Αριστερά που θα ερωτοτροπεί με το Κέντρο ή αντισυστημική Αριστερά με φυγή προς τα εμπρός ;

 

Αριστερά που συγκλίνει στο Κέντρο ή αντισυστημική;

Πάνος Κοσμάς

efsyn.gr 

7–9 λεπτά

---

Στις εκλογές της 6ης Μαΐου 2012 τα ποσοστά του ΠΑΣΟΚ κατέρρευσαν από πάνω από 40% το 2009 σε 13,2%. Περίπου ενάμιση μήνα αργότερα, στις εκλογές της 17ης Ιουνίου 2012, το ποσοστό του ΠΑΣΟΚ έπεσε κατά μία ακόμη μονάδα, στο 12,3%, ενώ το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ εκτινάχθηκε στο 26,89%. Μέχρι να υποστεί αυτή την εκλογική συντριβή, το ΠΑΣΟΚ διατηρούσε μαζικά ερείσματα στην εργατική τάξη, στις μεγάλες συγκεντρώσεις της μισθωτής εργασίας και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων στα μεγάλα αστικά κέντρα.

Εκτοτε και μέχρι σήμερα δεν ανέκτησε ποτέ την εκλογική-πολιτική επιρροή του στην εργατική τάξη, όπου τα ποσοστά του είναι μονοψήφια· το όποιο εκλογικό ποσοστό του στηρίζεται κυρίως στην εκλογική επιρροή του σε περιοχές αγροτικές ή υψηλού τουρισμού της περιφέρειας, καθώς και σε περιοχές μεσοαστικών ή και αστικών στρωμάτων στα μεγάλα αστικά κέντρα.

Εχοντας απολέσει τη μαζική στήριξη της εργατικής τάξης και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων, δεν ανέκαμψε ποτέ - ούτε και πρόκειται να ανακάμψει, γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο.

Ιδιοκτησία του 2ου μνημονίου

Πώς αντέδρασε το ΠΑΣΟΚ στην εκλογική-πολιτική κατάρρευση του 2012; Με... ομοιοπαθητική της ήττας: αναλαμβάνοντας την ιδιοκτησία του 2ου μνημονίου με τη συμμετοχή του στην υπό τον Αντώνη Σαμαρά τριμερή κυβέρνηση μαζί με την ΔΗΜ.ΑΡ. του Φώτη Κουβέλη. Στις εκλογές του Ιανουαρίου 2015, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ θριάμβευσε κερδίζοντας 2.245.978 ψήφους (ποσοστό 36,34%), το ΠΑΣΟΚ κατετάγη 7ο κόμμα με ποσοστό 4,68%, ως αποτέλεσμα της επίδειξης καθεστωτικής συνέπειας και των διαρκών επιθέσεων στον ΣΥΡΙΖΑ και το αντιμνημονιακό ρεύμα.

Μπορεί κανείς να κάνει διάφορους σχολιασμούς γι’ αυτή τη σύντομη πορεία του ΠΑΣΟΚ προς την εκλογική καταστροφή και τη μετάλλαξη σε καθεστωτικό κόμμα του αστικού Kέντρου, αλλά δύο πράγματα είναι αδιαμφισβήτητα: πρώτο, ότι όχι μόνο αποξένωσε αλλά στράφηκε και ενάντια στον μαζικό κοινωνικό ριζοσπαστισμό. Δεύτερο, ότι η άμεση κοινωνική-πολιτική συνέπεια αυτού ήταν η εγκατάλειψή του από τη μαζική εργατολαϊκή του βάση.

Γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ κατέρρευσε το 2023 κι όχι το 2019;

Η εκλογική-πολιτική κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ απέδειξε ότι η ιδιοκτησία του μνημονίου, δηλαδή μιας ακραία αντεργατικής-αντιλαϊκής πολιτικής, βάζει σε δρόμο χωρίς επιστροφή. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν διδάχθηκε από αυτό: τον Ιούλιο του 2015 η ηγεσία Τσίπρα υπέγραψε το 3ο μνημόνιο, εκπαραθύρωσε τις αριστερές πτέρυγες του κόμματος ακυρώνοντας το συνέδριο του κόμματος που είχε οριστεί για τον Οκτώβριο και προκήρυξε εκλογές για τον Σεπτέμβριο του 2015. Ακριβώς ενάμιση μήνα μετά το δημοψήφισμα και το ιστορικό 61,3% του «Οχι», ο Αλέξης Τσίπρας ζήτησε την επικύρωση του μνημονίου, δηλαδή του «Ναι», που είχε ηττηθεί κατά κράτος.

Παρ’ όλα αυτά, οι μαζικές αντιμνημονιακές διαθέσεις εκφράστηκαν μαζικά υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ, που αναδείχθηκε πρώτο κόμμα κερδίζοντας 1.926.526 ψήφους και ποσοστό 35,46%. Προφανώς, ενάμιση μήνα μετά το δημοψήφισμα ο λαός του αντιμνημονιακού αγώνα δεν έγινε μνημονιακός. Πώς εξηγείται λοιπόν η μαζική υπερψήφιση του ΣΥΡΙΖΑ ύστερα από την υπογραφή του 3ου μνημονίου; Η εξήγηση είναι απλή και αφορά κάτι που ο ΣΥΡΙΖΑ δεν θέλει να θυμάται ούτε σήμερα, 10 χρόνια μετά: το αντιμνημονιακό «συμβόλαιο με τον λαό» κατά κάποιον τρόπο αναδιατυπώθηκε στη βάση της υπόσχεσης πως η... αντιμνημονιακή μάχη θα συνεχιστεί από τη θέση της κυβέρνησης για τον μετριασμό των επιπτώσεων του 3ου μνημονίου και ο αντιμνημονιακός ριζοσπαστισμός θα επανέλθει μόλις φύγει το «πιστόλι» των δανειστών από τον κρόταφο.

Η υπόσχεση αυτή διαψεύστηκε διπλά: Πρώτο, ο ΣΥΡΙΖΑ αντί να δώσει αγώνα για μετριασμό των επιπτώσεων του 3ου μνημονίου, ξεπερνούσε σε μόνιμη βάση τους στόχους που συμφωνούσε (δηλαδή του επέβαλαν) οι δανειστές, παράγοντας υπερ-πλεονάσματα και μάλιστα θηριώδη. Υλοποίησε το 3ο μνημόνιο αποκτώντας την πλήρη ιδιοκτησία του. Ηταν προαπαιτούμενο για να έχει τη συναίνεση των δανειστών ώστε να πάει στις εκλογές του 2019 με σημαία το σχέδιο «καθαρής εξόδου από τα μνημόνια»¹. Αυτό το σχέδιο προέβλεπε υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα στο διηνεκές και πρόγραμμα αποπληρωμής του χρέους προς τον επίσημο τομέα μέχρι το 2062!

Δεύτερο, μετά το 2019, δεμένος χειροπόδαρα από την «ιδιοκτησία» του 3ου μνημονίου και την υπογραφή της συμφωνίας του 2018 για «καθαρή έξοδο από τα μνημόνια», είχε μπει σε δρόμο συστημικής υπευθυνότητας χωρίς επιστροφή. Γι’ αυτό, κι όχι από λάθος εκτιμήσεις τακτικής, έκανε μετά το 2019 την πιο συστημική και «ξενέρωτη» αντιπολίτευση και μάλιστα σε μια κυβέρνηση όπως αυτή του Κυριάκου Μητσοτάκη. Οχι μόνο αυτό, αλλά ο Τσίπρας εμπνεύστηκε και υλοποιούσε μια τακτική στροφής προς το Κέντρο.

Ετσι, η διάψευση της υπόσχεσης του φθινοπώρου του 2015 ήρθε αργά και σε δύο φάσεις: μία με τον τρόπο υλοποίησης του 3ου μνημονίου και μία με τη μη αντιπολίτευση και την περαιτέρω στροφή προς το Κέντρο μετά το 2019.

