Πώς διαπλάθονται εκλογικά σώματα «που διψούν για ανορθόδοξες λύσεις»
Συνηθίζουμε να αναμασάμε το
κλισέ: η πραγματικότητα είναι απείρως πιο σύνθετη και επινοητική ακόμη
και από την πιο πλούσια, διεστραμμένη και καχύποπτη φαντασία.
Υπάρχουν όμως παραδείγματα όπου η φαντασία, εμπνεόμενη από τη ζοφερή πραγματικότητα του παρελθόντος και του παρόντος, γίνεται, σε ανύποπτο χρόνο, ανατριχιαστικά προφητική.
Ο λόγος για το «Δεν γίνονται αυτά εδώ», το μυθιστόρημα του πρώτου Αμερικανού νομπελίστα συγγραφέα (1930) Σινκλέρ Λιούις* (εκδόσεις Καστανιώτη, μετάφραση Νίκος Μάντης).
Οταν εκδόθηκε (1935), ο φασισμός του Μουσολίνι ήταν στην εξουσία από το 1922 και ο ναζισμός του Χίτλερ από το 1933.
Ο ήρωας του Σινκλέρ, ο γερουσιαστής Μπαζ Γουίντριπ, είναι ένας τσαρλατάνος που συνδυάζει τα ειδεχθή χαρίσματα και των δύο δικτατόρων.
Είναι ένας «χειμαρρώδης θεατρίνος» που ξεσηκώνει τα πλήθη με μεγαλοπρεπείς, στομφώδεις χειρονομίες, προκαλώντας «ρητορικό οργασμό»· διαθέτει «απλοϊκή πανουργία» που την πλασάρει ως εξυπνάδα, χιούμορ που υποκρύπτει «ύπουλο κυνισμό», υποκριτική σεμνότητα που καμουφλάρει το «ελάχιστο βάθος σκέψης» του και την «υποτιθέμενη εμβρίθειά» του, συσκοτίζει τις ανοησίες του και τις κάνει να ακούγονται σαγηνευτικές· επιτίθεται κατά των αντιπάλων του με την επίδειξη «βιβλικής οργής»· καταγγέλλει υποκριτικά την «πολιτική διαφθορά» και τη «δικτατορία του κεφαλαίου, των τραπεζικών κολοσσών, των χρηματιστηριακών και επενδυτικών εταιρειών και των μοναρχών που διοικούν τις πολυεθνικές»· υπόσχεται «ευημερία, χωρίς να χρειαστεί κανείς να δουλέψει».
Και έτσι, ταυτίζεται υποσυνείδητα με τους σκοπούς των πολλών που δεν έχουν στον ήλιο μοίρα· καταφέρνει να μεταλλάξει την απελπισία και την αγανάκτησή τους σε τυφλή λατρεία της «κενής γοητείας» του· τους κάνει να πιστεύουν «κάθε λέξη που βγαίνει από την κάλπικη ρητορεία του»· τους μετατρέπει σε άβουλα υποκείμενα που νιώθουν την «υποχρέωση να του εκδηλώσουν τη λατρεία και την ευγνωμοσύνη τους» με κάθε τρόπο.
Αρκούν αυτά τα αποτρόπαια προσόντα για να καταφέρει να γίνει κάποιος δικτάτορας και να εγκαθιδρύσει στην Αμερική, την υποτιθέμενη «γη της ελευθερίας», μια τυραννική εξουσία που θα βασίζεται στη βία και την τρομοκρατία;
Η απάντηση είναι προφανής. Για να αναδειχθεί και τελικά να επιβληθεί μια τέτοια αδίστακτη και αλαζονική προσωπικότητα, πρέπει να έχει ήδη διαπλαστεί, μέσα στο ασίγαστο καμίνι των ταξικών αντιθέσεων, ένα πλειοψηφικό διαταξικό κοινωνικό στρώμα έτοιμο να υποκύψει στην αυταρχική γοητεία του.
