O Βασιλικός της Θάσου
(Παρουσίαση στα Λιμενάρια της Θάσου , στις 26/8/2015)
Το βιβλίο «Ημερολόγιο Θάσου» είναι το πρώτο βιβλίο του Β. Βασιλικού που συμπεριλαμβάνει στον τίτλο του τον τόπο καταγωγής του, τη Θάσο. Η επιλογή αυτή πιθανόν να παραπέμπει σε νεοφανείς εξωκειμενικές παραμέτρους ή , όπως είναι ευνόητο, προϊδεάζει την ύπαρξη ενδοκειμενικών στοιχείων σχετικών με το νησί.
Για εμένα προσωπικά το εν λόγω βιβλίο έχει και μία άλλη αξία,συναισθηματική, διότι αφιερώνεται στον επιστήθιο, αδερφικό μας φίλο, γιατρό Δήμο Μπιντούδη, άνθρωπο συγκινητικά δοτικό και με υποδειγματικό ιατρικό ήθος, που ενδημεί πλέον μόνο στα βάθη της ψυχής μας και στους εξώστες της μνήμης μας.
Επανέρχομαι. Η δομή του βιβλίου είναι τριμερής. Οι δύο κλασικές πλέον , για τους αναγνώστες τού Βασιλικού, περιγραφές του Θεολόγου, καλύπτουν τον πρόλογο. Το κυρίως μέρος απαρτίζεται από δύο μέρη¨ Ημερολόγιο Θάσου 18 Αυγούστου 2009 – 2 Σεπτεμβρίου 2013 και Θεολόγο Θάσου 18 Ιουλίου- 3 Σεπτεμβρίου 2013. Αντί επιλόγου, παρατίθενται 4 εξαιρετικά κείμενα μορφολογικά και θεματολογικά , που βέβαια αφορούν πάλι τη Θάσο.
Στο ¨Ημερολόγιο¨ η Θάσος λειτουργεί ως το χώρο όπου εξελίσσεται η αφήγηση και αποτελεί μέρος του αφηγηματικού υλικού, και ως το χώρο, όπου διαβιεί το αφηγηματικό υποκείμενο. Αξιοποιώντας , λοιπόν, ο συγγραφέας το γενέθλιο τόπο κατ’ αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνει την απεριόριστη διεύρυνση του χώρου και, κατά επέκταση, του χρόνου, προσαρμόζοντας το πρωτογενές υλικό στις ιδιαίτερες τεχνικές της γραφής του. Έτσι τα αφηγούμενα σε καμία περίπτωση δεν εξαντλούνται στο μικρόκοσμο ενός νησιού ή ενός χωριού. Τουναντίον, ο Βασιλικός ως φορέας πολυποίκιλων πολιτισμικών επιρροών και ως ώριμος συγγραφέας κατέχει σε βάθος τους τρόπους επεξεργασίας, διευθέτησης και παρουσίασης ενός ακατέργαστου υλικού, ώστε το τελικό προϊόν να φέρει τα ιδιαίτερα αναγνωρίσιμα συγγραφικά του χαρακτηριστικά, με κυρίαρχα σε επίπεδο περιεχομένου την πολυθεματικότητα και σε δομικό επίπεδο την πολυεπίπεδη εξέλιξη.
