ΚΛΕΨΙΑ, ΕΠΙΟΡΚΙΑ,ΤΟΚΟΓΛΥΦΙΑ,ΑΙΣΧΡΟΚΕΡΔΕΙΑ

Λουκιανός
( Γενν. : Σαμόσατα της Συρίας [120 μ.Χ.- μεταξύ 180-192 μ.Χ. )

"Μένιππος ή Νεκυομαντεία"
(161-162 μ.Χ.)
Ένα επίκαιρο κείμενο-κατηγορητήριο για τους άδικους
κοινωνικοοικονομικούς θεσμούς, που αναπαράγουν
τις κοινωνικές ανισότητες, κατοχυρώνουν τα δικαιώματα
των ολίγων έναντι των πολλών και διαιωνίζουν όλα
τα δεινά των μη προνομιούχων ανθρώπων.
Ο κυνικός φιλόσοφος Μένιππος (3ος αι. π.Χ.) , ανήσυχος
διανοούμενος της εποχής του, κατεβαίνει στον Άδη, προκειμένου
να ρωτήσει τους πεθαμένους παλιούς σοφούς πώς θα αλλάξουν
προς το καλύτερο τα πράματα στον πάνω κόσμο.
Το αποτέλεσμα της φρικτής αυτής κατάβασης παρουσιάζεται
στην αφήγηση του φιλοσόφου προς τον Φιλωνίδη σε έναν
αριστουργηματικό διάλογο, από την άποψη του ύφους και
της ουσίας, ενός συγγραφέα που υπήρξε από τους
πνευματωδέστερους στην ιστορία της παγκόσμιας γραμματείας.

1

[Σκηνή O Μένιππος επιστρέφει στον άνω κόσμο και χαιρετά το σπίτι του]