Ποιες κοινωνικές δυνάμεις, ανασφαλείς, συγχυσμένες και απογοητευμένες από την αθεράπευτη διαφθορά του «δημοκρατικού πολιτικού συστήματος», που υποτίθεται ότι «αιωνίως θα βελτιωνόταν από την ψήφο των Καλών Πολιτών», και τη συνύφανσή του με το οργανωμένο έγκλημα, συνθέτουν ένα τέτοιο ετερόκλητο «εκλογικό σώμα που διψά για ανορθόδοξες λύσεις»;
Οι αναλογίες με το σήμερα είναι εφιαλτικές:
Αγρότες και άλλοι δανειολήπτες με δάνεια που δεν μπορούν να ξεπληρώσουν· εκατομμύρια εργάτες και υπάλληλοι που παραμένουν μακροχρόνια άνεργοι· αναξιοπαθούντες που δεν τους αρκούν τα επιδόματα της Πρόνοιας για να ζήσουν· οι περισσότεροι κάτοικοι των αστικών κέντρων και των προαστίων που δεν μπορούν να πληρώνουν το νοίκι τους, το ηλεκτρικό τους ή να αποπληρώνουν τις δόσεις του πλυντηρίου τους· δημοφιλείς ιεροκήρυκες που επιδιώκουν δημοσιότητα και πολιτικό ρόλο· ένας ικανός αριθμός μεγαλοαστών οι οποίοι, αν και είναι εκατομμυριούχοι, θεωρούν ότι τα κέρδη τους έχουν περιοριστεί σημαντικά από την εχθρότητα των τραπεζιτών που ασκούν ασφυκτικό έλεγχο στις πιστώσεις· μικροαστοί διανοούμενοι που προσπαθούν να χωνέψουν την «ιδεολογική δυσπεψία» τους, υποστηρίζοντας μεταρρυθμίσεις που υπόσχονται «ανάνηψη του ανάπηρου καπιταλιστικού συστήματος» και επικαλούμενοι «ευγενείς γενικότητες» όπως «Δικαιοσύνη, Ισότητα, Τάξη, Ευημερία, Πατριωτισμός…»
Στην τροφοδότηση της οργής και στη χειραγώγηση της διάχυτης αγανάκτησης αυτών των ετερογενών κοινωνικών στρωμάτων καταλυτικός, εννοείται, είναι ο ρόλος των μέσων ενημέρωσης, τα οποία «πληρώνονται για να μας τρομοκρατούν».
Το μυθιστόρημα του Σινκλέρ, χωρίς να χάνει στο ελάχιστο τη λογοτεχνική αξία του, σφύζει από οξυδερκείς παρατηρήσεις που παραπέμπουν ευθέως στην Αμερική και την Ευρώπη τού σήμερα.
Θα σταθούμε σε μία που επιβεβαιώθηκε από την εκλογή Τραμπ:
Στην πιο «αντιφατική, καταθλιπτική, πλούσια και συναρπαστική χώρα», όπου «κυριαρχεί η βουκολική και πουριτανική απλότητα του ενάρετου θείου Σαμ» και όπου ο λαός της «έχει διαπαιδαγωγηθεί στο σχολείο να πιστεύει ότι είναι ο πιο έξυπνος στον κόσμο», αυτός που αντικατέστησε τους Εβραίους ως περιούσιος λαός Του»· όπου η οικονομική δυσπραγία θεωρείται ότι δεν είναι παρά «μια περαστική ενόχληση» και «η ενασχόληση με την πολιτική» κάτι που μπορεί «να οδηγήσει σε μια ανεπιθύμητη πάλη των τάξεων…», αν «… ο Τζον Ν. Ροκφέλερ ή ο Χένρι Φορντ το έβαζαν στόχο, θα μπορούσαν να γίνουν… οι πιο λαοπρόβλητοι ηγέτες».
Ο Σινκλέρ ανήκε στο ζωογόνο εκείνο ρεύμα της αμερικανικής λογοτεχνίας που πήγε κόντρα στο κυρίαρχο δόγμα της υποταγής της ζωής και της τέχνης στη γλυκερή παθητικότητα και στην εξύμνηση «του κάθε τι αμερικανικού».
Στην ομιλία του στη Σουηδική Ακαδημία, το είχε χαρακτηρίσει ως «δόγμα της πιο μαύρης αντίδρασης σε έναν κόσμο γεμάτο συναρπαστικές επαναστάσεις».
Υπήρξε, επομένως, «προφητικός» επειδή έγραφε για τη ζωή, όπως ακριβώς είναι η αληθινή ζωή.
