Αντρέ Μπρετόνεπισκέφθηκε το Μεξικό ως απεσταλμένος της γαλλικής κυβέρνησης για θέματα πολιτισμού.
Εκεί δεν έχασε την ευκαιρία να συναντήσει το Λέοντα Τρότσκι, στον οποίο είχε παραχωρηθεί πολιτικό άσυλο από τη μεξικανική κυβέρνηση, ύστερα από τη δραματική σύγκρουσή του με το Στάλιν και τη φυγή του από τη Σοβιετική Ένωση.
Πράγματι, μέσω του μεγάλου μεξικανού ζωγράφου Ντιέγκο Ριβέρα, ο Λέων Τρότσκι δέχτηκε τον Μπρετόν στο "Μπλε σπίτι" , στην πόλη Κοκογιάν, το οποίο είχε παραχωρηθεί σ' αυτόν και τη γυναίκα του Σέντοβα από τη σύντροφο του Ριβέρα, εξαιρετική επίσης ζωγράφο, Φρίντα Κάλο.
14/1/1937: Ο Τρότσκι και η γυναίκα του Σέντοβα οδηγούνται
από τη Φρίντα Κάλο και τον Ντιέγκο Ριβέρα στο "Μπλε σπίτι".
Ο Μπρετόν θαύμαζε τον Τρότσκι, γιατί στο πρόσωπό του έβλεπε τον εκφραστή των αυθεντικών επαναστατικών ιδεών που ο σταλινισμός είχε αμαυρώσει, και στις επανειλημμένες συνομιλίες που είχε με το μεγάλο εξόριστο τού ανέπτυξε τις θέσεις του για το σουρρεαλιστικό κίνημα και την ελευθερία στην τέχνη .
14/1/1937: Ο Τρότσκι και η γυναίκα του Σέντοβα οδηγούνταιαπό τη Φρίντα Κάλο και τον Ντιέγκο Ριβέρα στο "Μπλε σπίτι".
Ο Τρότσκι, μολονότι δεν ενθουσιαζόταν με το σουρρεαλισμό- αφού, όπως έλεγε, ήταν οπαδός του ρεαλισμού, έτσι όπως εκφραζόταν μέσα από το έργο του Εμίλ Ζολά-, συμφωνούσε με τον Μπρετόν για την πλήρη αποδέσμευση της τέχνης και του καλλιτέχνη από κάθε μορφή καταναγκασμού.
Μέσα από τις συζητήσεις αυτές γεννήθηκε στον Τρότσκι η ιδέα της σύνταξης ενός "μανιφέστου για μία ανεξάρτητη επαναστατική τέχνη" , η συγγραφή του οποίου ανατέθηκε στον Μπρετόν, πράγμα το οποίο και έγινε. Ο Τρότσκι διάβασε το κείμενο και έκανε επιμέρους παρατηρήσεις , που οδήγησαν σε μια επαναδιατύπωση κάποιων παραγράφων εκ μέρους του Μπρετόν .
Τελικά το "μανιφέστο" δόθηκε στη δημοσιότητα την ίδια χρονιά και , για λόγους τακτικής και ασφάλειας του Τρότσκι, έφερε τις υπογραφές του Αντρέ Μπρετόν και Ντιέγκο Ριβέρα, προκάλεσε δε μεγάλο θόρυβο στους κύκλους της αριστερής διανόησης σε όλο τον κόσμο , η πλειοψηφία της οποίας ήταν σταλινική και ασπαζόταν το ζντανοφικής επινόησης δόγμα περί "στρατευμένης τέχνης".
Μπρετόν -Ριβέρα- ΤρότσκιΣήμερα, 70 σχεδόν χρόνια μετά την πρώτη δημοσίευσή του, το μανιφέστο είναι εξαιρετικά επίκαιρο και αποτελεί ένα καλό θεωρητικό κείμενο για τη μεγάλη συζήτηση που ήδη έχει αρχίσει να απλώνεται στο χώρο της καλλιτεχνικής δημιουργίας, σχετικά με τη φύση της τέχνης και το ρόλο του καλλιτέχνη στο σύγχρονο κόσμο.
Pour un art révolutionnaire indépendent
(Απόσπασμα)
(Απόσπασμα)
[.....] 5) Sous l'influence du régime totalitaire de l'U.R.S.S. et par l'intermédiaire des organismes dits «culturels» qu'elle contrôle dans les autres pays, s'est étendu sur le monde entier un profond crépuscule hostile à l'émergence de toute espèce de valeur spirituelle. Crépuscule de boue et de sang dans lequel, déguisés en intellectuels et en artistes, trempent des hommes qui se sont fait de la servilité un ressort, du reniement de leurs propres principes un jeu pervers, du faux témoignage vénal une habitude et de l'apologie du crime une jouissance. L'art officiel de l'époque stalinienne reflète avec une cruauté sans exemple dans l'histoire leurs efforts dérisoires pour donner le change et masquer leur véritable rôle mercenaire.
9) L'idée que le jeune Marx s'était fait du rôle de l'écrivain exige, de nos jours, un rappel vigoureux. Il est clair que cette idée doit être étendue, sur le plan artistique et scientifique, aux diverses catégories de producteurs et de chercheurs. « L'écrivain, dit‑il, doit naturellement gagner de l'argent pour pouvoir vivre et écrire, mais il ne doit en aucun cas vivre et écrire pour gagner de l'argent... L'écrivain ne considère aucunement ses travaux comme un moyen. Ils sont des buts en soi, ils sont si peu un moyen pour lui-même et pour les autres qu'il sacrifie au besoin son existence à leur existence... La première condition de la liberté de la presse consiste à ne pas être un métier. Il est plus que jamais de circonstance de brandir cette déclaration contre ceux qui prétendent assujettir l'activité intellectuelle à des fins extérieures à elle-même et, au mépris de toutes les déterminations historiques qui lui sont propres, régenter, en fonction de prétendues raisons d'Etat, les thèmes de l'art. Le libre choix de ces thèmes et la non restriction absolue en ce qui concerne le champ de son exploration constituent pour l'artiste un bien qu'il est en droit de revendiquer comme inaliénable. En matière de création artistique, il importe essentiellement que l'imagination échappe à toute contrainte, ne se laisse sous aucun prétexte imposer de filière. [......]
Ce que nous voulons : l'indépendance de l'art – pour la révolution;
la révolution pour la libération définitive de l'art.
5) Κάτω από την επίδραση του ολοκληρωτικού καθεστώτος της Ε.Σ.Σ.Δ. και μέσω των λεγόμενων μορφωτικών οργανισμών, τους οποίους ελέγχει στις άλλες χώρες, έχει απλωθεί σ' ολόκληρο τον κόσμο ένα πυκνό σκοτάδι που εμποδίζει το φανέρωμα κάθε μορφής πνευματικής αξίας. Σκοτάδι από λάσπη κι αίμα, μέσα στο οποίο κολυμπάνε , μεταμορφωμένοι σε διανοούμενους και καλλιτέχνες, άνθρωποι που κάναν τη δουλικότητα κερδοφόρο μέσο, την απάρνηση των προσωπικών αρχών διαστροφής τους, την πουλημένη ψευδή κατάθεση συνήθεια και τη δικαίωση του εγκλήματος ηδονή. Η επίσημη τέχνη της σταλινικής εποχής καθρεφτίζει , με μία σκληρότητα χωρίς προηγούμενο στην ιστορία, τις γελοίες προσπάθειες των ανθρώπων αυτών να εξαπατήσουν και να κρύψουν τον αληθινό τους ρόλο του μισθοφόρου.
[....]
9) Οι καιροί που ζούμε επιβάλλουν να ξαναθυμηθούμε την ιδέα του Μαρξ για το ρόλο του συγγραφέα. Φυσικά η ιδέα αυτή ισχύει για ολόκληρο το χώρο της τέχνης και της επιστήμης , και για διάφορες κατηγορίες δημιουργών και ερευνητών. Ο συγραφέας, λέει, πρέπει να κερδίζει χρήματα για να μπορεί να ζει και να γράφει, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να ζει και να γράφει , για να κερδίζει χρήματα... Ο συγγραφέας δεν πρέπει ούτε στιγμή να βλέπει τα έργα του σαν ένα μέσο. Είναι σκοποί αφ' εαυτού και τόσο λίγο πρέπει να είναι μέσα για τον ίδιο ή τους άλλους , ώστε, στην ανάγκη, να τους θυσιάζει κι αυτή την ύπαρξή του. Πρώτη προϋπόθεση για την ελευθερία του Τύπου είναι να μην αποτελεί επάγγελμα.
Ποτέ άλλοτε οι περιστάσεις δεν έκαναν τούτη τη διακήρυξη τόσο αναγκαία, ενάντια σε κείνους που έχουν την αξίωση να υποδουλώσουν την τέχνη σε σκοπούς ξένους προς την ίδια και να κηδεμονεύουν, τάχα για λόγους λειτουργίας του κράτους, τα θέματά της, περιφρονώντας τον ιστορικό της ρόλο. Η ελεύθεη εκλογή των θεμάτων και η απουσία κάθε περιορισμού ως προς την εκλογή της επεξεργασίας τους είναι ένα αγαθό αναπαλλοτρίωτο, που ο καλλιτέχνης μπορεί να διεκδικεί δικαιωματικά. Είναι πρψταρχικό για την καλλιτεχνική δημιουργία να μην υφίσταται έλεγχο η φαντασία.
[....] Αυτό που ζητάμε είναι:
Την ανεξαρτησία της τέχνης-για την επανάσταση
Την επανάσταση- για την οριστική απελευθέρωση της τέχνης.
9) L'idée que le jeune Marx s'était fait du rôle de l'écrivain exige, de nos jours, un rappel vigoureux. Il est clair que cette idée doit être étendue, sur le plan artistique et scientifique, aux diverses catégories de producteurs et de chercheurs. « L'écrivain, dit‑il, doit naturellement gagner de l'argent pour pouvoir vivre et écrire, mais il ne doit en aucun cas vivre et écrire pour gagner de l'argent... L'écrivain ne considère aucunement ses travaux comme un moyen. Ils sont des buts en soi, ils sont si peu un moyen pour lui-même et pour les autres qu'il sacrifie au besoin son existence à leur existence... La première condition de la liberté de la presse consiste à ne pas être un métier. Il est plus que jamais de circonstance de brandir cette déclaration contre ceux qui prétendent assujettir l'activité intellectuelle à des fins extérieures à elle-même et, au mépris de toutes les déterminations historiques qui lui sont propres, régenter, en fonction de prétendues raisons d'Etat, les thèmes de l'art. Le libre choix de ces thèmes et la non restriction absolue en ce qui concerne le champ de son exploration constituent pour l'artiste un bien qu'il est en droit de revendiquer comme inaliénable. En matière de création artistique, il importe essentiellement que l'imagination échappe à toute contrainte, ne se laisse sous aucun prétexte imposer de filière. [......]
Ce que nous voulons : l'indépendance de l'art – pour la révolution;
la révolution pour la libération définitive de l'art.
5) Κάτω από την επίδραση του ολοκληρωτικού καθεστώτος της Ε.Σ.Σ.Δ. και μέσω των λεγόμενων μορφωτικών οργανισμών, τους οποίους ελέγχει στις άλλες χώρες, έχει απλωθεί σ' ολόκληρο τον κόσμο ένα πυκνό σκοτάδι που εμποδίζει το φανέρωμα κάθε μορφής πνευματικής αξίας. Σκοτάδι από λάσπη κι αίμα, μέσα στο οποίο κολυμπάνε , μεταμορφωμένοι σε διανοούμενους και καλλιτέχνες, άνθρωποι που κάναν τη δουλικότητα κερδοφόρο μέσο, την απάρνηση των προσωπικών αρχών διαστροφής τους, την πουλημένη ψευδή κατάθεση συνήθεια και τη δικαίωση του εγκλήματος ηδονή. Η επίσημη τέχνη της σταλινικής εποχής καθρεφτίζει , με μία σκληρότητα χωρίς προηγούμενο στην ιστορία, τις γελοίες προσπάθειες των ανθρώπων αυτών να εξαπατήσουν και να κρύψουν τον αληθινό τους ρόλο του μισθοφόρου.
[....]
9) Οι καιροί που ζούμε επιβάλλουν να ξαναθυμηθούμε την ιδέα του Μαρξ για το ρόλο του συγγραφέα. Φυσικά η ιδέα αυτή ισχύει για ολόκληρο το χώρο της τέχνης και της επιστήμης , και για διάφορες κατηγορίες δημιουργών και ερευνητών. Ο συγραφέας, λέει, πρέπει να κερδίζει χρήματα για να μπορεί να ζει και να γράφει, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να ζει και να γράφει , για να κερδίζει χρήματα... Ο συγγραφέας δεν πρέπει ούτε στιγμή να βλέπει τα έργα του σαν ένα μέσο. Είναι σκοποί αφ' εαυτού και τόσο λίγο πρέπει να είναι μέσα για τον ίδιο ή τους άλλους , ώστε, στην ανάγκη, να τους θυσιάζει κι αυτή την ύπαρξή του. Πρώτη προϋπόθεση για την ελευθερία του Τύπου είναι να μην αποτελεί επάγγελμα.
Ποτέ άλλοτε οι περιστάσεις δεν έκαναν τούτη τη διακήρυξη τόσο αναγκαία, ενάντια σε κείνους που έχουν την αξίωση να υποδουλώσουν την τέχνη σε σκοπούς ξένους προς την ίδια και να κηδεμονεύουν, τάχα για λόγους λειτουργίας του κράτους, τα θέματά της, περιφρονώντας τον ιστορικό της ρόλο. Η ελεύθεη εκλογή των θεμάτων και η απουσία κάθε περιορισμού ως προς την εκλογή της επεξεργασίας τους είναι ένα αγαθό αναπαλλοτρίωτο, που ο καλλιτέχνης μπορεί να διεκδικεί δικαιωματικά. Είναι πρψταρχικό για την καλλιτεχνική δημιουργία να μην υφίσταται έλεγχο η φαντασία.
[....] Αυτό που ζητάμε είναι:
Την ανεξαρτησία της τέχνης-για την επανάσταση
Την επανάσταση- για την οριστική απελευθέρωση της τέχνης.
Μετάφραση: Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου
από το βιβλίο "Ανθολογία υπερρεαλισμού".
Νεφέλη, 1980, σελ. 352-353
από το βιβλίο "Ανθολογία υπερρεαλισμού".
Νεφέλη, 1980, σελ. 352-353
2 σχόλια:
Με συγκίνησες με τις αναφορές σου στον Τρότσκι, κι αυτό διότι τα πρώτα μου μαρξιστικά διαβάσματα άρχισαν με τα βιβλία του κυνηγημένου επαναστάτη. Το "Λογοτεχνία και επανάσταση" το είχα κάνει φύλλο και φτερό. Όσο για το μανιφέστο, δεν θα μπω στην ουσία του θέματος. Απλώς θλίβομαι επειδή στην εποχή μας υπάρχει ένδεια πάνω σε τέτοια ζητήματα. Σήμερα, οι λεγόμενοι "διανοούμενοι" πρώτα κοιτάζονται σττον καθρέφτη και μετά μιλάνε! Χαίρε...
Αν σου πω , Νίκο, ότι αυτό το "κομμάτι" μου βγήκε λόγω της...οδοντιάτρου μου, που σήμερα , σκυμένη πάνω από μία κουφάλα μου, μού είπε ότι λατρεύει τη Φρίντα Κάλο και ότι είναι εξπέρ σε ό,τι σχετίζεται με τη ζωή της, θα με πιστέψεις;
Σχετικά με το πρόβλημα των "διανοουμένων" νομίζω ότι είναι σύμπτωμα της γενικότερης κρίσης της εποχής. Μην περιμένουμε , ντε και καλά, περισσότερα πράγματα απ' όσα μπορούν να δώσουν οι καημένοι, που μάλλον βολοδέρνουν πιο πολύ από τον κοσμάκη...
Δημοσίευση σχολίου