Ο προσωπικός γιατρός & ο οριστικός ενταφιασμός της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας
Η αντιμεταρρύθμιση στη λεγόμενη Π.Φ.Υ. που εισήγαγε η κυβέρνηση της Ν.Δ. μετά την εκλογική νίκη του 2019 αποτελεί ένα από τα θεμέλια της εξατομίκευσης και οιονεί εμπορευματοποίησης της υγείας, παρόλο που αφορά την καθιέρωση μιας παροχής για την οποία ο πολίτης δεν πληρώνει από την τσέπη του — τουλάχιστον επίσημα και στο αρχικό στάδιο εφαρμογής της. Εγκαθιστά όμως μια ατομική πελατειακή σχέση γιατρού-ασθενή, εξαφανίζοντας πολλές από τις βασικές ιδεολογικές αρχές τις οποίες εισήγαγε η έννοια της Π.Φ.Υ. κατά την πρώτη παρουσίασή της στην περίφημη διακήρυξη της Άλμα-Άτα το 1978, και οι οποίες σε σημαντικό βαθμό είχαν διατηρηθεί και στις επόμενες, λιγότερο ριζοσπαστικές, εκδοχές των χρόνων της παγκόσμιας κυριαρχίας του νεοφιλελευθερισμού μετά το 1980.
Οι αρχές αυτές παρέπεμπαν σε ένα σαφώς μη νοσοκομειοκεντρικό και μη καταναλωτικό μοντέλο θεώρησης της υγείας του πληθυσμού, το οποίο βασιζόταν:
α) στην πρόληψη της αρρώστιας και την προαγωγή υγείας, με την έννοια κυρίως της αντιμετώπισης των πολλαπλών παραγόντων κινδύνου και των περιβαλλοντικών-κοινωνικών αιτίων της ασθένειας,
β) στην έγκαιρη διάγνωση παθολογικών καταστάσεων σε άτομα αλλά και σε ολόκληρους πληθυσμούς,
γ) στην πολυπαραγοντική αντιμετώπισή τους, μέσα από τη διεπιστημονική και διεπαγγελματική συνεργασία όλων των υγειονομικών και όχι μόνο ειδικοτήτων, και τέλος
δ) στην εμπλοκή της ίδιας της κοινότητας στη λήψη αποφάσεων, την αξιολόγηση των παρεμβάσεων και των υπηρεσιών υγείας που αναπτύσσονται εντός της, καθώς και στον επανασχεδιασμό των πολιτικών υγείας.
Με αυτήν την έννοια, τα Κέντρα Υγείας κάθε περιοχής, μαζί με τα υπαγόμενα σε αυτά περιφερικά ιατρεία της κάθε τοπικής κοινότητας, θα λειτουργούσαν ως ένα ενιαίο δίκτυο με αναφορά σε συγκεκριμένο, γεωγραφικά σαφώς προσδιορισμένο, πληθυσμό ευθύνης: ως «στρατηγεία» για την παρέμβαση σε όλες τις παραμέτρους που διαταράσσουν την υγεία ως πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας, και δεν θα είναι απλοί χώροι παροχής εξωνοσοκομειακής πρωτοβάθμιας περίθαλψης.
Στο δε στενά θεραπευτικό σκέλος, πέρα από την πρόληψη, θα εμπλεκόταν όλη η ομάδα υγείας (γιατρός, νοσηλευτής, ψυχολόγος, επισκέπτης υγείας, φυσιοθεραπευτής, κοινωνικός λειτουργός) σε ισότιμη συνεργασία και με διακριτούς ρόλους, ανάλογα με την επιστημονική συγκρότηση και κατάρτιση του καθενός. Βασικό στοιχείο για τη λειτουργία αυτής της Π.Φ.Υ. είναι, αφενός, η εντελώς δωρεάν απεύθυνση στο σύνολο του πληθυσμού, χωρίς εξαιρέσεις και αποκλεισμούς, και ανάλογα με τις πραγματικές ανάγκες του, οι οποίες καταγράφονται και αναδεικνύονται συστηματικά· και, αφετέρου, η ποιοτική, ανθρώπινη και φιλική εξατομικευμένη προσέγγιση του κάθε μεμονωμένου προσώπου, ανάλογα με τις ιδιαίτερες και μοναδικές δικές του ανάγκες σε πρόληψη, περίθαλψη, αποκατάσταση ή και επανένταξη. Για όλα αυτά, όμως, απαιτείται επαρκής και προστατευμένος χρόνος που ο εκάστοτε επαγγελματίας υγείας θα αφιερώνει προς κάθε προσερχόμενο – χρόνος ο οποίος δεν μπορεί να είναι στην πράξη λιγότερος από 45 λεπτά.