ΜΕΝΙΠΠΟΣ : Γεια σου , πρόπυλο του σπιτιού μου. Με τι χαρά σε βλέπω, τώρα που ήρθα στο φως (1)….
ΦΙΛΩΝΙΔΗΣ: Καλέ, αυτός εδώ δεν είναι ο Μένιππος ο σκύλος (2); Αν δεν έχω πάθει στραβωμάρα, δεν μπορεί να είναι κανείς άλλος έξω απ΄αυτόν. Λοιπόν, αυτός είναι! Πατόκορφα ο ίδιος ο Μένιππος. Όμως γιατί είναι τόσο αλλόκοτα ντυμένος; Φορά καπέλο, κρατά λύρα και έχει ρίξει επάνω του ένα λιονταροτόμαρο. Ας τον πλησιάσω. Γεια σου, Μένιππε! Από πού έρχεσαι; Καιρό έχουμε να σε δούμε στην πόλη.
ΜΕΝΙΠΠΟΣ: Ήρθα από το άντρο των νεκρών. Πέρασα τις πύλες του σκότους, εκεί όπου κατοικεί ο Άδης , χωριστά από τους άλλους θεούς. (3).
ΦΙΛΩΝΙΔΗΣ: Θεούλη μου, μπας και πέθανε ο Μένιππος χωρίς να το πάρουμε χαμπάρι κι έπειτα ξαναζωντάνεψε;
ΜΕΝΙΠΠΟΣ: Όχι! Ολοζώντανο με δέχτηκε ο Άδης (4).
ΦΙΛΩΝΙΔΗΣ: Και ποιος ο λόγος ενός τόσο πρωτοφανούς κι αλλόκοτου ταξιδιού; ΜΕΝΙΠΠΟΣ: Η νιότη με παρέσυρε και του μυαλού το θράσος (5).
ΦΙΛΩΝΙΔΗΣ: Σταμάτα, άνθρωπέ μου, να το παίζεις τραγωδός. Ξεκαβαλίκεψε
τους φτερωτούς στίχους, μίλα μου απλά και ξήγησέ μου προς τι αυτή η ενδυμασία και ποιος ο λόγος της κατάβασης στον Άδη. Μια και ο δρόμος προς τα ΄κεί ούτε ευχάριστος είναι ούτε επιθυμητός.
ΜΕΝΙΠΠΟΣ: Αγαπητέ μου, η ανάγκη μ΄έσπρωξε να κατεβώ στον Άδη, για να ρωτήσω την ψυχή του Θηβαίου Τειρεσία (6).
ΦΙΛΩΝΙΔΗΣ: Είσαι καλά ή μήπως σου ΄στριψε; Γιατί αλλιώς δε θα χρησιμοποιούσες στίχους μιλώντας με τους φίλους σου.
ΜΕΝΙΠΠΟΣ:Φίλε, μην απορείς. Να , μόλις πριν από λίγο ήμουν μαζί με τον Ευριπίδη και τον Όμηρο και, πες πες πες, δίχως να το πάρω χαμπάρι, χόρτασα από τραγούδια. Κατά συνέπεια , μου ΄ρχονται οι στίχοι αυθόρμητα στο στόμα.
Όμως για πες μου: πώς είναι τα πράματα εδώ πάνω στη γη και τι γίνεται με την πολιτεία.
ΦΙΛΩΝΙΔΗΣ: Τι να γίνει; Μία από τα Ίδια! Η κατάσταση είναι όπως την άφησες:
κλεψιά, επιορκία, τοκογλυφία, αισχροκέρδεια!
ΜΕΝΙΠΠΟΣ:Α τους παλιανθρώπους, α τους ελεεινούς! Δεν ξέρουν τι αποφάσεις πήραν πριν από λίγο οι του κάτω κόσμου για τους πλούσιους και ποια ψηφίσματα επικυρώθηκαν εναντίον τους, που , μάρτυς μου ο Κέρβερος, δεν υπάρχει τρόπος να τ΄αποφύγουν.
ΦΙΛΩΝΙΔΗΣ: Τι μου λες; Ψήφισαν οι από κάτω καινούριους νόμους για τους ανθρώπους του πάνω κόσμου;
ΜΕΝΙΠΠΟΣ: Σου ορκίζομαι στο Δία πως και νόμοι ψηφίστηκαν και πως είναι πολλοί.Όμως απαγορεύεται να ανακοινώνονται στους πάντες , να αποκαλύπτονται δηλαδή όσα είναι απόρρητα. Γιατί μέγας είναι ο κίνδυνος να μας καρφώσουν για ασέβεια στον Ραδάμανθυ (7).
ΦΙΛΩΝΙΔΗΣ: Κανένας φόβος από μένα, Μένιππε. Σου ορκίζομαι στο Δία. Μίλα μου ξεκάθαρα. Μιλάς σε άνθρωπο που ξέρει να σωπαίνει, άσε που ανήκει στους μυημένους στα απόρρητα μυστήρια.
ΜΕΝΙΠΠΟΣ: Δύσκολο πράμα κι επικίνδυνο αυτό που μου ζητάς, αλλά για χάρη σου θα το τολμήσω. Λοιπόν άκου: Αποφασίστηκε για όλους αυτούς τους πλούσιους και ματσωμένους , αυτούς τους σκρούτζηδες που διπλοκλειδώνουν το χρυσάφι τους και το φυλάνε σαν να είναι η Δανάη(8), να...

(συνεχίζεται)

[Απόδοση: Gerontakos]

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Παρωδία στίχων από την τραγωδία του Ευριπίδη "Ηρακλής μαινόμενος".
2. Η λέξη "σκύλος" συμβολίζει ωμά το ρεύμα της κυνικής φιλοσοφίας,
οπαδός της οποίας υπήρξε ο Μένιππος.
3. Στίχοι που ανήκουν στην τραγωδία του Ευριπίδη "Εκάβη".
4. Στίχοι μάλλον από χαμένη τραγωδία του Ευριπίδη.
5. Στίχοι της τραγωδίας του Ευριπίδη "Ανδρομέδα".
6. Τειρεσίας: ο γνωστότερος μάντης της ελληνικής μυθολογίας.
7. Ραδάμανθυς: γιος του Δία και της Ευρώπης, αδελφός του Μίνωα και του Σαρπηδόνα, ένας από τους δικαστές του κάτω κόσμου.
8. Κόρη του Ακρίσιου και της Ευρυδίκης. Φυλακίστηκε για να εμποδιστεί πιθανός γάμος της και μία ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, ο καρπός της οποίας θα σκότωνε , κατά το χρησμό, τον παππού του. Την ερωτεύθηκε ο Δίας και από την ένωσή τους γεννήθηκε ο Περσέας, που σκότωσε τη Μέδουσα.