«Να αγωνίζεστε, να αγαπάτε, η ζωή είναι μικρή για να την ανταλλάζετε με αγαθά». Αντίο, «Πέπε» Μουχίκα
Σπουδαία κληρονομιά αφήνει ο εμβληματικός πρώην πρόεδρος της Ουρουγουάης που απεβίωσε στις 13 Μαΐου. «Θα πεθάνω χαρούμενος. Ξόδεψα τη ζωή μου στο να ονειρεύομαι, να αγωνίζομαι, να παλεύω».
14.05.2025
Είναι κάποιοι άνθρωποι που πορεύονται στην ιστορία σπέρνοντας στο διάβα τους μονοπάτια από φωτεινές πυγολαμπίδες, να δείχνουν στις επερχόμενες γενιές προς τα πού χαράζει. Ένας τέτοιος άνθρωπος ήταν και ο πρώην πρόεδρος της Ουρουγουάης Χοσέ Αλμπέρτο Μουχίκα Κορντάνο, ο «Ελ Πέπε» των ανταρτών Τουπαμάρος, που έφυγε από τη ζωή τις 13 Μαΐου, σε ηλικία 89 ετών, μετά από μάχη με τον καρκίνο.
Κι αν ο χαρακτήρας του ανθρώπου είναι η μοίρα του, όπως έγραφε ο Ηράκλειτος, πράγματι τι μοίρα γι’ αυτή την ανυπέρβλητη μέσα στη συγκλονιστική ταπεινότητά της προσωπικότητα. Γεννημένος στις λάσπες μιας πάμφτωχης αγροτικής γειτονιάς έξω από το Μοντεβιδέο, μα μαθημένος από κούνια να στέργει το φως και την ελευθερία με ορίζοντα τ’ απέραντα χωράφια από χρυσάνθεμα απ’ τα οποία ζούσαν, ο Μουχίκα διαδήλωνε ήδη στα 14 του για τα δικαιώματα των αγροτών. Αργότερα έγινε αντάρτης Τουπαμάρος, τον πυροβόλησαν έξι φορές, φυλακίστηκε για 14 χρόνια, βασανίστηκε και κρατήθηκε σε απομόνωση για αρκετά από αυτά.
Όταν αποφυλακίστηκε, μπήκε στην πολιτική, εξελέγη το 1994 εκπρόσωπος του Μοντεβιδέο, το 1999 γερουσιαστής και το 2010 στο ανώτατο πολιτειακό αξίωμα του Προέδρου με το συντριπτικό ποσοστό του 55%. Κι από εκεί έβγαλε την Ουρουγουάη από την ύφεση, ενώ μέσα σε έναν χρόνο, το 2013, νομιμοποίησε την έκτρωση, τον γάμο ομοφυλοφίλων και τη μαριχουάνα, σε μια συντηρητική καθολική χώρα όπως η δική του. Kαλωσόρισε Σύρους πρόσφυγες τον Οκτώβριο του 2014, ενώ δέχτηκε οι πρώτοι έξι που απελευθερώθηκαν από το κολαστήριο του Γκουαντανάμο να εγκατασταθούν στην Ουρουγουάη.
«Ο Πέπε είναι ένας παλιός σύντροφος στο πλάι σου. Τίποτε περισσότερο, τίποτε λιγότερο», είχε πει σε προεκλογική του εκστρατεία για την προεδρία, αναφερόμενος στον εαυτό του με το «παρατσούκλι» του από την εποχή των Τουπαμάρος. Το τήρησε απαρέγκλιτα.
Όταν εξελέγη στον προεδρικό θώκο, αυτός, ο πρώην αντάρτης που στο κελί της απομόνωσης εξημέρωνε βατράχια και τάιζε ποντίκια για να μην τρελαθεί, αρνήθηκε να μετακομίσει στο προεδρικό μέγαρο ή να συνοδεύεται από αυτοκινητοπομπή. Συνέχισε να μένει στη μικρή του φάρμα με το ένα δωμάτιο των 45 τετραγωνικών, την τσίγκινη οροφή και τις καρέκλες από φορμάικα, μαζί με τη σύζυγο και τα σκυλιά του. Ειδικά με το ένα του σκυλί, τη Μανουέλα, που είχε μόνο τρία πόδια από τότε που εκείνος κατά λάθος το τραυμάτισε με το τρακτέρ, ήταν αχώριστοι.