Τα θέματα με τα οποία ασχολείται είναι πολλά και ποικίλα. Ένα από τα βασικά είναι οι συγγραφείς και ειδικά ο Αντρέ Ζιντ που ο Βασιλικός τον θεωρεί μέντορά του. Η ενασχόλησή του με το Ζιντ διατρέχει σχεδόν όλο το Ημερολόγιο και τον προσεγγίζει ολιστικά, ως συγγραφέα και ως άνθρωπο. Δεν έχω εντρυφήσει στο Ζιντ και δε διαθέτω τη γνωστική επάρκεια για να αναφερθώ σε ανθρώπους τέτοιου διαμετρήματος- και αυτή μου η ομολογία αφορά και τους δύο, Ζιντ και Βασιλικό -. Αλλά πραγματικά θαύμασα την τόσο εμπεριστατωμένη και στοχευμένη προσέγγιση , με τις καίριες , λιτές παρατηρήσεις. Σε ένα βιβλίο- εγχειρίδιο ο Βασιλικός, επειδή ακριβώς μελέτησε εξαντλητικά τον Ζιντ, και αυτή ήταν η δεύτερη φορά που τον διάβαζε , μετά το 1951, μπόρεσε να λειτουργήσει αφαιρετικά , με έξοχες επιλεκτικές λεπτομέρειες, ώστε να χαρίσει στον οποιοδήποτε αδαή ή μέσο αναγνώστη μία ολοκληρωμένη εικόνα αυτού του συγγραφέα , χωρίς καμία επιστημονική έκπτωση και χωρίς να προκαλέσει στον αναγνώστη συναισθήματα γνωστικής κατωτερότητας ή αναγνωστικής κόπωσης που οδηγεί στην αδιαφορία. Σημειωτέον ότι η παρουσίαση γίνεται αποσπασματικά σε πολλά σημεία του βιβλίου, γεγονός που καθιστά ακόμα πιο δυσχερή τη διαμόρφωση συνολικής εικόνας. Αν όμως αυτός που γράφει λέγεται Βασιλικός, έχει επίγνωση του «πώς γράφεται». Γράφει χαρακτηριστικά « Δεν θα κουραστώ ποτέ γράφοντας για τον Ζιντ. Το να διαβάζεις ένα συγγραφέα στα 18 σου χρόνια και να τον ανακαλύπτεις εκ νέου στα 78 έμπλεος θαυμασμού δεν είναι κάτι που συμβαίνει συχνά» Και παρακάτω: Καταλαβαίνω τώρα το ότι έγινα συγγραφέας του το οφείλω 100%. Όχι καλός συγγραφέας σε όλα μου, αλλά σε αυτά που είμαι καλός, είναι δική του επίδραση».
Δεν είναι όμως μόνο ο Ζιντ. Πληθώρα ανθρώπων των γραμμάτων συμπεριλαμβάνονται στο βιβλίο, χωρίς ασφαλώς να μετατρέπεται σε μία στείρα Γραμματολογία! Κάθε άλλο! Όλα τα πρόσωπα εντάσσονται αρμονικά και με φυσικότητα, αβίαστα, στις μικρές αφηγήσεις και τις μνημονικές αναδρομές , που βρίθουν στο βιβλίο και φωτίζουν την προσωπικότητα του αφηγηματικού υποκειμένου- συγγραφέα, συμβάλλοντας αποτελεσματικά στην συντήρηση και ανανέωση του ενδιαφέροντος του αναγνώστη.
Οι εκδόσεις των βιβλίων του και γενικότερα οι εκδοτικοί οίκοι και οι εκδότες είναι επίσης ένα από τα θέματα που τον απασχολούν . Έτσι, ο αναγνώστης πληροφορείται εκ των έσω για αυτόν το χώρο, για τους καλούς και κακούς εκδότες , για τις περιπέτειες των βιβλίων του. Καθώς όμως ο Βασιλικός διανθίζει τα λεγόμενά του με λεπτομέρειες διεγερτικές της ανθρώπινης περιέργειας, αυτές οι σελίδες είναι ιδιαίτερα απολαυστικές.
Το θέμα βέβαια της γραφής είναι θεωρητικά ένα μείζον θέμα για τους συγγραφείς , αλλά για το Βασιλικό είναι όντως πολύ σοβαρό και τον απασχολεί και τον ταλανίζει, όπως διαπιστώνεται από το γεγονός ότι ασχολείται με αυτό σε πολλά έργα του. Θεωρώ όμως ότι και οι αναγνώστες θέλγονται να μοιράζονται με το συγγραφέα τον προβληματισμό του, τις ανασφάλειές του, τις απoγοητεύσεις του, την αγωνία του, τον ενθουσιασμό του, αλλά και τις θεωρητικές προσεγγίσεις του θέματος.
Η «συγγραφή» λοιπόν επανέρχεται πολλές φορές , με ποικίλους τρόπους. Αναλυτικά ή εν συντομία, υπαινικτικά ή φανερά, με σοβαρότητα ή με χιούμορ, ως αντικείμενο αφήγησης ή ως τεχνική αφηγηματική, προκαλεί σύντονα συναισθήματα και δίνει την αίσθηση της ανάπτυξης μιας διαπροσωπικής σχέσης με το συγγραφέα. Γράφει αναφερόμενος στον Τσβάιχ « Ένας συγγραφέας ζει μόνο όταν διαβάζεται από τις γενιές που έπονται του ιδίου. Μια βρύση τρέχει μόνο , όταν διψασμένοι αναγνώστες την αναζητούν. Στερεύει, όσο νερό κι αν τρέχει από το στόμιό της , όταν κανείς δεν πίνει».
Τα μπλοκ ή τα τετράδια στα οποία γράφει και τα στυλό, οι « στυλογράφοι»,όπως χαρακτηριστικά τους αποκαλεί, λειτουργούν αντιστικτικά στη φιλοσοφική προσέγγιση της συγγραφικής έμπνευσης, χαρίζοντας στο κείμενο μία ανάλαφρη , παιγνιώδη διάθεση, προκαλώντας θυμηδία στον αναγνώστη και γέλιο, με την τόσο λεπτομερειακή περιγραφή των στυλογράφων , του χαρτιού, των δυνατοτήτων τους και των ιδιοτήτων τους. Για του λόγου το αληθές, παραθέτω ένα απόσπασμα, όπου ο συγγραφέας εκνευρισμένος απευθύνεται στο στυλογράφο του "Έχεις μύτη οξύρυγχη και είσαι άλλης εταιρείας. Κοιτώ πως σε λεν. Μα είναι όνομα αυτό; Scrikss rolling Pen. Καλά ως το “scri” , είναι εντός θέματος scrivere”. Σκριβονία, αλλά εκείνο το kss τι το θελες;΄SS είσαι;΄ Να σε υιοθετήσει η Χρυσή Αυγή στα μολύβια της. Α, μα πια, είσαι απαράδεκτος. Στα S δεν ανεβαίνεις παραπάνω. Στο ο σταματάς στο μισό. Σε μισώ. Σε απορρίπτω. Αι, στο κόρακα."
Τα πολιτικά τεκταινόμενα, συχνά, στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό , έρχονται στο προσκήνιο. Αναφερόμενος στον Ζιντ και στο ταξίδι του στην τότε Σοβιετική Ένωση, κατορθώνει , πολύ περιεκτικά , με την παρουσίαση κάποιων περιστατικών να δώσει το στίγμα της πολιτικής κατάστασης, στη σταλινική εποχή, που ήταν αν μη τι άλλο στρεβλή. Δοθείσης ευκαιρίας, ο συγγραφέας εκφράζει τις απόψεις του με μια ευθυκρισία και διορατικότητα αξιοθαύμαστη. Γράφει χαρακτηριστικά για την ιδεολογική μετάλλαξη επί το χείρον βέβαια, μετά το 1981¨ «Η Αλλαγή αναγνώρισε την παλιά Αντίσταση και οικειοποιήθηκε την καινούργια για να τη μεταλλάξει, με την συνεπικουρία του Κλικ και όλων των άλλων περιοδικών , που μας κατέκλυσαν, σε ¨αντιστασιακούς» του life-style”. Kαι λίγο παρακάτω¨ Από την πολιτική συσπείρωση φτάσαμε στην πελατειακή» . Ιδιαίτερη εντύπωση μού προκάλεσε η αναφορά του στη Συρία και στον εκεί εμφύλιο. Η τοποθέτηση τού προβλήματος στην ευρύτερη πολιτική σκακιέρα συμφερόντων, ο ρόλος των Αραβικών χωρών, η Αμερική, η Αλ κάιντα. Η ανησυχία του έκδηλη Ως πότε θα τραβήξει αυτή η αναίτια και μακρόχρονη αιματοχυσία;΄Τα γράφω όλα αυτά χωρίς καμία πληροφόρηση εδώ και δύο σχεδόν μήνες. Αλλά έτσι μου ήρθε να το πω, έστω κι αν είμαι εντελώς εκτός πραγματικότητας» . Το ζητούμενο δεν είναι ,αν μετά από δύο χρόνια δικαιώθηκε, αλλά η ικανότητα που διαθέτει να εντοπίζει το πρόβλημα και κυρίως να το θέτει στη σωστή βάση και με τις πραγματικές του διαστάσεις.
Ας μη λησμονούμε όμως ότι ο καμβάς στον οποίο εξελίσσονται τα γεγονότα είναι η Θάσος και κατεξοχήν το Θεολόγο και η γύρω περιοχή. Έτσι περιγράφονται τόποι, παρατίθενται ιστορικά γεγονότα, εμφανίζονται ανθρώπινοι χαρακτήρες, δρουν, μιλούν, κινούνται και διαμορφώνουν την τοπική ανθρωπογεωγραφία.
Το σπίτι του Θεολόγου, η ακαταπόνητη και δραστήρια Βάσω , με το όνειρο να αναβαθμίσει πολιτισμικά τον τόπο, η κόρη τους τα ζωάκια τους, φίλοι, συγγενείς, ο ευρύτερος περίγυρος έχουν τη θέση τους σε αυτό το ημερολόγιο. Οι μικρές απολαύσεις, το κολύμπι συνδυασμένο με το ουζάκι, το φρέσκο φαγκρόπουλο που έγινε Φραγκόπουλος, η βόλτα της σκυλίτσας Έμιλυ , οι συζητήσεις στο καφενείο του χωριού, «τα κύματα που λεβεντίζουν»! στη διήγηση του απόμαχου ναυτικού για τις μεγάλες φουρτούνες, οι καλοκαιρινές εκδηλώσεις στο χωριό, ο τουρισμός και πληθώρα περιστατικών και συμβάντων σκιαγραφούν την τρέχουσα καθημερινότητα. Όλα αυτά, διαμορφώνουν ένα κλίμα ηρεμίας , σταθερότητας και γαλήνης. Μέσα από την αναπόφευκτη πολυμορφία, αντιθετικότητα και διαφορετικότητα , που προκύπτει από την ποικιλία των θεμάτων , των εποχών, των προσώπων, των τόπων και των ιδεών , συντίθεται ένας παλλόμενος από ζωή , σχεδόν μαγικός κόσμος, με ακαθόριστα σύνορα και απεριόριστες εξακτινώσεις, αλλά αποδεκτός και υπαρκτός λογοτεχνικά. Μέσα από αυτές τις σελίδες αναδύεται η ζωή του συγγραφέα και σε δεύτερο πλάνο της οικογένειάς του, που επιλέγει κάποια στιγμή , στην ωριμότητά του, να επανασυνδεθεί με τις παιδικές του μνήμες , να βρει τη συνέχειά του, σε ένα τόπο, που όχι απλά υπάρχει αμοιβαία αποδοχή, αλλά, όπως ο ίδιος ομολογεί αισθάνεται ευτυχισμένος και μπορεί να γράφει.
Αυτό στο οποίο θα ήθελα να αναφερθώ εν συντομία είναι οι τεχνικές που χρησιμοποιεί και γενικότερα το συγγραφικό του ύφος. Ο Βασιλικός κρατά τον αναγνώστη σε εγρήγορση χωρίς να διηγείται συνταρακτικά κατ’ανάγκη γεγονότα. Και αυτό ακριβώς είναι η Λογοτεχνία. Να μπορεί ο συγγραφέας να δίνει αξία σε κάτι, , που ένας κοινός άνθρωπος δεν θα του έδινε καμία σημασία , άρα να προκαλεί συναισθήματα στον αναγνώστη ή να του δημιουργεί την εντύπωση ότι αυτό που διαβάζει είναι οικείο και παράλληλα μοναδικό. Αυτό επιτυγχάνει ο Βασιλικός , γιατί το γράψιμο είναι πόνος, κόπος. Ο χειρισμός της γλώσσας είναι τέτοιος που ανάγεται σε παίδευση του αναγνώστη και του παρέχει γλωσσική παιδεία. . Δίνει τις γλωσσικές του μάχες επιμένοντας και επιδιώκοντας το καλύτερο δυνατό. Οι γλωσσικές του ακροβασίες μας εκπλήσσουν . Τα προσφιλή του λογοπαίγνια , οι υφολογικές μεταμορφώσεις από την πεζολογία έως την ποιητική έξαρξη, η σχεδόν αυτόματη γραφή, σε κάποια σημεία τα σχήματα λόγου και διάνοιας, οι δραστικές εικόνες , ο αναπάντεχος συνδυασμός ετερόκλητων όρων, συγκλίνουν και συντείνουν σε ένα άκρως ικανοποιητικό συγγραφικό αποτέλεσμα.
- Με το μελάνι της σουπιάς φτιάχνουμε ωραίο ριζότο.
Με το μελάνι της γραφής γίνονται ωραία πιλάφια.
-Τι γλώσσα κι αυτή η ελληνική! Τόσο πλούσια που σε κάνει φτωχό σε ιδέες.
-Το τρικυμιώδες πράσινο της Θάσου
-Δε χορταίνω τη θέα από το παράθυρο. Και τη μαγευτική διαδρομή Θεολόγο- Ποτό με τις γλυκές (ήπιες) στροφιλιές.(Στροφές θέλω να πω, αλλά προτιμώ στροφιλιές, διότι περιέχουν και τις ελιές της διαδρομής- τα λιόδεντρα). «Στροπευκιές» δεν είναι εύηχο.
- Ένα μόνιμο σύννεφο πάνω από το Θεολόγο, σαν το καλπάκι των Εβραίων στη Συναγωγή, ενώ παντού τριγύρω ο ουρανός είναι καταγάλανος , συνομιλεί με το χωριό και διαβουλεύεται μαζί του.
- Το σιτάρι στο συρτάκι χόρεψε συρτάκι.
Το στάρι πριν γίνει ‘στόρι’ ήταν ένα στόρι στο παράθυρο. Σύρθηκα, σούρθηκα στη Σύρο και στα Αντικύθηρα. Παξοί κι Αντιπαξοί. Φολέγανδρος και Σαμοθράκη. Ρίο και Αντίρριο. Θάσος και Θασοπούλα.
Δεν είναι δίκαιο να μην αναφερθώ στα 4 τελευταία κείμενα, γιατί θα αδικούσα το βιβλίο. Το πρώτο αναφέρεται σε έναν λαϊκό ζωγράφο του νησιού τον Τάσο, που οι πίνακες του έχουν ιδιαίτερη και αντικειμενική καλλιτεχνική αξία για το συγγραφέα. Το δεύτερο αναφέρεται πάλι στον Τάσο αλλά και σε άλλα αγαπημένα του πρόσωπα που εμφανίστηκαν υπό μορφήν οράματος μπροστά του. Το τρίτο είναι ένα ευφυέστατο κείμενο, με το οποίο παραλληλίζει τη Σκιάθο του Παπαδιαμάντη με τη Θάσο του Βασιλικού, θα πρόσθετα εγώ. Και το τελευταίο είναι ένα απόσπασμα από το κείμενο που έγραψε για την Αir France, στο οποίο παρουσιάζει τα πρώτα του βιβλία που έχουν σχέση με το νησί, την αποστασιοποίηση του για πολλά χρόνια και την επάνοδο με την επισκευή του σπιτιού του Θεολόγου, αφορμώμενος από το αίτημα της μικρής τότε κόρης του.
Κλείνοντας θέλω να σας εξομολογηθώ κάτι. Κάθε φορά που ο Βασιλικός μου προτείνει να μιλήσω ή να γράψω για κάποιο βιβλίο του, εγώ νιώθω ότι τον αδικώ! Δεν είμαι βέβαιη αν οι επιλογές μου είναι αυτές που δίνουν μία πραγματική εικόνα του βιβλίου. Και πάντα κλείνω προς το δεύτερο , ότι τον αδικώ . Για αυτό, σας παρακαλώ , διαβάστε το βιβλίο, γιατί ο Βασιλικός είναι τόσο πληθωρικός, όταν γράφει, που είναι αδύνατον να τα συμπεριλάβει κάποιος όλα σε μία παρουσίαση.
INFO:
 |
 |
| Ημερολόγιο Θάσου | |
| Συγγραφείς: Βασίλης Βασιλικός | |
| Θέμα: Ελληνική πεζογραφία | |
| Εκδότης: Gutenberg | |
| Επιμέλεια: Κώστας Καλφόπουλος | |
| Σελίδες: 208 | |
| ISBN: 9789600117103 | |
| Ημ. Έκδοσης: 21/07/2015 | |
 |
|
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου