Ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος; Ναι, στην Ακαδημία Αθηνών

[Credit: The Acropolis Museum / Creative Protagon]

Είναι τόσα τα ερωτήματα που πλαισιώνουν την ύπαρξή του, ερωτήματα που μαγνητίζουν το ευρύ κοινό διαχρονικά. Θα μάθουμε ποτέ που θάφτηκε, με σιγουριά; Αλεξάνδρεια, Αμφίπολη, ή μήπως Βεργίνα; Η αποτύπωση της σύνθετης προσωπικότητάς του μπαίνουν στο μικροσκόπιο του δεύτερου διεθνούς συνεδρίου Trends in Classics-Historiography, που διοργανώνεται στις 3 και 4 Ιουνίου, στην Ακαδημία Αθηνών.

Πρόσωπο-σύμβολο για την Ελλάδα, φιγούρα με αίγλη μυθική. Ποιος μπορεί να διακρίνει την αλήθεια από τα ψιμύθια που συνοδεύουν μέσα στον χρόνο τον τρανό βασιλιά; Ο Μέγας Αλέξανδρος και η αποτύπωση της σύνθετης προσωπικότητάς του μπαίνουν στο μικροσκόπιο του δεύτερου διεθνούς συνεδρίου Trends in Classics-Historiography, που διοργανώνεται στις 3 και 4 Ιουνίου, στην Ακαδημία Αθηνών, με συνδιοργανωτές το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής και Λατινικής Γραμματείας της Ακαδημίας Αθηνών, το Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, το Τμήμα Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και το Τμήμα Αρχαίας Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Μάρμπουργκ. 

Το συνέδριο επιγράφεται «All the King’s Writers: Tradition and Renewal in the Ancient Histories of Alexander the Great» («Ολοι οι συγγραφείς του βασιλιά: Παράδοση και ανανέωση στις αρχαίες Ιστορίες του Μεγάλου Αλεξάνδρου») και έχει άξονα τη διαμόρφωση και εξέλιξη της ελληνορωμαϊκής λογοτεχνικής παράδοσης για τον Μέγα Αλέξανδρο, από τους ελληνιστικούς χρόνους, έως και την ύστερη αρχαιότητα. 

«Διανύουμε μια δεκαετία κατά την οποία σοβαρές μελέτες έχουν ανατρέψει αρκετά από αυτά που ξέραμε σε ό,τι αφορά την καταγραφή στοιχείων για τον Μ. Αλέξανδρο από τους ιστορικούς», εξηγεί στο Protagon o Βασίλης Λιοτσάκης, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, μέλος της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου. Ο κ. Λιοτσάκης εκτιμά ότι πρέπει να βγάλουμε το πέπλο του μύθου και να δούμε κατάματα την αλήθεια για τον βασιλιά της Μακεδονίας, τον μεγάλο κατακτητή, πίσω από ψέματα και στρεβλώσεις. 

Και εξηγεί: «Οι πρώτοι ιστορικοί ήταν συνδαιτυμόνες του, συμμετείχαν αυτοπροσώπως στην εκστρατεία του, δέχονταν υποδείξεις για το πώς θα αποτυπωνόταν η Ιστορία. Η ανεμελιά του Θουκυδίδη ως ιστορικού χάνεται, υπάρχει βασιλιάς πια και αυτός έχει λόγο… Οι πιο σοβαρές πηγές βρίσκονται σε χρονική απόσταση από τον Αλέξανδρο, έρχονται στη μετά Χριστόν εποχή, στο έργο του Διόδωρου του Σικελιώτη, του Κούρτιου Ρούφου, του Πλούταρχου και του Φλάβιου Αρριανού». 

«Υποσχόμενος» ότι οι ομιλητές δεν θα χαριστούν στον Μ. Αλέξανδρο, ο καθηγητής Λιοτσάκης υπογραμμίζει ότι επανεξετάζονται ζητήματα κομβικής σημασίας: «Δεν ξέρουμε πότε συλλαμβάνει την ιδέα τού να κατακτήσει τον κόσμο. Αρχικώς, ο Αλέξανδρος ήθελε να φθάσει ως την Περσία – ο πατέρας του Φίλιππος ο Β’, ως όραμα, τη Μεσοποταμία είχε. Πώς προέκυψαν η Καρχηδόνα, η Αίγυπτος, το Αφγανιστάν, η Ινδία; Το 335 πΧ., όταν ανέβηκε στον θρόνο, ήταν μόλις 21 ετών. Ο ιστορικός Πλούταρχος λέει φέρ’ ειπείν ότι είχε τη μεγάλη αυτή ιδέα από παιδί, κάτι που μπορεί κάλλιστα να αναθεωρηθεί. Επίσης, δεν γνωρίζουμε πότε αποφάσισε να “παντρέψει” τους πολιτισμούς, στοιχείο που τον έφερε σε ρήξη με τους Μακεδόνες». 

Ο κ. Λιοτσάκης σημειώνει ακόμη ένα ενδιαφέρον στοιχείο: «Τη διεθνή κοινότητα απασχολεί έντονα και η σχέση του Αλέξανδρου με το θείο. Γνωρίζουμε, για παράδειγμα, ότι ήθελε να τον προσκυνούν. Πίστευε άραγε ότι ήταν Θεός; Η μήπως επιθυμούσε να είναι «αρεστός» στους Πέρσες, να φέρει, με άλλα λόγια, χαρακτηριστικά που παρέπεμπαν στο οικείο τους πολιτισμικό πλαίσιο, κατά τρόπον ώστε να εμφανίζεται ως διάδοχος – φυσικός ηγέτης τους; Ας μην ξεχνούμε επίσης ότι ο Μ. Αλέξανδρος ήθελε να δημιουργήσει μια νέα “κάστα”, φτιαγμένη από γάμους αξιωματούχων με περσίδες πριγκίπισσες. Η επόμενη γενιά δεν έπρεπε να είναι ούτε αμιγώς ελληνική ούτε αμιγώς περσική, αλλά η γενιά της δικής του αυτοκρατορίας». 

Οι θεματικές του συνεδρίου θα μπορούσαν να συνθέσουν σενάριο ταινίας που θα έσπαζε ταμεία: Η σχέση του Αλέξανδρου με τους φίλους του (αναφορά στην πολύκροτη σχέση του με τον Ηφαιστίωνα άραγε θα γίνει;). Η στάση του απέναντι στους εχθρούς του. Η αιδώς του, η όποια συστολή ως στοιχείο της προσωπικότητάς του. Η απληστία του. Η σχέση του με τα φιλοσοφικά ρεύματα της εποχής – σεβόταν τους Περιπατητικούς, τη Σχολή του δασκάλου του, Αριστοτέλη; 

Είναι τόσα εξάλλου τα ερωτήματα που πλαισιώνουν την ύπαρξή του, ερωτήματα που μαγνητίζουν το ευρύ κοινό διαχρονικά. Θα μάθουμε ποτέ που θάφτηκε, με σιγουριά; Αλεξάνδρεια, Αμφίπολη, ή μήπως Βεργίνα; Η τελευταία εκδοχή έχει αναζωπυρωθεί το τελευταίο διάστημα, όχι μόνο με την επιφανή Ελένη Γλύκατζη – Αρβελέρ να επιμένει, αλλά και την ανάδειξη (με πολλές διαφωνίες, πάντως) από τον Αντώνιο Μπαρτζιώκα, ομότιμο καθηγητή στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, ως στοιχείου ταυτότητας στον Τύμβο ΙΙ, του μοβ βαμβακερού υφαντού, γνωστού ως σάραπη (σ.σ.: ένδυμα των Περσών βασιλιάδων). 

Θα έλθει στο φως το αν ο θάνατός του επήλθε από δηλητήριο ή άλλη αιτία, στη Βαβυλώνα; Αλλοι μιλούν για τυφοειδή πυρετό, άλλοι για ελονοσία, κάποιοι για τον ιό του Δυτικού Νείλου, ενώ η εκδοχή του δηλητηρίου υποστηρίζεται μεταξύ άλλων από τα γραπτά του Διόδωρου του Σικελιώτη, ο οποίος είχε καταγράψει τον Αλέξανδρο να «υποφέρει από πόνους, αφού ήπιε ένα μεγάλο ποτήρι με κρασί». Όσο για το δηλητήριο; Κατά μια θεωρία (την οποία πάντως δε δέχεται ο Πλούταρχος) μεταφέρθηκε στη Βαβυλώνα, κρυμμένο στην οπλή ενός μουλαριού. 

Οπως κι αν έχει, εδώ υπάρχει αναντίρρητα ένα momentum και οι επιστήμονες καλούνται να τοποθετηθούν απέναντι σε στοιχεία και εικασίες: τους το ζητεί επιτακτικά ο ιστορικός του μέλλοντος. Διότι ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος. 

Η ταυτότητα του συνεδρίου 

Το συνέδριο συγκεντρώνει ηχηρά επιστημονικά ονόματα από πέντε ηπείρους, όπως αυτά του Κρίστοφερ Πέλλινγκ (Christopher Pelling, Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης) και της Σαμπίνε Μίλερ (Sabine Müller, Πανεπιστήμιο Μάρμπουργκ, στη Γερμανία). Συνολικά, θα συμμετάσχουν ερευνητές από 18 Πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού. Μπορείτε να δείτε το αναλυτικό πρόγραμμα του συνεδρίου εδώ.

Την επίσημη έναρξη του συνεδρίου θα χαιρετίσουν οι: 

– Αντώνιος Ρεγκάκος, Γραμματέας Επί των Δημοσιευμάτων της Ακαδημίας Αθηνών, Ομότιμος Καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. 

– Σοφία Παπαϊωάννου, Αντιπρύτανης Ακαδημαϊκών Υποθέσεων, Διεθνών Σχέσεων και Εξωστρέφειας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Καθηγήτρια Λατινικής Φιλολογίας. 

– Γιώργος Ανδρειωμένος, Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και Κοσμήτορας της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών και Πολιτισμικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. 

– Αθανάσιος Στεφανής, Διευθυντής του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής και Λατινικής Γραμματείας, Ακαδημία Αθηνών. 

Όλες οι ομιλίες και οι συζητήσεις θα πραγματοποιηθούν στην αγγλική γλώσσα. 

Χώρος διεξαγωγής: Ανατολική Αίθουσα, Μέγαρο Ακαδημίας Αθηνών

Έναρξη: Τρίτη 3 Ιουνίου 2025, ώρα 09:00 

Λήξη: Τετάρτη 4 Ιουνίου 2025, ώρα 16:30