*Σίνκλερ Λιούις - Βικιπαίδεια
Υπάρχουν όμως παραδείγματα όπου η φαντασία, εμπνεόμενη από τη ζοφερή πραγματικότητα του παρελθόντος και του παρόντος, γίνεται, σε ανύποπτο χρόνο, ανατριχιαστικά προφητική.
Ο λόγος για το «Δεν γίνονται αυτά εδώ», το μυθιστόρημα του πρώτου Αμερικανού νομπελίστα συγγραφέα (1930) Σινκλέρ Λιούις* (εκδόσεις Καστανιώτη, μετάφραση Νίκος Μάντης).
Οταν εκδόθηκε (1935), ο φασισμός του Μουσολίνι ήταν στην εξουσία από το 1922 και ο ναζισμός του Χίτλερ από το 1933.
Ο ήρωας του Σινκλέρ, ο γερουσιαστής Μπαζ Γουίντριπ, είναι ένας τσαρλατάνος που συνδυάζει τα ειδεχθή χαρίσματα και των δύο δικτατόρων.
Είναι ένας «χειμαρρώδης θεατρίνος» που ξεσηκώνει τα πλήθη με μεγαλοπρεπείς, στομφώδεις χειρονομίες, προκαλώντας «ρητορικό οργασμό»· διαθέτει «απλοϊκή πανουργία» που την πλασάρει ως εξυπνάδα, χιούμορ που υποκρύπτει «ύπουλο κυνισμό», υποκριτική σεμνότητα που καμουφλάρει το «ελάχιστο βάθος σκέψης» του και την «υποτιθέμενη εμβρίθειά» του, συσκοτίζει τις ανοησίες του και τις κάνει να ακούγονται σαγηνευτικές· επιτίθεται κατά των αντιπάλων του με την επίδειξη «βιβλικής οργής»· καταγγέλλει υποκριτικά την «πολιτική διαφθορά» και τη «δικτατορία του κεφαλαίου, των τραπεζικών κολοσσών, των χρηματιστηριακών και επενδυτικών εταιρειών και των μοναρχών που διοικούν τις πολυεθνικές»· υπόσχεται «ευημερία, χωρίς να χρειαστεί κανείς να δουλέψει».
Και έτσι, ταυτίζεται υποσυνείδητα με τους σκοπούς των πολλών που δεν έχουν στον ήλιο μοίρα· καταφέρνει να μεταλλάξει την απελπισία και την αγανάκτησή τους σε τυφλή λατρεία της «κενής γοητείας» του· τους κάνει να πιστεύουν «κάθε λέξη που βγαίνει από την κάλπικη ρητορεία του»· τους μετατρέπει σε άβουλα υποκείμενα που νιώθουν την «υποχρέωση να του εκδηλώσουν τη λατρεία και την ευγνωμοσύνη τους» με κάθε τρόπο.
Αρκούν αυτά τα αποτρόπαια προσόντα για να καταφέρει να γίνει κάποιος δικτάτορας και να εγκαθιδρύσει στην Αμερική, την υποτιθέμενη «γη της ελευθερίας», μια τυραννική εξουσία που θα βασίζεται στη βία και την τρομοκρατία;
Η απάντηση είναι προφανής. Για να αναδειχθεί και τελικά να επιβληθεί μια τέτοια αδίστακτη και αλαζονική προσωπικότητα, πρέπει να έχει ήδη διαπλαστεί, μέσα στο ασίγαστο καμίνι των ταξικών αντιθέσεων, ένα πλειοψηφικό διαταξικό κοινωνικό στρώμα έτοιμο να υποκύψει στην αυταρχική γοητεία του.
Ποιες κοινωνικές δυνάμεις, ανασφαλείς, συγχυσμένες και απογοητευμένες από την αθεράπευτη διαφθορά του «δημοκρατικού πολιτικού συστήματος», που υποτίθεται ότι «αιωνίως θα βελτιωνόταν από την ψήφο των Καλών Πολιτών», και τη συνύφανσή του με το οργανωμένο έγκλημα, συνθέτουν ένα τέτοιο ετερόκλητο «εκλογικό σώμα που διψά για ανορθόδοξες λύσεις»;
Οι αναλογίες με το σήμερα είναι εφιαλτικές:
Αγρότες και άλλοι δανειολήπτες με δάνεια που δεν μπορούν να ξεπληρώσουν· εκατομμύρια εργάτες και υπάλληλοι που παραμένουν μακροχρόνια άνεργοι· αναξιοπαθούντες που δεν τους αρκούν τα επιδόματα της Πρόνοιας για να ζήσουν· οι περισσότεροι κάτοικοι των αστικών κέντρων και των προαστίων που δεν μπορούν να πληρώνουν το νοίκι τους, το ηλεκτρικό τους ή να αποπληρώνουν τις δόσεις του πλυντηρίου τους· δημοφιλείς ιεροκήρυκες που επιδιώκουν δημοσιότητα και πολιτικό ρόλο· ένας ικανός αριθμός μεγαλοαστών οι οποίοι, αν και είναι εκατομμυριούχοι, θεωρούν ότι τα κέρδη τους έχουν περιοριστεί σημαντικά από την εχθρότητα των τραπεζιτών που ασκούν ασφυκτικό έλεγχο στις πιστώσεις· μικροαστοί διανοούμενοι που προσπαθούν να χωνέψουν την «ιδεολογική δυσπεψία» τους, υποστηρίζοντας μεταρρυθμίσεις που υπόσχονται «ανάνηψη του ανάπηρου καπιταλιστικού συστήματος» και επικαλούμενοι «ευγενείς γενικότητες» όπως «Δικαιοσύνη, Ισότητα, Τάξη, Ευημερία, Πατριωτισμός…»
Στην τροφοδότηση της οργής και στη χειραγώγηση της διάχυτης αγανάκτησης αυτών των ετερογενών κοινωνικών στρωμάτων καταλυτικός, εννοείται, είναι ο ρόλος των μέσων ενημέρωσης, τα οποία «πληρώνονται για να μας τρομοκρατούν».
Το μυθιστόρημα του Σινκλέρ, χωρίς να χάνει στο ελάχιστο τη λογοτεχνική αξία του, σφύζει από οξυδερκείς παρατηρήσεις που παραπέμπουν ευθέως στην Αμερική και την Ευρώπη τού σήμερα.
Θα σταθούμε σε μία που επιβεβαιώθηκε από την εκλογή Τραμπ:
Στην πιο «αντιφατική, καταθλιπτική, πλούσια και συναρπαστική χώρα», όπου «κυριαρχεί η βουκολική και πουριτανική απλότητα του ενάρετου θείου Σαμ» και όπου ο λαός της «έχει διαπαιδαγωγηθεί στο σχολείο να πιστεύει ότι είναι ο πιο έξυπνος στον κόσμο», αυτός που αντικατέστησε τους Εβραίους ως περιούσιος λαός Του»· όπου η οικονομική δυσπραγία θεωρείται ότι δεν είναι παρά «μια περαστική ενόχληση» και «η ενασχόληση με την πολιτική» κάτι που μπορεί «να οδηγήσει σε μια ανεπιθύμητη πάλη των τάξεων…», αν «… ο Τζον Ν. Ροκφέλερ ή ο Χένρι Φορντ το έβαζαν στόχο, θα μπορούσαν να γίνουν… οι πιο λαοπρόβλητοι ηγέτες».
Ο Σινκλέρ ανήκε στο ζωογόνο εκείνο ρεύμα της αμερικανικής λογοτεχνίας που πήγε κόντρα στο κυρίαρχο δόγμα της υποταγής της ζωής και της τέχνης στη γλυκερή παθητικότητα και στην εξύμνηση «του κάθε τι αμερικανικού».
Στην ομιλία του στη Σουηδική Ακαδημία, το είχε χαρακτηρίσει ως «δόγμα της πιο μαύρης αντίδρασης σε έναν κόσμο γεμάτο συναρπαστικές επαναστάσεις».
Υπήρξε, επομένως, «προφητικός» επειδή έγραφε για τη ζωή, όπως ακριβώς είναι η αληθινή ζωή.
*Σίνκλερ Λιούις - Βικιπαίδεια
O ναζιστικός "Γερμανοαμερικανικός Σύνδεσμος", σε μία εκστρατεία υποστήριξης του Χίτλερ, οργάνωσε το 1939 συγκέντρωση στο Madison Square Garden της Νέας Υόρκης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου