αυτές, δεν εξέθεσε την υγεία τους σε κίνδυνο ; Γιατί δεν είναι μόνο το ρίσκο του φαρμάκου, αλλά η πιθανή αποχή του ασθενούς από τις υπάρχουσες θεραπείες, ή οι ενδεχόμενες βλαβερές αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στο νέο φάρμακο και στα άλλα φάρμακα που μπορεί να παιρνει κάποιος για την κακοήθειά του.
3. Αναφέρονται περιστατικά ανθρώπων που πήραν το νέο φάρμακο και ο όγκος τους εξαφανίστηκε. Είναι αυτό δυνατό να έχει συμβεί ;
Το πρόβλημα στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι η έλλειψη πληροφοριών. Αν κάποιος δεν είναι γιατρός και δεν έχει τον φάκελο του ασθενή, δεν δικαιούται να απαντήσει με ναι ή όχι. Μπορεί μόνο να διαμορφώσει υποθέσεις και να θέσει κάποια ερωτήματα.
Αν κάποιος με καρκίνο έκανε λήψη του νέου φαρμάκου και μετά από κάποιο καιρό φαίνεται ότι ο όγκος του έχει εξαφανιστεί, αυτό σημαίνει ότι το νέο φάρμακο τον θεράπευσε ; Για να μιλήσουμε για θεραπεία στον καρκίνο, πρέπει να περάσουν τουλάχιστον 5 έτη χωρίς κανένα σημείο υποτροπής (ο χρόνος αυτός ποικίλλει ανάλογα με τη μορφή καρκίνου, καθώς μπορεί να φτάσει και τα 10 χρόνια). Έχουν εμφανιστεί στο παρελθόν φάρμακα που στην αρχή φάνηκαν να έχουν εκπληκτικά αποτελέσματα, όμως στην ουσία παράτειναν την επιβίωση, καθυστερώντας την εξέλιξη του καρκίνου, η κάνοντας τον μη ανιχνεύσιμο για κάποιο χρόνο.
Επίσης, αν κάποιος έχει κάνει την κλασική ιατρική θεραπεία, και παράλληλα έπαιρνε και το καινούργιο φάρμακο, πως είναι δυνατό να γνωρίζει κανένας αν η υποστροφή του όγκου οφείλεται στο καινούργιο φάρμακο και όχι στην κλασική θεραπεία ; Αν οι θεράποντες ιατροί μπορούν να δίνουν προσδόκιμα επιβίωσης στους ασθενείς τους, αυτό είναι πάντα μια εκτίμηση (που έχει αρκετό υποκειμενισμό, ειδικά στο θέμα του καρκίνου), η οποία μπορεί να είναι απόλυτα σωστή, και όμως ο ασθενής να τους διαψεύσει όλους. Αυτό οφείλεται στο ότι τα ποσοστά επιβίωσης, είναι ποσοστά, δηλαδή αφορούν στην πιθανότητα που έχει κάποιος με τη συγκεκριμένη μορφή κακοήθειας, στο συγκεκριμένο στάδιο, να ζήσει για κάποιο χρόνο. Μπορεί ο ασθενής να έχει πολλά άλλα προβλήματα υγείας και να πεθάνει πολύ σύντομα, μπορεί όμως και να ανήκει σε αυτούς που ζούν πολλά χρόνια. Εξ' άλλου, υπάρχουν και περιπτώσεις ανθρώπων που εμφάνισαν αυτόματη υποστροφή στην κακοήθειά τους, χωρίς κανένα προφανή λόγο -σπάνιες, αλλά υπάρχουν.
Στα περιστατικά λοιπόν που εμφανίζονται, λόγω έλλειψης πληροφοριών, δεν μπορεί κανείς να αποφανθεί με σιγουριά. Πρέπει πρώτα να μελετήσει τον φάκελο του ασθενούς, να μάθει τι θεραπεία έχει κάνει,τι μορφής κακοήθεια είχε, και να παρακολουθήσει την πορεία του στο χρόνο. Αν στο βάθος χρόνου φανεί ότι ένα τέτοιο νέο φάρμακο προλαμβάνει την υποτροπή κάποιας μορφής καρκίνου σε κάποιο ποσοστό ασθενών, αυτό είναι πράγματι μια μεγάλη ανακάλυψη. Αλλά μόνο εφόσον αυτό τεκμηριώνεται από ειδικούς και μπορεί να αναπαραχθεί. Αν κάποιο τέτοιο φάρμακο βρεθεί, να είστε σίγουροι ότι οι φαρμακοβιομηχανίες θα κάνουν μάχη για να το αποκτήσουν.
Τελειώνοντας θα ήθελα να πω και κάτι άλλο. Ο καρκίνος σήμερα μπορεί να θεραπευτεί σε μεγάλο ποσοστό. Το πιο σημαντικό βήμα στη θεραπεία του είναι η έγκαιρη διάγνωση. Και για την έγκαιρη διάγνωση χρειάζεται σωστή ενημέρωση. Η ζωή των ανθρώπων είναι κάτι πολύ σημαντικό, για να την πάρουμε αψήφιστα.

Πηγή: Λεξικό του σκεπτικιστή (skepdic.gr)