Ετσι εξηγείται γιατί η πολιτική-εκλογική επιρροή του ΣΥΡΙΖΑ κατέρρευσε στις εκλογές του 2023 κι όχι του 2019: το 2019 είχε ακόμη κάποια, αν και πολύ μειωμένη, πειστικότητα το αφήγημα πως η μνημονιακή θητεία του ΣΥΡΙΖΑ εξηγούνταν από το «πιστόλι στον κρόταφο», κάτι που συντηρούσε την προσμονή για επάνοδο στον πολιτικό ριζοσπαστισμό μετά το 2019. Η διάψευση αυτής της προσμονής ήταν το τελειωτικό χτύπημα. Ο ΣΥΡΙΖΑ κατετάγη ανεπίστρεπτα στους «ψεύτες» του πολιτικού συστήματος.

Ετσι, στις εκλογές του 2019 ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε 1.781.057 ψήφους και ποσοστό 31,53% με τον Μητσοτάκη να θριαμβεύει με σχεδόν 40%, ενώ στις εκλογές του Ιουλίου 2023 κατέρρευσε εκλογικά τις 930.013 ψήφους και ποσοστό 17,83%.

Σε αυτές τις εκλογές έγινε φανερό από τα ποιοτικά ευρήματα των exit polls ότι η εργατική-λαϊκή βάση του ΣΥΡΙΖΑ τον εγκατέλειψε μαζικά με τρόπο επώδυνο: σε «κάστρα» της Αριστεράς στη Δυτική Αττική και σε άλλες περιφέρειες υψηλής συγκέντρωσης μισθωτών και λαϊκών στρωμάτων θριάμβευσαν η Δεξιά και η Ακρα Δεξιά.

Η στροφή στο Κέντρο

Ενας αστικός μύθος αποδίδει την εκλογική εκτίναξη του ΣΥΡΙΖΑ και τις εκλογικές του νίκες στην περιβόητη «στροφή προς το Κέντρο», δηλαδή στην αποστασιοποίησή του από τον κινηματικό και πολιτικό ριζοσπαστισμό. Τα εκλογικά αποτελέσματα -αν μη τι άλλο- διαψεύδουν εμφατικά αυτόν τον ισχυρισμό: η εκλογική εκτίναξη του ΣΥΡΙΖΑ έγινε στις διπλές εκλογές Μαΐου - Ιουνίου 2012, στο ζενίθ του ριζοσπαστισμού του. Στις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 κατέκτησε το υψηλότερο ποσοστό του, όταν ερχόταν «με φόρα» με σημαία την κατάργηση των μνημονίων. Η εκλογική αποκαθήλωση έγινε σε δόσεις, από τον Σεπτέμβριο του 2015 και ύστερα, σε αναλογία με το πόσο οδυνηρά διέψευδε στα μάτια της κοινωνικής-εκλογικής του βάσης τον ριζοσπαστικό του χαρακτήρα.

Πρόσφατα ο Σωκράτης Φάμελλος θεώρησε χρήσιμο να δηλώσει ότι «πρέπει να εγκαταλείψουμε τις ιδεοληψίες της Αριστεράς […] Χωρίς ισχυρό ιδιωτικό τομέα δεν θα έχουμε ισχυρό κοινωνικό κράτος». Αν το πρόβλημα είναι «οι ιδεοληψίες της Αριστεράς» και υπάρχει «άγχος» μήπως και απολέσει την ισχύ του ο... ιδιωτικός τομέας, τότε ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ανεπίστρεπτα εγκλωβισμένος στην παγίδα που έχει εγκλωβιστεί πριν από αυτόν το ΠΑΣΟΚ. Δεν θέλει ούτε να εξηγήσει ούτε να διδαχθεί από το γεγονός ότι η νέα επανεμφάνιση του κοινωνικού ριζοσπαστισμού στη μορφή του «κινήματος των Τεμπών» αντί να βρίσκει πολιτικό καταφύγιο στην Κεντροαριστερά, την τιμωρεί χωρίς οίκτο δημοσκοπικά.

Ο πολιτικός ριζοσπαστισμός και ο αριστερός αντισυστημισμός δεν είναι το πρόβλημα, αλλά το ζητούμενο και η λύση...

1. Βλέπε «Ο ελέφαντας στο δωμάτιο», 14-4-2025 (https://www.efsyn.gr/stiles/ypografoyn/469204_o-elefantas-sto-domatio)