gerontakos

«Έχω πει μερικές φορές στον εαυτό μου ότι αν υπήρχε μία μόνο πινακίδα στην είσοδο κάθε εκκλησίας που να απαγόρευε την είσοδο σε οποιονδήποτε με εισόδημα πάνω από ένα συγκεκριμένο ποσό , θα γινόμουν αμέσως χριστιανή» . Σιμόν Βέιλ, Γαλλίδα φιλόσοφος και πολιτική ακτιβίστρια (1909-1943)

Παρασκευή, Δεκεμβρίου 08, 2023

«Παιδιόφραστος διήγησις των ζώων των τετραπόδων»: όπου τα φυτοφάγα ζώα κατατροπώνουν τα σαρκοφάγα

Η Παιδιόφραστος διήγησις των ζώων των τετραπόδων (συνεργασία του Γιώργου Μπαλόγλου)

NIKOΣ ΣΑΡΑΝΤΑΚΟΣ

Δεκέμβριος. 7

Η Παιδιόφραστος διήγησις των ζώων των τετραπόδων είναι ένα δημώδες βυζαντινό ποίημα του 14ου αιώνα. Σε 1082 ανομοιοκατάληκτους δεκαπεντασύλλαβους αφηγείται ένα συνέδριο που συγκαλεί ο λέοντας, ο βασιλιάς των ζώων, στο οποίο συμμετέχουν όλα τα ζώα, φυτοφάγα και σαρκοφάγα. Το κάθε ζώο παινεύει τα καλά του και κατηγορεί το προηγούμενο ζώο, και τελικά το συνέδριο καταλήγει σε σύρραξη, από την οποία νικητές βγαίνουν, παραδόξως, τα ήμερα ζώα, τα φυτοφάγα.

An Entertaining Tale of Quadrupeds Ο φίλος μας ο Γιώργος Μπαλόγλου, που είναι ο πιο παλιός φίλος που έχω κάνει στον κυβερνοχώρο, αφού γνωριζόμαστε σχεδόν είκοσι χρόνια, έχει αφιερώσει χρόνια από τη ζωή του στο έργο αυτό -το έχει μεταφράσει στα αγγλικά μαζί με τον φίλο μας τον Νικ Νίκολας, σε μια μνημειώδη (και εδώ το λέω κυριολεκτικά) έκδοση, με εξαντλητική ανάλυση και συζήτηση για κάθε ενδιαφέρον σημείο και κάθε αμφίσημη λέξη. (Δυστυχώς είναι πια εξαντλημένο)

Είχα πάρει μέρος στη συζήτηση αυτή με μέιλ, και ίσως κάποτε γράψω κάποιο σημείωμα για την οφρύ που θα έκοβαν ή για το φράγκικο σαρσαρόλι. Το περίεργο είναι που τόσα χρόνια δεν έχω γράψει κάτι για την Παιδιόφραστο, αν και την έχω αναφέρει παρεμπιπτόντως σε κάποια άρθρα.

Τις προάλλες, σε άσχετη συζήτηση, πρότρεψα τον φίλο μας τον Γιώργο Μπαλόγλου να γράψει εκείνος μια παρουσίαση της Παιδιόφραστης και χτες, σαν δώρο στη γιορτή μου, μου έστειλε το κείμενο που ακολουθεί, που το αναδημοσιεύω με πολλή χαρά.

Πριν εξήμισι αιώνες περίπου ο ευρέως εννοούμενος Ελληνισμός παρήγαγε ένα ποίημα πολύ μπροστά από την εποχή του, την Παιδιόφραστο -- ή ίσως Πεζόφραστο -- Διήγηση των Ζώων των Τετραπόδων. Είτε εγράφη χάριν παιδιάς είτε εγράφη σε λόγο πεζό (δημώδη), η ανώνυμη αυτή Διήγηση των 1082 δεκαπεντασύλλαβων ανομοιοκατάληκτων στίχων χαρακτηρίζεται από φανερό σαρκασμό και κρυφή επαναστατικότητα, καθώς τα φυτοφάγα ζώα κατατροπώνουν τους σαρκοφάγους θύτες τους. Ίσως αυτό το αποτέλεσμα την έριξε σε σχετική αφάνεια, ίσως η έλλειψη έρωτα, θρησκευτικότητας και ιστορικότητας. Ευτύχησε πάντως να εκδοθεί από τον Wagner το 1874 (Carmina Graeca Medii Aevi, σελ. 159-196) και από την Βασιλική Τσιούνη (μαθήτρια του Robert Browning) ακριβώς έναν αιώνα αργότερα, επίσης στον παρόντα αιώνα από τους Μανόλη Παπαθωμόπουλο (2010, κύκνειο άσμα) και Hans Eideneier (2016, μαζί και ο Πουλολόγος - αποσπάσματα εδώ). Προ εικοσαετίας την μεταφράσαμε έμμετρα στα Αγγλικά -- από το ανέκδοτο ως τότε κείμενο του Παπαθωμόπουλου -- και την σχολιάσαμε εκτενώς (Nick Nicholas & George Baloglou, "An Entertaining Tale of Quadrupeds", Columbia University Press, 2003). Ευτύχησε επίσης να απαγγελθεί (1997)