Πριν το σαρώσει ο χρόνος...

Γωνία Φιλίππου και Χριστοπούλου. Το ερειπωμένο οίκημα
της φωτογραφίας υπήρξε επί δεκαετίες ο φόβος και ο τρόμος χιλιάδων
κρατουμένων, που πέρασαν αγωνιώδεις ημέρες και νύχτες , πριν
να μεταχθούν , ανάλογα με την περίπτωση του καθενός , σε
διάφορες φυλακές της χώρας.
Είναι το διαβόητο Τμήμα Μεταγωγών Θεσσαλονίκης, που ειδικότερα
στα χρόνια του Εμφυλίου αποτέλεσε το τελευταίο σκαλοπάτι πριν
από την αιωνιότητα για εκατοντάδες υπόδικους καταδικασθέντες σε θάνατο
από τα Έκτακτα Στρατοδικεία.
Παστωμένοι σαν τις σαρδέλες στα μικρά δωμάτια-κελιά του, βρόμικοι
και πεινασμένοι οι περισσότεροι απ' αυτούς, συνεχώς λοιδορούμενοι
από τους φανατισμένους χωροφύλακες, βίωναν καταστάσεις απόλυτου
ευτελισμού της ανθρώπινης οντότητάς τους.
Θυμηθήκαμε το διαβόητο κολαστήριο, εξαιτίας των αλλεπάλληλων περιστατικών
ανάλογης μεταχείρισης που δοκιμάζουν οι σύγχρονοι Αγιάννηδες
του μετεξελιγμένου δήθεν προς το καλύτερο απογόνου του στα Διαβατά.
Εξήντα χρόνια μετά, σε συνθήκες δημοκρατικής ομαλότητας
και προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων, φαίνεται ότι
τίποτε δεν έχει αλλάξει στη νοοτροπία και το θεσμικό πλαίσιο
όλων εκείνων των δημόσιων λειτουργών που είναι εντεταλμένοι
με το καθήκον της
προσωρινής φύλαξης ανθρώπων οι οποίοι βαρύνονται
με πραγματικά ή υποθετικά εγκλήματα.Περιμένοντας την "αξιοποίησή" του από το κράτος,
το πρώην τέρας χρησιμοποιείται ως μάντρα οικοδομικών υλικών.

Η είσοδος του κολαστηρίου

ΜΙΑ ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΤΑΓΩΓΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ

Προδημοσίευση αποσπάσματος
από το ημερολόγιο φυλακής
της Μαίρης Γεωργοπούλου
"Πικρή εποχή¨,
που πρόκειται να κυκλοφορήσει
προσεχώς από τις εκδόσεις "Ερωδιός".
Η Μαίρη Γεωργοπούλου ήταν φοιτήτρια της Ιατρικής
όταν συνελήφθη το καλοκαίρι
του 1948 μαζί με 68 ακόμη στελέχη της ΕΠΟΝ Θεσσαλονίκης,
ανάμεσα στα οποία ήταν και ο ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης.
Η νεαρή επονίτισσα καταδικάστηκε σε θάνατο,
η ποινή όμως δεν εκτελέστηκε
εξαιτίας του γεγονότος ότι η απόφαση του στρατοδικείου ήταν 3 προς 2.

Τρίτη 24 Αυγούστου

Είμαι πια στο κρατητήριο μαζί με άλλες υπόδικες. Μου δίνει την αίσθηση της ελευθερίας και νιώθω μια ευτυχία ασύλληπτη που βρίσκομαι εδώ.
Το δωμάτιο που μας έχουν βρίσκεται στον αυλόγυρο, δίπλα στις βρύσες. Ένα δωμάτιο 3x4 μέτρα, που αερίζεται από ένα καγκελόφραχτο παράθυρο, καρφωμένο με σανίδες κατά τα 4/5 του και ανοιχτό μόνο στο υπόλοιπο. Έτσι επικρατεί μόνιμα μισοσκόταδο ακόμη κι όταν ο ήλιος έξω λάμπει. Σήμερα , μαζί με μένα την καινούρια, είμαστε 14 γυναίκες στοιβαγμένες με το χειρότερο τρόπο που μπορεί να φανταστεί κανείς.
Όταν μπήκα, πάτησα με προσοχή για ν' αποφύγω τα πόδια που ήταν ανακατεμένα στην προσπάθεια να βολευτούν. Αντίκρισα δύσπιστα πρόσωπα με σφιγμένο στόμα, φαινομενικά αδιάφορα και ψυχρά. Ήταν όλες άσχημες και βρόμικες, καταλαβαίνω τι όψη πρέπει να είχα κι εγώ.
Όταν η πόρτα έκλεισε, όλα άλλαξαν σαν από μαγεία. Τα πρόσωπα χαμογέλασαν, γίναμε όλες ανθρώπινες, μιλούσαμε όλες μαζί, ερωτήσεις και απαντήσεις μπερδεύτηκαν. Ήταν ζεστά, ήταν καλά.
Πίσω απ’ την πόρτα είναι η «βούτα», γιατί κι εδώ βγαίνουμε δυο φορές τη μέρα. Όμως εδώ υπάρχει μια κάποια επικοινωνία. Στην πόρτα που είναι ξύλινη υπάρχει μια μικρή τρυπίτσα απ’ όπου κολλώντας το μάτι παρακολουθούμε το πέρασμα των κρατουμένων της απομόνωσης• βλέπεις πρέπει να περάσουν από δω για να παν στις βρύσες και τις τουαλέτες. Είναι μια παρακολούθηση που σε πονά, γιατί τα πρόσωπα μιλούν από μόνα τους για όσα τους συμβαίνουν. Μερικές φορές το πέρασμα αυτό καταντά μαρτύριο και δεν ξεφεύγεις απ’ την αίσθηση πως διαβαίνεις ο ίδιος εσύ, σε χρόνο προηγούμενο η ανύποπτο.
Απέναντι είναι το κρατητήριο των ανδρών κι αυτό είναι επίσης γεμάτο. Τους βλέπουμε κι αυτούς να βολτάρουν τη λίγη ώρα της εξόδου τους ή να πηγαίνουν για ανάκριση ή να φεύγουν οριστικά για τις φυλακές. Μοιάζουν πιο ταλαιπωρημένοι από μας.
Σ' αυτό το μέρος θα περάσω, ώσπου να μεταφερθώ στις κυρίως φυλακές.

Τετάρτη 1 του Σεπτέμβρη

Ο μήνας μπήκε με την πιο βροχερή μέρα που μπορούσε να γίνει. Χαίρομαι το διάβα των ήμερων. Ίσως αισθάνομαι έτσι γιατί έχω την αίσθηση, μετά την απομόνωση, πως η ζωή μου απόχτησε κάποιο νόημα. Οι θόρυβοι του δρόμου φθάνουν μέχρις εμάς τελείως σβησμένοι και η ζωή μας ακολουθεί μια ρουτίνα χωρίς αλλαγές, έξω απ’ τις μεταγωγές, που γίνονται κατά διαστήματα. Ο ιδρώτας, η βρομιά ο στενός χώρος, η αβεβαιότητα, όλα παραμένουν ίδια, αφορούν όλη την ομάδα και είναι το ίδιο βασανιστικά. Παρ' όλα αυτά, καταφέρνουμε να ’χουμε λίγο κέφι.

Πέμπτη 2 του Σεπτέμβρη

Μείναμε 8 μέσα στο κρατητήριο. Αισθανθήκαμε βασιλικά που μπορέσαμε ν' απλώσουμε τα πόδια μας και να ξαπλωθούμε κάπως πιο άνετα.
Δίπλα μου βρίσκεται η Ελευθερία, κρατούμενη από άλλη υπόθεση• είναι φυματική και βήχει συνέχεια, αλλά το κέφι της είναι ανεξάντλητο.
Το ηθικό των κρατουμένων είναι διάφορο. Μερικές είναι πολύ πεσμένες, άλλες όχι. Γενικά η αναμονή του Στρατοδικείου είναι μια φοβερή απειλή που δεν επιτρέπει αισιοδοξία σε κανέναν. Όσο κι αν τα νέα δεν φθάνουν μέχρις εμάς, εν τούτοις έχουμε πλήρη συνείδηση της κατάστασης. Οι μάχες στα βουνά λυσσομανούν κι οι θανατικές καταδίκες απ’ τα Στρατοδικεία είναι ρουτίνα. Έτσι κανείς μας δεν τρέφει αυταπάτες. Μ' αυτές τις συνθήκες, η προοπτική είναι στα σίγουρα θάνατος κι αυτός δε φιλοσοφείται εύκολα.
Στην απομόνωση με κατείχε μια ήρεμη, θα ’λεγα, αναμονή. Εδώ, συνεπαρμένη απ’ την ομαδική ψυχολογία, ανακαλύπτω θανάσιμες ρωγμές στην συ-ναισθηματική μου αυτή ουδετερότητα. Η σκέψη του επικείμενου χαμού με διαβρώνει και κυριαρχούμαι συχνά από μια σοβαρή κατάθλιψη. Ή απομόνωση είναι τρομερή, μια παράλογη, απάνθρωπη και συστηματική εξουδετέρωση, άλλ' εκεί καταφέρνεις να επιβάλλεις μόνος σου συναισθηματικά φράγματα και μέτρο στον πόνο και τις αντιδράσεις σου. Εδώ οι επιδράσεις είναι πολλές, ανθρώπινες και φιλικές. Ο πόνος και η θλίψη της μιας είναι σα νερό που τρέχει και μας μουσκεύει όλες. Το αποτέλεσμα συχνά είναι αρνητικό, ομαδική κατάπτωση και απαισιοδοξία, που φυσικά εναλλάσσονται με εξάρσεις ενθουσιασμού. Παρατηρώ τις μεταπτώσεις αυτές• ό, τι αφήνουν πίσω δεν είναι και πολύ αξιόλογα δημιουργήματα.