Ο ΖΟΡΜΠΑΣ ΜΕΣΑ ΜΑΣ

Zorba the Greek

Του Τάκη Θεοδωρόπουλου

Τα Νέα: Πέμπτη 12 Ιουλίου 2012

Οταν ακούμε το όνομα του ήρωα του Καζαντζάκη, στο μυαλό μας έρχονται η ανεμελιά του, η ευθύτητά του, ο χορός, ενδεχομένως και η σχέση του με τη μαντάμ Ορτάνς. «Οταν μια γυναίκα σε επιθυμεί εσύ δεν έχεις το δικαίωμα να αρνηθείς». Μας έρχεται ακόμη το συρτάκι, η υπέροχη μουσική του Θεοδωράκη, ο Αντονι Κουίν στην επίσης υπέροχη ταινία του Κακογιάννη, ταβέρνες με greek salad και γενικά η ατμόσφαιρα μιας Ελλάδας που ήταν ελκυστική γιατί ήταν όσο πρέπει εξωτική, εύκολη και αρκούντως φτηνή. Διόλου βαριά για τα γούστα όποιου ήθελε να περάσει μερικές ημέρες το καλοκαίρι παρά θίν' αλός και έψαχνε στο πρόσωπο του ταβερνιάρη τον κρυμμένο Ζορμπά. Θυμόμαστε ενδεχομένως, όσοι διαβάσαμε το μυθιστόρημα στα νιάτα μας, και τον διανοούμενο αφηγητή του οποίου ο τρόπος ζωής χάνει κατά κράτος τη μάχη με τη ζορμπαλίδικη απλότητα. Αυτός στην καλύτερη περίπτωση μπορεί να καταλάβει την αλήθεια που κατέχει ο Ζορμπάς. Μια αλήθεια που οι περισσότεροι πιστεύουμε πως χάθηκε, μαζί με τη φολκλορική της χάρη, τώρα που ο Ζορμπάς είναι αναγκασμένος να κόβει αποδείξεις, ή να μην κόβει για να κλέβει ΦΠΑ.

Το ζήτημα όμως δεν είναι εκεί. Το ζήτημα είναι ότι ενώ τα θυμόμαστε όλα αυτά, ξεχνάμε το ουσιαστικότερο, αυτό που δίνει στην πραγματικότητα όλη την πνευματική αξία στο κορυφαίο μυθιστόρημα του Καζαντζάκη, πέρα από τις γραφικές του παραναγνώσεις. Είναι η υπόθεση του ορυχείου - αν θυμάστε, όλα τα επεισόδια εκτυλίσσονται όσο οι δύο ήρωες κατασκευάζουν ένα ορυχείο. Το οποίο, ορυχείο, ποτέ δεν καταφέρνει να λειτουργήσει, γκρεμίζεται στην πρώτη δοκιμή. Και στο τέλος αυτό που μένει είναι το συρτάκι. Λες και ο Καζαντζάκης, με την ιδιοφυΐα του, χτυπάει μια κεντρική αρτηρία της ελληνικής ψυχής. Αυτή είναι που κάνει τον Αξελό να αναρωτιέται, ήδη από το 1954: «Γιατί η σύγχρονη Ελλάδα δεν μπορεί να παράγει έργο;» - παραθέτω από μνήμης.

Αν ρωτήσεις κάποιον δεξιό Ελληναρά θα σου πει ότι γι' αυτό φταίνε οι προαιώνιοι εχθροί του γένους, Οθωμανοί, μασόνοι, εβραίοι και λοιπές Μπίλντεμπεργκ. Και θα καταλήξει ότι αυτοί τώρα θέλουν να μας φάνε τη δημόσια περιουσία. Ο αριστερός θα σου ρίξει μια περίληψη για τη λειτουργία του χρηματιστικού κεφαλαίου, θα σε αποστομώσει με πέντε βασικές αρχές του μαρξισμού που δεν αλλάζουν - αν ήξερε και την έκτη δεν θα ήταν Ελληναράς - κι αφού κάνει μια σύντομη βόλτα στις αγορές, θα καταλήξει ότι όλοι αυτοί τώρα θέλουν να μας φάνε τη δημόσια περιουσία.

Ισως γιατί, απασχολημένοι όπως είναι με τους κοινωνικούς αγώνες, αριστεροί τε και δεξιοί Ελληναράδες, δεν έχουν χρόνο να διαβάσουν ούτε Καζαντζάκη, ούτε Αξελό. Και γι' αυτό δεν λένε κουβέντα για το ορυχείο. Σημασία έχει το συρτάκι που χορεύουν στις πλατείες. Το πρόβλημα δεν είναι τι έργο μπορεί να παράγει η δημόσια περιουσία. Διότι το έργο δεν ενδιαφέρει κανέναν, τώρα που παλεύουμε να σώσουμε τις ιδιοτροπίες της μοναδικότητάς μας. Λίαν καλώς! Απλώς αναρωτιέμαι πότε θα βαρεθούμε να παίζουμε τον μέσα Ζορμπά μας.