Όταν ήταν στους Τουπαμάρος, το ευρύ λαϊκό αντάρτικο κίνημα που αγωνίστηκε ενάντια στο τότε αυταρχικό καθεστώς της χώρας, ο Χοσέ Μουχίκα λήστευε τράπεζες κι έδινε τα χρήματα στους φτωχούς. Το περιοδικό «Time» τούς είχε ονομάσει «Αντάρτες Ρομπέν των Δασών». Ως πρόεδρος έπειτα, δώριζε από την πρώτη στιγμή το 90% του μισθού του σε φιλανθρωπικούς σκοπούς, κυκλοφορούσε με ένα παμπάλαιο σκαραβαίο κι επέμενε να λέει πως «δεν είναι τίποτε παρά ένας αγρότης με κοινή λογική».
«Αρχήν άνδρα δείκνυσι», όπως έλεγε ο Σοφοκλής, δηλαδή η ποιότητα του ανδρός φαίνεται όταν του δώσεις εξουσία. Αυτό είναι, εξάλλου, το πεδίο όπου δοκιμάζεται η αυθεντικότητα της ιδεολογίας του καθενός. Κι ο Χοσέ Μουχίκα αποδείχθηκε ριζοσπάστης και πρωτοπόρος στην πράξη. Είναι ενδεικτικό πώς αντιμετώπιζε το παρελθόν του στο αντάρτικο. Στη βιογράφο του M. A. Kαμποντόνικο είχε μιλήσει για τα χρόνια που πέρασε στη φυλακή, αλλά αρνήθηκε τον ρόλο του θύματος: «Δεν θα μιλήσω για το βασανιστήρια και πόσο υπέφερα. Για την ακρίβεια, με ενοχλεί, γιατί βλέπω έναν ανταγωνισμό βασισμένο σε ‘βασανιστηριόμετρο’. Ανθρώπους που χαίρονται να επαναλαμβάνουν ‘ω, πόσο πολύ υπέφερα’».
Ο Μουχίκα απείχε παρασάγγας από κάθε μοντέλο αστού πολιτικού. Πώς θα μπορούσε άλλωστε αφού ήταν αγρότης. Βάδισε έναν δύσκολο δρόμο που μόνος έσκαψε με γυμνά χέρια, ρίχνοντας σπόρους για έναν τόπο φως, σαν αντανάκλαση απ’ τα απέραντα χωράφια από χρυσάνθεμα που αγκάλιαζαν τη φτωχική του κατοικία. Δεν διέθετε πτυχία, δεν διέθετε αστική παιδεία, κι όμως, ήταν μακράν πιο φιλοσοφημένος και προοδευτικός από κάθε πρόεδρο που γνώρισε ο πλανήτης στα χρόνια του. Αυτός, ο επικεφαλής μιας λιλιπούτειας χώρας μόλις 3,4 εκατομμυρίων κατοίκων.
Το 2015, ο Μουχίκα, παρέδωσε λόγω του προχωρημένου της ηλικίας του την εξουσία στον πάλαι ποτέ αντάρτη και συναγωνιστή του Ταμπάρε Βάσκεζ, από τον οποίον την είχε παραλάβει το 2010. Η αλλαγή σκυτάλης έγινε σε κλίμα πανηγυρικό, αλλά και φορτισμένο συγκινησιακά, καθώς ο απελθών πρόεδρος είχε ήδη αφήσει βαριά την κληρονομιά του πολιτικού του ήθους.
Ο «Πέπε» Μουχίκα συνέχιζε μέχρι που πέθανε να μιλά για πολιτική, για κοινωνική δικαιοσύνη, για το νόημα της ζωής. Τα λόγια του, σε απόλυτη συνέπεια με τα έργα του, σαν οδηγός να φωτίζουν τον δρόμο.
«Οι δημοκρατίες δημιουργήθηκαν για να διασφαλίσουν ότι κανένας δεν είναι ανώτερος από τον άλλο»
Ο Χοσέ Μουχίκα έκανε πράξη τη βαθιά δημοκρατική του αντίληψη για την προεδρία. Έλεγε: «Ο πρόεδρος είναι ένας υψηλόβαθμος αξιωματούχος που εξελέγη για να υπηρετήσει ένα σκοπό. Δεν είναι ούτε βασιλιάς ούτε θεός. Δεν είναι ο μάγος-γιατρός μια φυλής που γνωρίζει τα πάντα. Είναι ένας δημόσιος υπάλληλος. Θεωρώ ότι ο ιδανικός τρόπος να ζεις είναι να ζεις όπως η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων που προσπαθούμε να υπηρετήσουμε και να εκπροσωπήσουμε».
Θα μείνει στην ιστορία ως ο «πιο φτωχός πρόεδρος του κόσμου». Ο ίδιος ωστόσο απέκρουε επίμονα τον χαρακτηρισμό: «Δεν είμαι ο πιο φτωχός πρόεδρος. Ο πιο φτωχός είναι εκείνος που χρειάζεται πολλά για να ζήσει. Ο τρόπος ζωής μου είναι το απόρροια των πληγών μου. Είμαι ο γιος της ιστορίας μου. Για πολλά χρόνια της ζωής μου, θεωρούσα ότι θα έβρισκα τη χαρά αν είχα ένα στρώμα».
Όσο για το γεγονός πως διέθετε το 90% του μισθού του για φιλανθρωπικούς σκοπούς: «Έχω έναν τρόπο ζωής που δεν τον αλλάζω απλώς επειδή είμαι πρόεδρος. Κερδίζω περισσότερα από όσα χρειάζομαι, ακόμα κι αν άλλοι δεν θα θεωρούν αρκετά. Για εμένα, δεν είναι θυσία, είναι καθήκον».
Ήταν άτεγκτος την πεποίθησή του ότι πρέπει να παραμένεις ταπεινός ενώ αποκτάς εξουσία: «Όταν οι πολιτικοί αρχίσουν να ανεβαίνουν στην πυραμίδα της εξουσίας, ξαφνικά γίνονται βασιλιάδες. Δεν γνωρίζω πώς λειτουργεί αυτή η διαδικασία, αλλά εκείνο που γνωρίζω είναι ότι οι δημοκρατίες προέκυψαν για να διασφαλίσουν ότι κανένας δεν είναι ανώτερος από κάποιον άλλο». Η μεγαλοπρέπεια όταν αναλαμβάνεις αξίωμα, έλεγε, είναι απομεινάρι του φεουδαρχικού παρελθόντος: «Χρειάζεσαι παλάτι, κόκκινο χαλί, και πολλούς ανθρώπους ξωπίσω σου να σου λένε “Μάλιστα, κύριε”. Όλα αυτά τα θεωρώ φριχτά».
«Έτσι γινόταν πάντα με τις αλλαγές»
Το 2013, νομιμοποίησε την έκτρωση, κάτι που ο προκάτοχός του είχε απορρίψει, και τον γάμο των ομοφυλοφίλων, καθιστώντας την Ουρυογουάη μόλις τη δεύτερη χώρα στη Λατινική Αμερική που νομιμοποίησε τέτοιους γάμους.
«Εφαρμόσαμε μια πολύ απλή αρχή: αποδέξου την πραγματικότητα. Η έκτρωση είναι τόσο παλιό φαινόμενο, όσο ο κόσμος. Ο γάμος των ομοφυλοφίλων –ελάτε, τώρα– είναι πιο παλιός και από τον κόσμο. Είχαμε τον Ιούλιο Καίσαρα, τον Μέγα Αλέξανδρο. Και λένε ότι είναι κάτι καινούργιο; Μα, είναι παλαιότερο από εμάς. Είναι μια αντικειμενική πραγματικότητα. Εάν δεν τον νομιμοποιούσαμε, θα βασανίζαμε πολίτες χωρίς λόγο».[..................................]ΣΥΝΕΧΙΣΤΕ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου