ΜΝΗΜΗ ΜΙΑΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΑΣ ΚΑΙ ΠΟΙΗΤΡΙΑΣ ΤΟΥ ΠΗΛΟΥ

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΔΡΟΣΑΚΗ 

1927-2015

1. Η αδούλωτη αγωνίστρια θυμάται την σκοτεινή περίοδο του Μεταξά, της Κατοχής και του Εμφυλίου ...

 

 ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ ΜΙΑΣ ΣΚΟΤΕΙΝΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ

Τίτλος: Εν Θεσσαλονίκη…

Συγγραφέας: Ελευθερία Δροσάκη

Έκδοση: Εντός (2000)

ISBN: 960-8472-61-X

Τιμή: Περίπου €14

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Ένα ακόμη βιβλίο για την περίοδο της Κατοχής και του Εμφυλίου είναι αυτό της Ελευθερίας Δροσάκη. Η συγγραφέας αφηγείται της μνήμες της από εκείνη την περίοδο, ως μέλος του ΕΑΜ. Δεν έχουμε να κάνουμε με μυθιστόρημα, αλλά με αληθινά γεγονότα και θύμησες.

Η έκδοση είναι καλή, έχει και κάποιες φωτογραφίες, που πιθανότατα θα έχετε δει και σε λευκώματα. Υπάρχει στο τέλος του βιβλίου μια μικρή βιβλιογραφία. Το βιβλίο μπορείτε εύκολα να το βρείτε σε παζάρια βιβλίων σε αστεία τιμή (νομίζω το αγόρασα με €3).

Το βιβλίο χωρίζεται σε 8 μέρη και αυτά με την σειρά τους σε μικρότερα κεφάλαια. Η οργάνωση αυτή, αλλά και η γλώσσα που χρησιμοποιεί η συγγραφέας κάνουν το βιβλίο να διαβάζεται ιδιαίτερα εύκολα.

Το 1ο μέρος μιλάει για την ζωή της συγγραφέως πριν την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Γεννημένη μέσα στον Μεσοπόλεμο και μεγαλωμένη στην περιοχή του Μπεχ Τσινάρ (εκεί που τώρα είναι η 26ης Οκτωβρίου στο λιμάνι), θυμάται τα παιχνίδια, την αθωότητα των παιδιών, αλλά και τον φανατισμό των μεγάλων και τον Μάη του 1936 με τα επεισόδια και τους νεκρούς απεργούς.

Το 2ο μέρος είναι οι εμπειρίες της από τα συμβάντα στην πόλη κατά τον Ελληνοιταλικό πόλεμο. Από την κήρυξη του πολέμου, τις πρώτες νίκες, τους βομβαρδισμούς των Ιταλών. Το μικρό κοριτσάκι ναι μεν αντιλαμβάνεται την τραγικότητα του πολέμου, αλλά το ηθικό ακόμη του κόσμου είναι υψηλό.

Το 3ο μέρος έχει να κάνει με την Γερμανική εισβολή και την παράδοση της πόλης. Η συγγραφέας θυμάται την είσοδο των πρώτων στρατευμάτων, τις απαγορεύσεις που ξεκίνησαν λίγες μέρες μετά, την κατάρρευση του μετώπου στην Αλβανία και τους Βρετανούς αιχμαλώτους που γύρευαν προστασία. Η πείνα, τα πρώτα σαμποτάζ, οι πρόσφυγες από την Βουλγαροκρατούμενη Ανατολική Μακεδονία και την Θράκη, οι μαυραγορίτες, οι πρώτες εκτελέσεις αλλά και μικρά μικρά γεγονότα της προσωπικής της ζωής.

Το 4ο μέρος μιλάει για την ένταξη της συγγραφέως στο ΕΑΜ Νέων. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η παρουσίαση που κάνει της συγκέντρωσης που έγινε στις 25 Μαρτίου του 1943 στην προτομή του Βότση στην παραλία, από τις σπουδαιότερες αντιστασιακές πράξεις της ΕΠΟΝ στην Θεσσαλονίκη

Το 5ο μέρος μιλάει για τα δεινά των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, από τις πρώτες μέρες της Κατοχής, μέχρι το τέλος και το δράμα που αντιμετώπισαν ακόμη και αυτοί που κατάφεραν να επιβιώσουν.

Το 6ο μέρος αναφέρει την τρομοκρατία που βίωσε ο πληθυσμός από τα Τάγματα Ασφαλείας, το στρατόπεδο του Παύλου Μελά, αλλά αναφέρει και την δράση της ΕΠΟΝ στην Αρσενάλ, ένα γερμανικό συνεργείο επισκευής αυτοκινήτων και τανκς.

Στο 7ο κεφάλαιο η συγγραφέας μας μιλάει για τον ΕΛΑΣ που είχε αρχίσει να πλησιάζει την πόλη (είμαστε στο 1944 πια), τις μάχες με τους ταγματασφαλίτες και τις συνεχείς διώξεις.

Στο 8ο κεφάλαιο η Δροσάκη γράφει για την απελευθέρωση, τους μήνες της ΕΑΜοκρατίας στην Θεσσαλονίκη, την υποχώρηση τον Ιανουάριο του 1945 και το κυνηγητό που ακολούθησε μέχρι τον Εμφύλιο πόλεμο. Η διήγηση τελειώνει με τις σπουδές της στην Σχολή Καλών Τεχνών των Αθηνών.

Προσπάθησα πολύ περιληπτικά να αναφέρω το περιεχόμενο του βιβλίου. Όταν το διαβάσετε, θα βρείτε στοιχεία τοπογραφίας της Κατοχικής Θεσσαλονίκης, ιστορικές λεπτομέρειες και κάποια ντοκουμέντα επίσης. Φαίνεται ότι η Δροσάκη γράφει με ένα παράπονο, όχι μόνο για τις δυστυχίες που πέρασε, αλλά και για την εξέλιξη του αγώνα της. Με την διαφορά εποχής του τότε με το σήμερα, νομίζω ότι αυτό το αίσθημα χαρακτήρισε μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού και τα μίση που ακολούθησαν την Κατοχή χειροτέρεψαν την κατάσταση.

Για μία ακόμη φορά θα ήθελα να τονίσω ότι βιβλία αυτοβιογραφικού χαρακτήρα δεν πρέπει να τα κρίνουμε με κριτήρια μυθιστορήματος. Νομίζω περισσότερο κοντά είναι σε ιστορικά κείμενα, παρά σε λογοτεχνία. Οι εμπειρίες της Δροσάκη είναι χρήσιμες για την κατανόηση μιας εποχής, της οποίας δυστυχώς τα αποτελέσματα τα βιώνουμε και σήμερα. Για όσους ενδιαφέρονται για τα χρόνια της Κατοχικής Θεσσαλονίκης, θα τους φανεί ιδιαίτερα ενδιαφέρον.

ΠΗΓΗ: https://vivlioniki.wordpress.com  (Ιστολόγιο του ρέκτη βιβλιόφιλου Θεσσαλονικιού  Γιώργου Μπασαγιάννη)

________________________

2. Η ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΔΑ ΠΟΥ ΜΑΓΕΥΕ ΜΕ ΤΑ 

ΠΗΛΟΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑΤΑ ΤΗΣ

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΔΡΟΣΑΚΗ

Μεγάλη «ποιήτρια» του πηλού

«Πιάτο με διακόσμηση στο εσωτερικό»

«Ελευθερία Δροσάκη (70 χρόνια αγώνας για την κεραμική τέχνη, τη ζωγραφική και τη λογοτεχνία)». 

Ετσι τιτλοφορεί ο Γιάννης Παπανικολάου (ομότιμος Καθηγητής της Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Κρήτης) τη μονογραφία του (εκδόσεις «Gutenberg»). Ο λόγος για την αγωνίστρια της ΕΑΜικής Αντίστασης (ήταν μεταξύ των εικαστικών των οποίων την αγωνιστική και καλλιτεχνική προσφορά τίμησε η πρόσφατη έκθεση του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας με θέμα «Αντίσταση και Εικαστικές Τέχνες [1940 - 1967]»), την κορυφαία δημιουργό της σύγχρονης ελληνικής κεραμικής, ζωγράφο και συγγραφέα.

Ο Γ. Παπανικολάου αρχίζει την - αφιερωμένη «στους μαθητές της "Σχολής" Κεραμικής Τέχνης του δήμου Πετρούπολης» - μελέτη του με το ένα κείμενό του το οποίο συνόδευε την έκθεση κεραμικών έργων της Ελευθερίας Δροσάκη που είχε οργανώσει (Δεκέμβρης 2013) η Σχολή Κεραμικής του δήμου Πετρούπολης για να τιμήσει την ανεκτίμητη από την πολιτεία προσφορά της στη σύγχρονη ελληνική κεραμική τέχνη.
Σ' αυτό το κείμενο ο μελετητής, αφού σημειώσει ότι στη «μακρά διαδρομή της, που έχει αποτυπωθεί αναλλοίωτα στα κεραμικά αγγεία όλων των εποχών και περιόδων, Νεολιθική, Κυκλαδική, Μινωική, Μυκηναϊκή, Αρχαϊκή, Κλασική του 5ου αιώνα, Ελληνιστική, Βυζαντινή και η παραδοσιακή λαϊκή μας τέχνη», η ελληνική κεραμική τέχνη «ποτέ δεν έμεινε στάσιμη», αλλά και ότι, «παρόλες τις φυσικές επιδράσεις από την τέχνη των άλλων γειτονικών λαών, ποτέ δεν έχασε τον ελληνικό χαρακτήρα της (...)», επισημαίνει ότι από αυτήν τη μακραίωνη παράδοση η Ελευθερία Δροσάκη δε θα ξεφύγει, αλλά θα περάσει μέσα σ' αυτήν την παράδοση με την απόλυτα δική της «προσωπικότητα», τα δικά της βιώματα: «Εδωσα εξετάσεις στη Σχολή Καλών Τεχνών, πέρασα, αλλά επειδή δεν είχα την απαραίτητη για την εποχή αστυνομική ταυτότητα (1946) και δεν είχα ούτε σπίτι, ούτε δουλειά, ταλαιπωρήθηκα πολύ... Τα πρώτα πιάτα που πήγαμε ήταν χαρακτά, ωραία δουλεμένα, όπως μου είχε δείξει ο μπαρμπα - Μηνάς. Τα κράτησαν με το ζόρι και είπαν "την άλλη φορά να μας φέρετε με τον Παρθενώνα και με τον τσολιά"».

Η Ελευθερία Δροσάκη στο εργαστήριό της

Κι ενώ η ανάγκη της επιβίωσης την οδήγησε «στην κατάχρηση της έννοιας παράδοση και αντιγραφή», η Ελευθερία Δροσάκη «με το μεράκι της δίνει τη συνέχεια αυτής της παράδοσης», χαράζοντας το «δρόμο για τη νέα ελληνική κεραμική», τονίζει ο Γιάννης Παπανικολάου.Γεννημένη (1927) στη Θεσσαλονίκη, όπου το 1922 εγκαταστάθηκαν οι γεννημένοι στη Σμύρνη γονείς της, η Ελευθερία Δροσάκη πρωτόμαθε την κεραμική από τον κρητικής καταγωγής, πολυτεχνίτη (αρτοποιό, ποτοποιό, εστιάτορα, κοσμογυρισμένο ναυτικό, αλλά και εξαιρετικό αφηγητή και παραμυθά) παππού της, Δημήτρη Δροσάκη. Ο σπουδαιότερος, όμως, «δάσκαλός» της στην κεραμική ήταν ο - επίσης πρόσφυγας στη Θεσσαλονίκη - μεγάλος παραδοσιακός καλλιτέχνης μπαρμπα - Μηνάς Αβραμίδης.
Ο πόλεμος του 1940 βρίσκει την Ελευθερία Δροσάκη στο Γυμνάσιο. Μαθήτρια ακόμη εντάσσεται στην ΕΠΟΝ. Εγκαταλείπει το σχολείο. Βγαίνει στο βουνό και αγωνίζεται για τη λευτεριά και την προκοπή του λαού της. Απολυτήριο του Γυμνασίου, μετά από αλλεπάλληλες εξετάσεις, κατάφερε να πάρει το 1948. Τα βιώματά της από την Κατοχή, την Αντίσταση και τις λυσσαλέες διώξεις ενάντια στους αγωνιστές που απελευθέρωσαν τον τόπο μας στα εμφυλιακά και μετεμφυλιακά χρόνια, τα κατέγραψε στο βιβλίο της «Εν Θεσσαλονίκη» (το βιβλίο αποτελεί ανάγνωσμα στην έδρα της Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας του ΑΠΘ). Στον επίλογο αυτού του βιβλίου - μαρτυρία η Ελευθερία Δροσάκη λέει: «Πιο πολύ απ' όλους θυμόμουν τον παππού. Τον έβλεπα ολοζώντανο να με κρατάει μικρούλα απ' το χεράκι και να μου λέει: "Σαν θα μεγαλώσεις, θα μάθεις". Δεν χρειάστηκε να μεγαλώσω πολύ, και έμαθα πόσο δύσκολο είναι να παραδεχτείς την ήττα σου όταν είσαι ο θριαμβευτής και πόσο πιο δύσκολο είναι να κλείσεις μέσα σου μια ματωμένη νιότη».

«Αγρότες στο θερισμό»

Η Ελευθερία Δροσάκη χρειάστηκε να αγωνιστεί πολύ και για να σπουδάσει στη Σχολή Καλών Τεχνών, και για να επιζήσει. Αυτόν τον αγώνα για την κεραμική τέχνη και τη ζωή, τον έχει αποτυπώσει σε ένα αυτοβιογραφικό κείμενό της, που, με αφορμή τα 50 χρόνια της καλλιτεχνικής δημιουργίας της, της ζήτησε ο Συνεταιρισμός Κεραμιστών και Αγγειοπλαστών Αμαρουσίου να γράψει και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Κεραμικά Χρονικά» (Οκτώβρης 1995). Αυτό το κείμενο αποτελεί ντοκουμέντο για τη νεότερη ελληνική κεραμική, καθώς καταγράφει κεραμίστες και βιοτεχνίες όπου δούλεψε στο Μαρούσι, Χαλάνδρι, Κηφισιά, Φάληρο, Μοσχάτο, Κορυδαλλό, Κοκκινιά.Ακούραστη, αειθαλής, παθιασμένη και συνεχώς ευρηματική «εργάτρια» της Τέχνης της, η Ελευθερία Δροσάκη εξακολουθεί τη δημιουργική της πορεία, ακόμα και όταν αρρωσταίνει, όπως απέδειξε με έκθεση έργων της τον περασμένο Φλεβάρη. Καθηλωμένη στο κρεβάτι φιλοτέχνησε μια σειρά ζωγραφικών έργων με νέα τεχνική, χρησιμοποιώντας πενάκι και σινική μελάνη.
Στο - πλούσια εικονογραφημένο με κεραμικά έργα της σπουδαίας δημιουργού - βιβλίο περιλαμβάνονται εκτενέστατο αυτοβιο - εργογραφικό κείμενό της, αποσπάσματα δημοσιευμάτων για την κεραμική της, καθώς και στοιχεία για τη ζωγραφική και το λογοτεχνικό της έργο.
Θα κλείσουμε την αναφορά μας σ' αυτήν την ξεχωριστή αγωνίστρια του λαού, της ζωής και της Τέχνης, με την επισήμανση του Γ. Παπανικολάου: Η Ελευθερία Δροσάκη «το έργο της το κυοφορεί με το σπέρμα της πολιτιστικής κληρονομιάς και της Ιστορίας μας και σε κάθε φάση το έργο της κυοφορείται βαθμιαία και επώδυνα, για να βαδίσει στο επόμενο».

«Κοπέλες με ελιά, μήλο και περιστέρι» Πηγή: http://www.rizospastis.gr ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗ  ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ  ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΔΑΣ... Από χώμα, νερό και φωτιά