Σε μια ολιγομελή ομάδα, που είχε επιφορτιστεί με ένα αποτρόπαιο καθήκον στο στρατόπεδο Μπίργκεναου εντάχθηκε, όταν έφτασε στο Άουσβιτς, ο Θεσσαλονικιός Εβραίος, Μαρσέλ Νατζαρή. Τα μέλη της ομάδας έβγαζαν τα πτώματα από τους θαλάμους αερίων, τα μετέφεραν στα κρεματόρια όπου καιγόντουσαν και μετά μετέφεραν τις στάχτες για να τις πετάξουν στο διπλανό ποτάμι ώστε να εξαφανίζεται κάθε ίχνος. Αυτή η ομάδα ήταν η μόνη που πραγματικά γνώριζε όσα συνέβαιναν στους Εβραίους και πραγματικά βρισκόταν στις πύλες της κολάσεως.
Μέσα από αυτό το χώρο, ο Νατζαρή, με αξιοθαύμαστη γενναιότητα έγραψε μια συγκλονιστική χειρόγραφη μαρτυρία με σκοπό να μάθουν οι νεότερες γενιές τι ακριβώς συνέβαινε, καθώς ο ίδιος θεωρούσε τον εαυτό του μελλοθάνατο. Και πράγματι αυτή ήταν η μοίρα του, διότι οι Γερμανοί πρώτα από όλα φρόντιζαν να εξοντώνουν τα μέλη αυτής της ομάδας ανά τακτά χρονικά διαστήματα, ώστε κανείς να μη μπορεί να μαρτυρήσει τι πραγματικά συνέβαινε στους θαλάμους αερίων. Τελικά ο Νατζαρή επέζησε από ένα καπρίτσιο της τύχης, καθώς μια τελευταία ολιγομελής ομάδα αυτής της κατηγορίας ανθρώπων, στην ουσία ξεχάστηκε κατά την εκκένωση του στρατοπέδου, ούσα απομονωμένη.
Το χειρόγραφο θεωρείτο χαμένο για πολλές δεκαετίες, όμως βρέθηκε το 1980 κρυμμένο σε ένα παγούρι στο χώμα. Ήταν σε πολύ κακή κατάσταση και στις αρχές της δεκαετίας του ’90 διαβάστηκε σε ποσοστό 25%. Ωστόσο, με την εξέλιξη της τεχνολογίας και των μέσων που παρέχει, αυτή τη στιγμή έχει διαβαστεί σε ποσοστό 95%. Είναι στην ουσία μια επιστολή – μαρτυρία προς φίλους και συγγενείς του Νατζαρή για το τι έζησε. Μαρτυρεί τα πάντα ώστε να μείνουν στις επόμενες γενιές και ταυτόχρονα προσπαθεί να κλείσει και τους προσωπικούς του λογαριασμούς με το παρελθόν του και με την πατρίδα του, την Ελλάδα. Είναι χαρακτηριστικό ότι το κείμενο τελειώνει με τη φράση «ζήτω η Ελλάς», της οποίας υπήρξε πιστός πολίτης και πατριώτης όπως λέει ο ίδιος.
Η παραπάνω περιγραφή ανήκει στον καθηγητή της Έδρας Εβραϊκών Σπουδών, Γιώργο Αντωνίου, ο οποίος μίλησε για το χειρόγραφο Νατζαρή στη συνέντευξη Τύπου που δόθηκε σήμερα στο Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης, με αφορμή τις εκδηλώσεις που διοργανώνει η Ισραηλιτική Κοινότητα για την Ημέρα Πένθους (Γιομ Ασοά) που τηρείται από όλους τους Εβραίους στον κόσμο, ως φόρος τιμής στη μνήμη των έξι εκατομμυρίων θυμάτων του Ολοκαυτώματος. Όπως είπε ο κ. Αντωνίου η μαρτυρία του Μαρσέλ Νατζαρή βρίσκεται φέτος στο επίκεντρο των εκδηλώσεων αυτών.