Σταδιακά, με την παγκόσμια κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού και με την ταξική πολιτική και ιδεολογική πάλη σαφώς σε υποχώρηση —ιδιαίτερα μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ—, η προοδευτική και ριζοσπαστική αυτή προσέγγιση για την Π.Φ.Υ. αντικαταστάθηκε αρχικά με πιο «λάιτ» εκδοχές, που μιλούσαν απλώς για οικογενειακό γιατρό για όλους και προώθηση της πρόληψης και προαγωγής υγείας στη θέση της περίθαλψης. Στο πλαίσιο αυτό, ωστόσο, πρόληψη και προαγωγή νοούνταν κυρίως ως αποφυγή των παραγόντων κινδύνου που αφορούν την ατομική ευθύνη (κάπνισμα, παχυσαρκία, κατάχρηση αλκοόλ) του θύματος-ασθενή, εξαφανίζοντας τα κοινωνικά αίτια της αρρώστιας και την εγκληματική ευθύνη του θύτη, δηλαδή της καπιταλιστικής εργοδοσίας και του κράτους (εργασιακή καταπίεση, υπερεργασία, μόλυνση περιβάλλοντος, λατρεία του αυτοκινήτου και της ταχύτητας, ελλιπή μέτρα προστασίας από εργατικά ατυχήματα, θόρυβο, ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, νυχτερινές βάρδιες, καταστρατήγηση ρεπό και τόσα άλλα).
Φτάσαμε στη χώρα μας στις αρχές του 2000, και στο νομοσχέδιο «Μεταρρύθμιση για τον πολίτη» του Αλέκου Παπαδόπουλου, υπουργού Υγείας της κυβέρνησης Σημίτη, να γίνεται για πρώτη φορά λόγος για «προσωπικό γιατρό» –ούτε καν για οικογενειακό–, ώστε να εισάγεται έκτοτε η λογική μιας προσωπικής πελατειακής σχέσης γιατρού-ασθενή. Την ίδια περίοδο καθιερώνονται οι κλειστοί προϋπολογισμοί, οι εργολαβίες στα νοσοκομεία, εκχωρείται επίσημα η σίτιση, η φύλαξη και η καθαριότητα σε ιδιωτικά συνεργεία —ακόμα κι αν βγαίνει ακριβότερα για το Δημόσιο από την πρόσληψη προσωπικού— ενώ εισάγεται και ο θεσμός των επί πληρωμή απογευματινών ιατρείων μέσα στα νοσοκομεία.
Συνέχεια αυτής της πολιτικής —και αφού προηγήθηκε με τα μνημόνια η καθολική αμφισβήτηση του δικαιώματος στην υγεία, με τους αποκλεισμούς των ανασφάλιστων και τη δραματική περικοπή όλων των λειτουργιών στο ΕΣΥ— είναι τα τελευταία πεπραγμένα των Πλεύρη και Άδωνη, που υλοποιούν όσα δεν έκανε ο ακραία νεοφιλελεύθερος Αλέκος το 2000 με τον προσωπικό γιατρό. Επεκτείνουν τα ιδιωτικά απογευματινά ιατρεία και στα απογευματινά (πολύ πιο ακριβά, βέβαια) χειρουργεία, όπου μοιράζουν κρατικό και κοινοτικό χρήμα σε γιατρούς του ΕΣΥ, οι οποίοι βλέπουν τον ασθενή ως πελάτη. Με την τελευταία ρύθμιση —που επιτρέπει αυτά να γίνονται και σε ιδιωτικές κλινικές— το χρήμα καταλήγει στα ταμεία των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων. Σε καμιά περίπτωση βέβαια, αυτά τα χειρουργεία (ακόμα και αν δεν πληρώσει τελικά από την τσέπη του ο ασθενής, γιατί προσωρινά και εν μέρει χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης), δεν επιλύουν το θέμα των πελώριων αναμονών από τις κλειστές χειρουργικές αίθουσες λόγω έλλειψης προσωπικού και αναισθησιολόγων.
