Μύθοι και αλήθειες
για το "φαινόμενο" ΠΑΣΟΚ
Τα πολιτικά κόμματα δεν είναι απλά αποδέκτες πολιτικών διεργασιών και κοινωνικών τριβών, αλλά παίζουν τα ίδια καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία τους
Πολύς λόγος γίνεται τον τελευταίο καιρό για τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης και τα προβλήματα που κληροδότησαν στη μεταδικτατορική Ελλάδα. Για πολλούς είναι απαραίτητο να γυρίσουμε πίσω στις απαρχές του δικομματισμού, στην εποχή που ακόμα στήνονταν τα δυο μεγάλα κόμματα- πυλώνες του σημερινού πολιτικού συστήματος και να την εξετάσουμε με προσοχή.
Αντίστοιχα, μέρος του σκεπτικού πίσω από εργασίες όπως το πρόσφατο λεξικό για τη δεκαετία του ΄80 είναι η ανάγκη αποτύπωσης της κουλτούρας (πολιτικής ή μη) της εποχής που δρομολόγησε τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις του σήμερα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το μικρό αλλά περιεκτικό βιβλίο- ανάλυση για το ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του ΄70 της Δώρας Κοτσακά- Καλαϊτζιδάκη έρχεται να προσθέσει το λιθαράκι του στην όλη συζήτηση.
Στο πόνημά της η ερευνήτρια καταφεύγει σε κλασική πολιτική θεωρία και συνθέτει απόψεις σημαντικών πολιτικών επιστημόνων και κοινωνιολόγων για να μιλήσει για τις πρώιμες εκφάνσεις του φαινομένου ΠΑΣΟΚ. Το βιβλίο, απευθυνόμενο κυρίως σε ένα ξένο κοινό, παρουσιάζει το νεοσύστατο κόμμα ως «αμφίθυμη» μορφή σοσιαλδημοκρατίας, ένα πολυσυλλεκτικό μόρφωμα που αποτέλεσε και τον μοναδικό νέο πολιτικό χώρο που παρουσιάστηκε στη Μεταπολίτευση. Η Κοτσακά αναλύει ενδελεχώς το πλαίσιο μέσα στο οποίο διαμορφώθηκε ο λόγος που άρθρωσε το νέο κόμμα. Το εντάσσει λοιπόν μέσα στις κοινωνικοπολιτικές συντεταγμένες της εποχής, εστιάζοντας στη ριζοσπαστικοποίηση του Ανδρέα Παπανδρέου κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ΄60 και ιδιαίτερα την περίοδο της δικτατορίας, με το νεοσύστατο ΠΑΚ (το οποίο βέβαια ιδρύθηκε τον Φεβρουάριο του 1968 και όχι τον Μάιο του 1967 όπως αναφέρεται λανθασμένα) να έλκει τις επιρροές του από τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα και τον τριτοκοσμισμό που ανθούσε εκείνη την εποχή.
Το βιβλίο φωτίζει επίσης τους ιδρυτικούς μύθους του ΠΑΣΟΚ, όπως για παράδειγμα το γεγονός πως το κόμμα αυτοπροσδιορίστηκε ως ο πιο αυθεντικός κληρονόμος των επαναστατικών παραδόσεων της Αντίστασης, του «ανένδοτου αγώνα» και της αντιδικτατορικής πάλης, στοιχεία που βοήθησαν στο να αλωθεί ο ήδη πολυδιασπασμένος χώρος της Αριστεράς.
Τέλος, η Κοτσακά τονίζει το γεγονός πως το ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του ΄70 ήταν μια σύζευξη λαϊκισμού και αριστερού ριζοσπαστισμού, και ήταν ακριβώς αυτό το εκρηκτικό μείγμα που το εκσφενδόνισε στην εξουσία. Ο αριστερισμός τού έδωσε την απαραίτητη ώθηση που χρειαζόταν στα πρώτα μεταδικτατορικά χρόνια, ενώ ο λαϊκισμός του επέτρεψε να ενώσει υπό τη στέγη του σαφώς ετερογενή στοιχεία και να φτάσει στην πολυπόθητη κατάληψη της εξουσίας με το εντυπωσιακό 48%. Ολα αυτά βέβαια γαρνιρισμένα με πολλή δόση ρητορείας, εθνικισμού, επιτηδευμένης πόλωσης αλλά και του πολιτικού χαρίσματος του Ανδρέα Παπανδρέου.
Αν και ο μεγάλος όγκος της δουλειάς της Κοτσακά βασίζεται, αλλά σε μια σύνθεση στοιχείων που προέρχονται από έναν σημαντικό όγκο δευτερεύουσας βιβλιογραφίας, οι συνεντεύξεις που έχει πάρει από ορισμένα κορυφαία στελέχη του κόμματος καθώς και η ενδελεχής ανάλυση κομματικών εντύπων της εποχής όπως η «Εξόρμηση» ανήκουν στα θετικά του τόμου. Η δουλειά της, μια φρέσκια και ευπρόσδεκτη ματιά πάνω στις συνθήκες που επέφεραν την περίφημη «αλλαγή».
Πολύς λόγος γίνεται τον τελευταίο καιρό για τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης και τα προβλήματα που κληροδότησαν στη μεταδικτατορική Ελλάδα. Για πολλούς είναι απαραίτητο να γυρίσουμε πίσω στις απαρχές του δικομματισμού, στην εποχή που ακόμα στήνονταν τα δυο μεγάλα κόμματα- πυλώνες του σημερινού πολιτικού συστήματος και να την εξετάσουμε με προσοχή.
Αντίστοιχα, μέρος του σκεπτικού πίσω από εργασίες όπως το πρόσφατο λεξικό για τη δεκαετία του ΄80 είναι η ανάγκη αποτύπωσης της κουλτούρας (πολιτικής ή μη) της εποχής που δρομολόγησε τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις του σήμερα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το μικρό αλλά περιεκτικό βιβλίο- ανάλυση για το ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του ΄70 της Δώρας Κοτσακά- Καλαϊτζιδάκη έρχεται να προσθέσει το λιθαράκι του στην όλη συζήτηση.
Στο πόνημά της η ερευνήτρια καταφεύγει σε κλασική πολιτική θεωρία και συνθέτει απόψεις σημαντικών πολιτικών επιστημόνων και κοινωνιολόγων για να μιλήσει για τις πρώιμες εκφάνσεις του φαινομένου ΠΑΣΟΚ. Το βιβλίο, απευθυνόμενο κυρίως σε ένα ξένο κοινό, παρουσιάζει το νεοσύστατο κόμμα ως «αμφίθυμη» μορφή σοσιαλδημοκρατίας, ένα πολυσυλλεκτικό μόρφωμα που αποτέλεσε και τον μοναδικό νέο πολιτικό χώρο που παρουσιάστηκε στη Μεταπολίτευση. Η Κοτσακά αναλύει ενδελεχώς το πλαίσιο μέσα στο οποίο διαμορφώθηκε ο λόγος που άρθρωσε το νέο κόμμα. Το εντάσσει λοιπόν μέσα στις κοινωνικοπολιτικές συντεταγμένες της εποχής, εστιάζοντας στη ριζοσπαστικοποίηση του Ανδρέα Παπανδρέου κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ΄60 και ιδιαίτερα την περίοδο της δικτατορίας, με το νεοσύστατο ΠΑΚ (το οποίο βέβαια ιδρύθηκε τον Φεβρουάριο του 1968 και όχι τον Μάιο του 1967 όπως αναφέρεται λανθασμένα) να έλκει τις επιρροές του από τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα και τον τριτοκοσμισμό που ανθούσε εκείνη την εποχή.
Το βιβλίο φωτίζει επίσης τους ιδρυτικούς μύθους του ΠΑΣΟΚ, όπως για παράδειγμα το γεγονός πως το κόμμα αυτοπροσδιορίστηκε ως ο πιο αυθεντικός κληρονόμος των επαναστατικών παραδόσεων της Αντίστασης, του «ανένδοτου αγώνα» και της αντιδικτατορικής πάλης, στοιχεία που βοήθησαν στο να αλωθεί ο ήδη πολυδιασπασμένος χώρος της Αριστεράς.
Τέλος, η Κοτσακά τονίζει το γεγονός πως το ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του ΄70 ήταν μια σύζευξη λαϊκισμού και αριστερού ριζοσπαστισμού, και ήταν ακριβώς αυτό το εκρηκτικό μείγμα που το εκσφενδόνισε στην εξουσία. Ο αριστερισμός τού έδωσε την απαραίτητη ώθηση που χρειαζόταν στα πρώτα μεταδικτατορικά χρόνια, ενώ ο λαϊκισμός του επέτρεψε να ενώσει υπό τη στέγη του σαφώς ετερογενή στοιχεία και να φτάσει στην πολυπόθητη κατάληψη της εξουσίας με το εντυπωσιακό 48%. Ολα αυτά βέβαια γαρνιρισμένα με πολλή δόση ρητορείας, εθνικισμού, επιτηδευμένης πόλωσης αλλά και του πολιτικού χαρίσματος του Ανδρέα Παπανδρέου.
Αν και ο μεγάλος όγκος της δουλειάς της Κοτσακά βασίζεται, αλλά σε μια σύνθεση στοιχείων που προέρχονται από έναν σημαντικό όγκο δευτερεύουσας βιβλιογραφίας, οι συνεντεύξεις που έχει πάρει από ορισμένα κορυφαία στελέχη του κόμματος καθώς και η ενδελεχής ανάλυση κομματικών εντύπων της εποχής όπως η «Εξόρμηση» ανήκουν στα θετικά του τόμου. Η δουλειά της, μια φρέσκια και ευπρόσδεκτη ματιά πάνω στις συνθήκες που επέφεραν την περίφημη «αλλαγή».
Κωστής Κορνέτης (Διδάσκων στο πανεπιστήμιο Brown),
"ΤΑ ΝΕΑ", 5-6 Φεβρουαρίου 2011
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου