Παρασκευή, Μαρτίου 22, 2019

ΤΟ "ΑΓΙΟ ΦΩΣ", Ο ΚΟΡΑΗΣ , Ο ΑΡΜΕΝΙΟΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ Ο ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΓΕΡΑΣΩΝ ΘΕΟΦΑΝΗΣ

Την έκδοση της πραγματείας του Αδαμάντιου Κοραή, “Περί του εν Ιεροσολύμοις αγίου φωτός”, υπό τον τίτλο “Το κατά Κοραή άγιο φως”, ανακοίνωσαν πριν από μερικές ημέρες οι εκδόσεις iWrite, μέσα από την πολύ ενδιαφέρουσα σειρά βιβλίων Lux Orbis. Το βιβλίο προλογίζεται από τον καθηγητή Κοινωνιολογίας και Κοινωνιολογίας της θρησκείας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, κ. Αντώνη Παπαρίζο.

Γράφοντας στα 1826, ο μεγάλος Έλληνας Διαφωτιστής καταπιάνεται με το πολύκροτο -από εκείνη την εποχή- αυτό ζήτημα, αναφερόμενος στη θαυματοπλασία και τους “μωρούς” που κατατρέχουν κατ’ έτος στα Ιεροσόλυμα, ξοδεύοντας χρηματικά ποσά που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την πνευματική αναγέννηση του νέου Ελληνισμού. Για να εκφράσει το σύνολο των σκέψεών του, ο συγγραφέας χρησιμοποιεί έναν διάλογο μεταξύ δύο φανταστικών προσώπων, του Φώτιου και του Καλλίμαχου. Με τη βοήθεια της διαλεκτικής αυτής τεχνικής ο αναγνώστης έρχεται αντιμέτωπος με πλείστες χρήσιμες πληροφορίες, γνώσεις αλλά και συμπεράσματα.

Στο έργο του, ο Κοραής αποπειράται να εξετάσει το “άγιο φως” από όλες τις διαθέσιμες για την εποχή του οπτικές. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ιστορική ανασκόπηση του “θαύματος”, η οποία και εμπεριέχει αναπάντεχες Μυθικιστικές προεκτάσεις. Κι αυτό διότι ο Έλληνας Διαφωτιστής αναδεικνύει μία σειρά από καταγεγραμμένες μαρτυρίες τέλεσης τέτοιου είδους “θαυματουργικών” φαινομένων, πολύ πριν τον ένατο αιώνα, περίοδο κατά την οποία ένας Φράγκος μοναχός αναφέρθηκε για πρώτη φορά στο “θαύμα” του “Παναγίου Τάφου“.

Αναφέρονται χαρακτηριστικά οι περιπτώσεις του αόρατου πυρός που άναβε τα ξύλα στους ναούς της Λυδίας στην πόλη Εγνατία της σημερινής Ιταλίας (Παυσανίας V, 27), μία αντίστοιχη περίπτωση θαύματος σε ιερό του Διονύσου στη Μακεδονία (Αριστοτέλης, Περί θαυμασ. ακουσμ. κ. 133), καθώς επίσης και του σφαιροειδούς φωτός που εμφανιζόταν κατά τον 5ο μ.α.χ.χ αιώνα στο ιερό της Αφροδίτης, κατά την εορτή της, στην Ηλιούπολη της Συρίας (Ζώσιμος Ι, 58).

Όμως ο Κοραής δεν στέκεται μόνο εκεί. Από τη στιγμή που εντοπίζει την προέλευση της εγκαθίδρυσης του “θαύματος” στον Δυτικό -τότε- κόσμο (και συγκεκριμένα στη Γαλλία), αναζητά μία αντίστοιχη καταγεγραμμένη παράδοση πέρα από την Ανατολή. Και την βρίσκει. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρεται εκτενώς σε γυναικείο μοναστήρι που ίδρυσε τον 6ο μεταχριστιανικό αιώνα (569 μ.α.χ.χ) στη σημερινή Γαλλική πόλη Πουατιέ (Poitiers), η σύζυγος του βασιλιά της Γαλλίας Κλοταίρου (Clotaire), Ραδεγόνδη (Radegonde). Στο μοναστήρι αυτό, πέρα από έναν μεγάλο αριθμό “ιερών κειμηλίων” που υποτίθεται ότι φιλοξενούνταν, λάμβανε χώρα κάθε “Μ. Παρασκευή” (σε σταθερή, δηλαδή, ημερομηνία κατά τη διάρκεια του Πάσχα) ένα παράξενο φαινόμενο: Ένα θαυματουργό φως “κατέλαμπε την εκκλησίαν, όπου το επρόσμεναν προσευχόμενοι οι πιστοί“. Ο Κοραής θεωρεί την καταγεγραμμένη αυτή παράδοση ως τη βάση πάνω στην οποία οι Δυτικοί έχτισαν τον μύθο του “αγίου φωτός”, ενώ στη συνέχεια προβαίνει στην εξιστόρηση της εκμετάλλευσής του από Καθολικούς και Ορθόδοξους Χριστιανούς (σε συνεργασία πάντα με τους Άραβες) μέσα στον χρόνο.

Η παρουσίαση του έργου

Το Σάββατο 24 Μαρτίου, στο Πόλις Art Cafe, στο κέντρο της Αθήνας, θα πραγματοποιηθεί η πολλά υποσχόμενη πρώτη παρουσίαση του έργου, στην οποία και -ανάμεσα στα άλλα- θα γίνει απόπειρα να θιχτούν ζητήματα που αφορούν την Εκκοσμίκευση στην Ελλάδα του σήμερα. Νομίζουμε αξίζει να παρευρεθείτε σε αυτήν.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:

Στην παρούσα μελέτη, ο δημοφιλέστερος Έλληνας Διαφωτιστής, Αδαμάντιος Κοραής, καταπιάνεται με τη θαυματοπλασία του “αγίου φωτός” της Ιερουσαλήμ. Συγγράφοντας το έργο του στα 1826, προσδιορίζει με θεολογικά κριτήρια την έννοια του θαύματος, τεκμηριώνει με αξιοθαύμαστο τρόπο το ομιχλώδες ιστορικό της εμφάνισης του “αγίου φωτός”, αναδεικνύοντας, παράλληλα, τις ποικίλες πολιτικές, θρησκειολογικές και ανθρωπολογικές πτυχές του ζητήματος.

Η χώρα μας έχει στις μέρες μας ανάγκη, ενδεχομένως περισσότερο από ποτέ, τον ερχομό ενός νέου Διαφωτισμού. Ίσως γιατί οι κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες του 19ου αιώνα δεν ευνόησαν την εγκαθίδρυση των όποιων ιδεών εκφράστηκαν εκείνη την εποχή σχετικά με την απόπειρα επαναφοράς του Ορθού Λόγου στη νεοελληνική ιδιοσυγκρασία. Ως εκ τούτου, η επαναφορά ριζοσπαστικών θέσεων και απόψεων εκπροσώπων του Νεοελληνικού Διαφωτισμού στη Δημόσια Σφαίρα θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ο κατάλληλος πυροκροτητής για αυτόν τον σκοπό. Όλα αυτά, σε ένα περιβάλλον όπου η εκμετάλλευση της άγνοιας και της ψυχοσυναισθηματικής καθήλωσης των θεοσεβών εντείνεται από “επαγγελματίες” που προέρχονται τόσο από τον χώρο της θρησκείας, όσο και από εκείνον της πολιτικής.
Το κατά Κοραή άγιο φως είναι ένα ανάγνωσμα που απευθύνεται σχεδόν σε κάθε συμπατριώτη μας. Είτε πρόκειται για τους αναγνώστες εκείνους που διαμαρτύρονται για την κρατική θρησκοληψία και την επιρροή της επικρατούσας θρησκείας σε κοσμικά ζητήματα, είτε για ανθρώπους περισσότερο κοντά στη θρησκευτική πίστη, που δεν δέχονται, παρ’ όλα αυτά, να ατιμάζεται η κοσμοθεωρητική τους αντίληψη, μεταχειριζόμενοι ως αφελείς.
Ρεπορτάζ δελτίου ειδήσεων του ΑΝΤ1 - 20/3/2019. Ο αρχιεπίσκοπος Γεράσων, Θεοφάνης, εξηγεί μπροστά στην κάμερα του δημοσιογράφου Δημήτρη Αλικάκου πώς δεν υπάρχει καμία απολύτως θαυματουργική αφή του αγίου φωτός. Η αφή γίνεται με φυσικό τρόπο (με αναπτήρα συγκεκριμένα).
Όπως υποστηρίζει, θαύμα το αποκάλεσαν κάποια στιγμή οι Σταυροφόροι, και από τότε το πατριαρχείο Ιεροσολύμων συνέχισε να ψεύδεται διαμέσου των αιώνων, την ίδια στιγμή που το αμαθές ποίμνιον διψούσε και διψά για θαυματουργίες.