Αναζητώντας δικαιολογίες για να ικανοποιήσουμε ανάγκες

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 27.04.2017

Συντάκτης: 

Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης*

Στις αρχές του προηγούμενου μήνα, τον Μάρτιο του 2017,  είδε το φως της δημοσιότητας μια αρκετά ενδιαφέρουσα δημοσίευση, στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό ‘European Journal of Human Genetics’, επικεφαλής της οποίας ήταν σημειωτέον ο ελληνικής καταγωγής ερευνητής, Γεώργιος Σταματογιαννόπουλος. Η εργασία προέρχεται από το Τμήμα Ιατρικής Γενετικής του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον, στο Σιάτλ των ΗΠΑ. 
Η Πελοπόννησος υπήρξε μια από τις κοιτίδες του κλασσικού ευρωπαϊκού πολιτισμού, έχοντας συνεισφέρει πολλά  στην αρχαία ευρωπαϊκή ιστορία. Ταυτόχρονα, όμως, αποτέλεσε και αντικείμενο σημαντικού βαθμού αντιπαράθεσης για την καταγωγή του πληθυσμού της. Σε μια θεωρία που συζητήθηκε από τους μελετητές, εδώ και πάνω από 170 χρόνια, ο γερμανός ιστορικός Γιάκομπ Φίλιπ Φαλμεράιερ(1790-1861) πρότεινε ότι οι μεσαιωνικοί Πελοποννήσιοι εξαφανίστηκαν εντελώς από τους Σλάβους και Αβάρους εισβολείς και αντικαταστάθηκαν τελικά από τους Σλάβους αποίκους κατά τον 6ο αιώνα μ. Χ. Χρησιμοποιώντας εξαιρετικά σύγχρονες και λίαν αξιόπιστες μεθόδους και διερευνώντας την γενετική δομή των Πελοποννησιακών πληθυσμών σε δείγμα κάποιων εκατοντάδων ατόμων που προέρχονταν απ’ όλες τις περιοχές της, τα μέλη της ερευνητικής ομάδας προσπάθησαν να ρίξουν φως στο ερώτημα και κυρίως να δώσουν απάντηση στη θεωρία της αντικατάστασης των Πελοποννησίων της μεσαιωνικής περιόδου, από Σλάβους. Στην έρευνα, διαπιστώθηκε σημαντική ετερογένεια των πληθυσμών της Πελοποννήσου, που αποτελούν παραδείγματα γενετικά διακριτών υποπληθυσμών και ροής γονιδίων στην περιοχή.α Ακόμα, βρέθηκε ότι οι Πελοποννήσιοι διακρίνονται σαφώς από τους Σλαβικούς πληθυσμούς, και είναι περισσότερο όμοιοι με τους Σικελούς και τους Ιταλούς. Η σλαβική καταγωγή των Πελοποννησιακών υποπληθυσμών κυμάνθηκε σε μικρά ποσοστά, από 0,2 έως 14,4%.
Οι υποπληθυσμοί που θεωρούνταν από τον Φαλμεράιερ ότι είχαν  σλαβικές φυλές ή ότι βρίσκονταν γενετικά κοντύτερα στην Ανατολή, δεν αποδείχτηκαν! Έτσι λοιπόν, η μελέτη αυτή απορρίπτει οριστικά τη θεωρία της εξαφάνισης των μεσαιωνικών Πελοποννησίων και επεξηγεί με τον καλύτερο τρόπο πώς η επιστήμη της Γενετικής μπορεί να διευκρινίσει σημαντικές πτυχές της ιστορίας ενός ανθρώπινου πληθυσμού. 
Η ανάλυση της γενετικής καταγωγής των Πελοποννησιακών πληθυσμών και των σχέσεών τους με τους Σλάβους και τους άλλους Ευρωπαίους, υπήρξε το έδαφος για μια  ιστορική διαμάχη που βρίσκεται στο προσκήνιο, για πάνω από 170 χρόνια. Αυτή η διαμάχη απεικονίζει, στην πραγματικότητα, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ιστορικοί στις προσπάθειές τους να ανοικοδομήσουν την ιστορία ενός πληθυσμού βάσει ανεπαρκών γραπτών πηγών. Ο Γιάκομπ Φίλιπ Φαλμεράιερ βασίστηκε στη θεωρία της εξαφάνισης των μεσαιωνικών Πελοποννησίων στα γραπτά κάποιων αρχαίων και δυο βυζαντινών συγγραφέων του μεσαίωνα. Οι πρώτες πηγές ήταν πολύ μικρά σχόλια πάνω σε κείμενα ιστορικών και εκκλησιαστικών βιβλίων του 6ου και 7ου αιώνα. Τα μεσαιωνικά έγγραφα ήταν μια επιστολή ενός πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης του ενδέκατου αιώνα και των γραπτών του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, του δέκατου αιώνα. Η θεωρία του Γερμανού Φαλμεράιερ, δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι δημιούργησε αίσθηση μεταξύ των ιστορικών. Μια πρώιμη αντίκρουση δόθηκε από τον Έλληνα ιστορικό Παπαρρηγόπουλο που εξέτασε τις ίδιες πηγές που χρησιμοποίησε και ο Φαλμεράιερ για να κατασκευάσει τη θεωρία του, καταλήγοντας όμως  σε διαφορετικά συμπεράσματα, ότι δηλαδή οι Σλάβοι δεν έφτασαν κατά τον 6ο αιώνα, αλλά  και όταν έφτασαν εκεί, δεν προχώρησαν σε σφαγές και εξαφάνιση  του τοπικού πληθυσμού. Οι ιστορικοί που συνέβαλαν στην πολύ εκτεταμένη βιβλιογραφία πάνω σε αυτό το θέμα, ειδικά τον τελευταίο αιώνα, συνήθως είτε δέχονταν είτε απέρριπταν τη θεωρία της εξαφάνισης των Πελοποννησιακών Ελλήνων.
 Φαίνεται ότι, αρκετές φορές, οι προσωπικές φιλοσοφίες επηρεάζουν την κρίση και την τοποθέτηση των ιστορικών. Ο Φαλμεράιερ ήταν εκπαιδευτικός και δημοσιογράφος που έγινε ιστορικός, ένας φιλελεύθερος διανοητής της εποχής του, αλλά φοβόταν την ίδια στιγμή τους Σλάβους και την αυξανόμενη επιρροή της Ρωσίας στα Βαλκάνια εις βάρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Παπαρρηγόπουλος ήταν Έλληνας ιστορικός που προώθησε την ιδέα της συνέχειας της ελληνικής εθνότητας κατά τη μεσαιωνική περίοδο. 
Τα ευρήματα της παραπάνω μελέτης ρυθμίζουν οριστικά αυτά τα ζητήματα και παρέχουν την άμεση απάντηση στη θεωρία της εξαφάνισης των μεσαιωνικών Πελοποννησίων. Είναι σαφές, επίσης,  ότι ένας μικρός αριθμός  Σλάβων εγκαταστάθηκε στην Πελοπόννησο, όπως έδειξαν οι ποσοτικές μετρήσεις του σλαβικού  DNA.  Στο βιβλίο του για τη Διοίκηση της Αυτοκρατορίας, ο Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος περιγράφει τους πολέμους μεταξύ των Βυζαντινών και των δύο σλαβικών φυλών, οι λαοί των οποίων αρχικά είχαν εγκατασταθεί στην πεδιάδα της Λακωνίας, αλλά αναγκάστηκαν στη συνέχεια να αποσυρθούν στην ασφάλεια των πλαγιών του Ταΰγετου, για να αποφύγουν την υποταγή στη βυζαντινή κυριαρχία. Επίσης μας λέει, ότι οι πλαγιές του Ταΰγετου, ήταν σλαβικές περιοχές. Ωστόσο, οι αναλύσεις των ερευνητών,  έδειξαν χαμηλά επίπεδα Σλάβων κατακτητών στους πληθυσμούς της περιοχής αυτής. Η πιο λογική ερμηνεία για τη διαφορά μεταξύ των μεσαιωνικών κειμένων και των γενετικών δεδομένων είναι ότι το μέγεθος των σλαβικών οικισμών στις πλαγιές του βουνού αυτού  ήταν μικρό και ότι ο σλαβικός πληθυσμός αραιώθηκε με μεταναστεύσεις από τη Μάνη κατά τους επόμενους αιώνες. Παρά το αφιλόξενο περιβάλλον, η  περιοχή της Μάνης  ήταν πυκνοκατοικημένη και υπάρχουν ιστορικά στοιχεία για την υψηλή κινητικότητα και τις μετακινήσεις των κατοίκων της.
Οι ιστορίες του γενετικού υλικού των νεοελλήνων δεν είναι καινούριο ζήτημα. Φαίνεται ξεκάθαρα ότι μας ενδιαφέρει τόσο πολύ η ταυτότητά μας, ή η συνέχεια του Ελληνικού Έθνους αφού εκεί βασίστηκε και η έννοια της προσωπικότητας του σύγχρονου νεοέλληνα. Πιθανόν ενδιαφέρει τόσο πολύ και άλλους λαούς, για τους δικούς τους φυσικά λόγους, φανερούς ή ύπουλους. Φυσικά για τους ερευνητές της Γενετικής τα ζητήματα αυτά,  είναι αυτονόητα και άκρως επιθυμητά. Για όλους εμάς, όμως, σε τι άραγε θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν οι κατά καιρούς συζητήσεις περί της συνέχειας της καταγωγής μας; Ατενίζοντας το χθες και το σήμερα; Είναι προφανές ότι οι σημαντικότατες αυτές έρευνες μας γεμίζουν χαρά για την ‘καθαρότητα’ της φυλής μας, χωρίς τις πολλές επιμιξίες για τις οποίες  κατηγορηθήκαμε. Αλλά αν υποθέσουμε και το ποσοστό του  DNA των Σλάβων, ήταν υψηλότερο, ποια θα ήταν τα συναισθήματά μας;  Θα νοιώθαμε άσχημα, θα μας κατέκλυζε ικανός βαθμός  θλίψης για τη συνέχεια του Έθνους μας; Και τώρα, αφού με την οριστική σφραγίδα της επιστήμης της Γενετικής, είμαστε αυτό που πάντα επιθυμούσαμε, θα πρέπει λοιπόν τώρα να  επαναπαυτούμε πάνω στις δάφνες του παρελθόντος, κλείνοντας τα μάτια σε κάποιες κατάπτυστες και εγκληματικές ευθύνες των πολιτικών μας, ειδικά του πρόσφατου παρελθόντος, για την σημερινή κατάντια της χώρας μας; Την κατάσταση που ίσως κάποιοι παλιοί πολέμιοι της συνέχειας του ελληνισμού, όπως ο Γερμανός Φαλμεράϊερ, επιθυμούσαν; Και τι θα έλεγε ή θα ένιωθε ο προαναφερθείς λόγιος για τον οποίο τόσο και τόσο ασχοληθήκαμε; 

*Γεώργιος Σχορετσανίτης - Βικιπαίδεια