Συγκεκριμένα το ερχόμενο Σάββατο στις 6.30 το απόγευμα διοργανώνεται στρογγυλή τράπεζα στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού με θέμα «η ζωή και η μαρτυρία του Μαρσέλ Νατζαρή» με αφορμή την επανέκδοση του χειρόγραφου. Την Κυριακή το πρωί στις 11.30 θα τελεστεί επιμνημόσυνη δέηση στη Συναγωγή Μοναστηριωτών για τα θύματα του ολοκαυτώματος ενώ στο πλαίσιο της τελετής θα αναδειχθεί το εν λόγω χειρόγραφο. Εξάλλου την Τετάρτη 26 Απριλίου εγκαινιάζεται έκθεση φωτογραφίας και οπτικοακουστικού υλικού στην αίθουσα «Αλλατίνη Ντασώ» του Γαλλικού Ινστιτούτου, με τίτλο «μνήμες σχολικής ζωής πριν από τον πόλεμο Εβραίοι επιζώντες του ολοκαυτώματος αφηγούνται». Η έκθεση υλοποιείται στο πλαίσιο ερευνητικού εκπαιδευτικού προγράμματος προφορικής ιστορίας και δικτύωσης σχολικών μονάδων που υλοποιείται στο δημοτικό σχολείο της ισραηλιτικής κοινότητας Θεσσαλονίκης.
Πρόσωπα που λάμπουν, πρόσωπα που σκοτεινιάζουν
Μεταφέροντας τα λόγια της μαθήτριας της έκτης δημοτικού, Νεφέλης Ασπρίδου, που συμμετείχε στην ομάδα που επιμελήθηκε την έκθεση η δασκάλα του σχολείου της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, Στέλλα Καλλέ, ανέφερε: «σκεφτήκαμε να ψάξουμε και να βρούμε πληροφορίες για το πώς ήταν η σχολική ζωή πριν από τον πόλεμο. Θέλαμε να ερευνήσουμε ένα κομμάτι της ζωής των επιζώντων λίγο πιο χαρούμενο και να δούμε αν υπάρχουν διαφορές στη ζωή των παιδιών τότε και τώρα να μάθουμε τι παιχνίδια έπαιζαν, αν έκαναν σκανδαλιές ή όχι, τι μάθαιναν στο σχολείο τους και αν έκαναν τις εργασίες τους στο σπίτι. Η διαδικασία των συνεντεύξεων μας ενθουσίασε, τόσο αυτά που γράφτηκαν στην κάμερα όσο και όσα έλεγαν όταν αυτή ήταν κλειστή. Αυτό που μου έκανε εντύπωση ήταν η διαφορά συναισθημάτων στα πρόσωπα των επιζώντων, όπου περιέγραφαν τη ζωή τους πριν από τον πόλεμο και κατά τη διάρκειά του. Όταν περιέγραφαν τη ζωή τους πριν από τον πόλεμο έλαμπε όλο το πρόσωπό τους και μιλούσαν για ανεμελιά και χαρά. Και μετά σκοτείνιαζε όταν μιλούσαν για τον πόλεμο και τις εξελίξεις του».
Αναφερόμενος στις εκδηλώσεις, ο Γενικός Πρόξενος της Γαλλίας στη Θεσσαλονίκη, Φιλίπ Ρέι (Philippe Ray) μίλησε για την παρουσία της εβραϊκής κοινότητας στη Θεσσαλονίκη, τους δεσμούς που υπάρχουν μεταξύ της εβραϊκής κοινότητας της Γαλλίας αλλά και του Γαλλικού Ινστιτούτου και του γαλλικού σχολείου της Θεσσαλονίκης, αλλά και για το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος της εβραϊκής κοινότητας ήταν γαλλόφωνοι. Από την πλευρά του ο αντιπρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, Λάζαρος Σεφιχά, επισήμανε ότι οι εκδηλώσεις στο πλαίσιο της Ημέρας Πένθους «δεν είναι μόνο ένα μνημόσυνο που αφορά τους Εβραίους αλλά ένα μνημόσυνο που αφορά την πόλη».
«Νομίζω ότι μετά τον πόλεμο περάσαμε πολλές δεκαετίες όπου η παρουσία των Εβραίων της Θεσσαλονίκης ήταν σαν να μην υπήρχε. Τα τελευταία 20 χρόνια έχουν αλλάξει πάρα πολλά. Έχουμε πλέον μνημεία, χώρους εκδηλώσεις που δηλώνουν την παρουσία των Εβραίων στη Θεσσαλονίκη και μας τιμά ιδιαίτερα ότι υπάρχει η προοπτική ενός μουσείου ολοκαυτώματος» πρόσθεσε χαρακτηριστικά.