Ο θεσμός του προσωπικού γιατρού είναι κομβικός στη στρατηγική για τη διάλυση του δημόσιου χαρακτήρα του ΕΣΥ. Μπορεί ο ασθενής να μην πληρώνει αυτόν τον γιατρό και να του τον προσφέρει δωρεάν το κράτος —να του δίνει μάλιστα την ευχέρεια να τον επιλέξει από μια δεξαμενή γενικών γιατρών ή παθολόγων, εφόσον βέβαια προλάβει τους λιγοστούς διαθέσιμους—, αλλά ο χρόνος που μπορεί στην πράξη να του αφιερώσει αυτός ο γιατρός είναι ελάχιστος για μια κάπως ποιοτική προσέγγιση, έστω από τη σκοπιά της απλής διαχείρισης μικροπροβλημάτων και στοιχειώδους περίθαλψης και συμβουλής: 15 λεπτά το ραντεβού, εκ των οποίων τουλάχιστον τα μισά δεσμεύονται στον υπολογιστή και τις γραφειοκρατικές ανάγκες του συστήματος.
Η εξασφάλιση ενός γιατρού που μπορεί, με βάση τον ίδιο τον νόμο καθιέρωσης του θεσμού, να του απευθύνεται τηλεφωνικά —ακόμα και εκτός επίσημου ωραρίου εργασίας— για οποιοδήποτε θέμα ο ασθενής το αξιολογεί ως σοβαρό, σε συνδυασμό με τα γραπτά μηνύματα μέσω της άυλης συνταγογράφησης για τις προληπτικές εξετάσεις που του παρέχει δωρεάν το Υπουργείο, λειτουργούν σε σημαντική μερίδα συμπολιτών μας επικοινωνιακά ως αντιστάθμισμα στην, επί της ουσίας, στέρηση άλλων πολύ πιο ζωτικών και ουσιαστικών υγειονομικών παροχών, στην οποία οδήγησε η υποχρηματοδότηση και λειτουργική κατάρρευση του ΕΣΥ με την πολιτική της Ν.Δ., αλλά και όλων των μνημονιακών κυβερνήσεων.
Πρέπει να καταλάβουμε ότι, σε μια κοινωνία που συντηρητικοποιείται και στην οποία —ιδιαίτερα μετά την ήττα του Ιουλίου 2015— έχουν κυριαρχήσει οι αξίες της αγοράς, του ανταγωνισμού και των πελατειακών σχέσεων, με τις αριστερές ιδέες σε ύφεση και την αφήγηση για μια άλλη κοινωνία πρακτικά εξουδετερωμένη, αν όχι ανύπαρκτη, τέτοια μοντέλα σχέσης κράτους-γιατρού-ασθενή (με το πρώτο να είναι ο ρυθμιστής-μάνατζερ της συνύπαρξης των άλλων δύο) δεν είναι καθόλου απορριπτέα από την πλειοψηφία του λαού —παρόλο που απέχουν πολύ από την αρχικά κατατεθειμένη αριστερή αντίληψη για την Π.Φ.Υ. Όταν μάλιστα η ηττημένη Αριστερά, στα χρόνια της πανδημίας —την ώρα που πέθαιναν από την ανεπάρκεια του ΕΣΥ δεκάδες άνθρωποι καθημερινά— δεν κατάφερε (γιατί δεν προσπάθησε σοβαρά και στο σύνολό της) να ξεσηκώσει τον κόσμο και δεν οργάνωσε αυτή η Αριστερά ούτε μία μεγάλη παλλαϊκή διαδήλωση, ακόμα και μετά το 2ο κύμα, ας μην απορεί σήμερα γιατί ο λαός ανέχεται τις πολιτικές του Άδωνη —και μόνο στην Κρήτη οργάνωσε μαζικές κινητοποιήσεις για την υπεράσπιση του ΕΣΥ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου