Ο «ασπρόμαυρος κόσμος» του Σεμπαστιάο Σαλγκάδο
«Φωτογράφισα τον κόσμο», λέει ο Σεμπαστιάο Σαλγκάδο καθώς ξεφυλλίζει τα δικά του φωτογραφικά αρχεία στο στούντιο του στο Παρίσι και ετοιμάζεται να δώσει μια εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη στον βρετανικό «Guardian». Μια συνέντευξη που δόθηκε πριν από έναν χρόνο λίγο πριν τα 80ά γενέθλια του Βραζιλιάνου φωτορεπόρτερ που απαθανάτισε και έζησε πολέμους, επαναστάσεις, πραξικοπήματα, ανθρωπιστικές κρίσεις και τον βιασμό του Αμαζονίου.
Προφητικά είχε πει:
Ξέρω ότι δεν θα ζήσω πολύ ακόμα. Δεν θέλω να ζήσω πολύ ακόμα. Έζησα εξάλλου τόσα πολλά και είδα ακόμα περισσότερα.
Ο Σεμπαστιάο Σαλγκάδο έφυγε από τη ζωή την Παρασκευή 23 Μαΐου του 2025 σε ηλικία 81 ετών. Η Ακαδημία Καλών Τεχνών της Γαλλίας ανακοίνωσε για την απώλεια του αυτοδίδακτου φωτογράφου: Ήταν «ένας μάρτυρας της ανθρώπινης τραγωδίας και της κατάστασης του πλανήτη».
Ο ίδιος είχε πει:
Κάποιοι με αποκαλούν ‘λάτρη της μιζέριας’, ότι με τις φωτογραφίες μου εξωραΐζω τον πόνο των φτωχών του αναπτυσσόμενου κόσμου. Αλλά δεν τους καταλαβαίνω. Γιατί ο φτωχός θα πρέπει να είναι πιο άσχημος από τον πλούσιο; Το φως στον αναπτυσσόμενο κόσμο είναι το ίδιο με το φως στον αναπτυγμένο. Η αξιοπρέπεια που υπάρχει εδώ είναι ίδια με την αξιοπρέπεια εκεί. Οι επικριτές μου έχουν ένα ελάττωμα που εγώ δεν έχω. Το συναίσθημα της ενοχής..
… Εγώ δεν γεννήθηκα εδώ (σ.σ. Ευρώπη). Γεννήθηκα στον Τρίτο Κόσμο. Όταν ήρθα στον κόσμο η Βραζιλία ήταν χώρα του αναπτυσσόμενου κόσμου. Οι φωτογραφίες που έβγαζα ήταν από τον δικό μου κόσμο, τον κόσμο της καταγωγής μου.
Ο Σαλγκάδο γεννήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 1944 στην Αϊμόρες, μια αγροτική κοινότητα Μίνας Ζεράις. Μεγάλωσε μαζί με τις επτά αδελφές του στο αγρόκτημα του αγελαδοτρόφου πατέρα του. Σε αυτήν την περιοχή, όπου κάποιες φορές αναγκαζόταν να ταξιδεύει επί ημέρες για να επισκεφθεί κάποιον συγγενή, έμαθε να κάνει υπομονή -ένα προσόν που αποδείχθηκε πολύτιμο στη μετέπειτα καριέρα του, όταν χρειαζόταν να περιμένει τη «σωστή στιγμή» για να συλλάβει με τον φακό του εκείνο το «ιδανικό δευτερόλεπτο».
Το έργο που αφήνει πίσω του, ο χαρακτηριστικός και αυτομάτως αναγνωρίσιμος συνδυασμός του άσπρου-μαύρου με ένα ιδιαίτερα δραματοποιημένο φωτισμό και οι αποστολές του σε περισσότερες από 130 χώρες του πλανήτη τοποθετούν τον Σεμπαστιάο Σαλγκάδο στο πάνθεον των μεγάλων φωτορεπόρτερ, δίπλα σε ονόματα όπως ο Ρόμπερτ Κάπα, ο Γουίλιαμ Γιουτζίν Σμιθ, ο Ανρί-Καρτιέ Μπρεσόν κ.ά..
Πίσω από την κάμερα του Σαλγκάδο και κεντρικό πρόσωπο της ματιάς του είναι η Λέιλα Βάνικ Σαλγκάδο, η γυναίκα της ζωής του.
Δεν μπορώ να πω πού τελειώνω εγώ και πού αρχίζει η Λέιλα. Είναι το κέντρο της ζωής μου.
Γνωρίστηκαν όταν και οι δύο ήταν 17 ετών στη Μίνας Ζεράις. Εκείνη σπούδαζε Αρχιτεκτονική. Ο Σαλγκάδο Οικονομικά και Νομικά. Ήταν και οι δύο μέλη μιας αριστερής επαναστατικής οργάνωσης. Όταν οι διώξεις της βραζιλιάνικης χούντας από το 1964 έως το 1985 αγρίεψαν το ήδη ζευγάρι επέλεξε τον δρόμο της αυτοεξορίας στο Παρίσι. Ο Σαλγκάδο «ανακάλυψε» το ταλέντο και την αγάπη του για τη φωτογραφία στα 29 του, όταν δανείστηκε τη φωτογραφική μηχανή της Λέιλας.
Ο Σαλγκάδο δεν θα ήταν ο Σαλγκάδο χωρίς τη Λέιλα. Είναι στο επίκεντρο όλων των έργων του. Δεν είναι απλά η σύζυγός του, η μητέρα των παιδιών του. Είναι δημιουργική δύναμη της ζωής του και η πιστή συνεργάτιδα όλης της καριέρας του, έχει πει ο Νιλ Μπέρτζες, ατζέντης του Σαλγκάδο από το 1986.
Η πρώτη του δημοσιογραφική αποστολή έγινε στον Νίγηρα και την Αιθιοπία, καταγράφοντας την ξηρασία και την πείνα. Το 1979 εντάχθηκε στο πρακτορείο Magnum, ενώ το 1981 σημείωσε την πρώτη του μεγάλη επιτυχία: μέσα σε ένα λεπτό, κατέγραψε 76 καρέ από την απόπειρα δολοφονίας του Ρόναλντ Ρίγκαν στην Ουάσινγκτον.
Η διεθνής καταξίωση ήρθε το 1986, με τη συγκλονιστική σειρά φωτογραφιών από το ορυχείο χρυσού της Σέρα Πελάδα στη Βραζιλία. Εκεί, εκατοντάδες άνθρωποι, βουτηγμένοι στη λάσπη, εργάζονταν ακατάπαυστα σε ένα από τα μεγαλύτερα ανοικτά μεταλλεία του κόσμου.
Το 1998 έκανε τη μετάβαση από τον άνθρωπο στη φύση. Το Instituto Terra είναι η περιβαλλοντική οργάνωση που ιδρύθηκε το 1998 με πρωτοβουλία της συζύγου της Λέιλα Βάνικ Σαλγκάδο. Προέκυψε όταν το ζευγάρι συνειδητοποίησε πως το περιβάλλον στην κοινότητα Μίνας Ζεράις είχε καταστραφεί από την ανθρώπινη παρέμβαση. Αποφάσισαν να ξαναδώσουν ζωή στο δάσος που υπήρχε κάποτε, αποκαθιστώντας το υποβαθμισμένο τοπίο.23 Μαΐου 2025
Ο Σαλγκάδο έλεγε ότι ο κόσμος μας σήμερα εθελοτυφλεί και αυτό τον οδηγεί στην αυτοκαταστροφή. Πίστευε ότι αυτό από μόνο του είναι ένας λόγος μεγάλης απαισιοδοξίας για το μέλλον, αλλά εμπιστευόταν τη φύση και τη δύναμή της να εξελίσσεται. Αυτό το κατάλαβε όταν ο επισκέφτηκε τα νησιά Γκαλαπάγκος, όπου έμεινε για 90 ημέρες -σχεδόν τις διπλάσιες από τον «πατέρα της εξέλιξης» Κάρολο Δαρβίνο.
Είμαι απαισιόδοξος για το ανθρώπινο είδος. Αλλά είμαι αισιόδοξος για τον πλανήτη. Ο πλανήτης θα ανακάμψει. Γίνεται ολοένα και πιο εύκολο για τον πλανήτη και τη φύση να μας αφανίσει.
Λένα Χουρμούζη
Η Λένα Χουρμούζη γεννήθηκε στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, μεγάλωσε στο μεγάλο σχολείο της Άνω Τούμπας. Πήρε γερές βάσεις: ΠΑΟΚ, πιτόγυρα και Τούμπα Λίμπρε και απέκτησε υπομονή, γερό στομάχι και αγάπη για το ωραίο και το σικ. Η λαμπρή της καριέρα την έφερε από την αίθουσα σύνταξης των εφημερίδων «Μακεδονία - Θεσσαλονίκη», στην Ελληνική Υπηρεσία του BBC στο Λονδίνο, στην αίθουσα Τύπου της Κομισιόν στις Βρυξέλλες, σε λαμπρές λεωφόρους και σκοτεινά σοκάκια με το Soul. Το 2009 ξεκίνησε να γνωρίζει την Αθήνα μέσα από την Athens Voice. Ήρθε πλέον η ώρα της εκτόξευσης από το Kosmodromio.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου