Η αξεπέραστη ομορφιά της Θεσσαλονίκης λίγο πριν την πυρκαγιά του 1917
Ραφαήλ Γκαϊδατζής
Κεντρική Εικόνα: Επεξεργασμένη από τον Νίκο Χ. Κοσκινίδη
Η καταστροφική πυρκαγιά που σημειώθηκε τον Αύγουστο του 1917 στη Θεσσαλονίκη αποτέλεσε τομή στην ιστορία της πόλης και την εικόνα της στο πέρασμα των χρόνων.
Σύμφωνα με την απογραφή που πραγματοποίησε η ελληνική διοίκηση το 1913 ο πληθυσμός της Θεσσαλονίκης ανέρχεται σε περίπου 160 χιλιάδες ανθρώπους, τα ¾ των οποίων ζουν στο ιστορικό της κέντρο, στην εντός των τειχών περιοχή. Οι μεγαλύτερες κοινότητες είναι η εβραϊκή με περίπου 60.000 άτομα, η μουσουλμανική με 45.000 άτομα και η ελληνική με 40.000 άτομα.
Σε αυτούς έρχονται να προστεθούν τα επόμενα χρόνια κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου στρατιώτες από τα αγγλογαλλικά στρατεύματα άρχισαν να αποβιβάζονται και να εγκαθίστανται στην Θεσσαλονίκη, μετά από πρόσκληση του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου, κίνηση που εντασσόταν στην πολιτική του Βενιζέλου για συμμετοχή της Ελλάδας στον Πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ, ενάντια στις Κεντρικές Δυνάμεις.
Η Θεσσαλονίκη πολύ σύντομα είχε μετατραπεί σε διαμετακομιστικό κέντρο στρατευμάτων και εφοδίων, γεμίζοντας την πόλη με χιλιάδες Γάλλους και Βρετανούς στρατιώτες και όλα αυτά που χρειάζονταν. Παράλληλα πρόσφυγες συγκεντρώθηκαν στην πόλη, ανεβάζοντας τον πληθυσμό της σε 48.096 οικογένειες ή 271.157 άτομα από τα 157.889 που υπήρχαν κατά την απογραφή του 1913.
Όλα αυτά βέβαια αλλάζουν άρδην μετά τη φωτιά του 1917.
«Λίγες πόλεις, πριν να την ερημώσει η τρομερή πυρκαγιά της 18ης Αυγούστου του 1917 ήταν περισσότερο από τη Θεσσαλονίκη γραφικές και μαγευτικές», αναφέρει στην εισαγωγή του βιβλίου του «Η Θεσσαλονίκη» που εκδόθηκε το 1920 ο Γάλλος βυζαντινολόγος Charles Diehl. Στο σημαντικό για τις ιστορικές και αρχαιολογικές πληροφορίες γραπτό του η Θεσσαλονίκη σκιαγραφείται ως μια πόλη με έντονη την ανατολίτικη επιρροή:
Στο μεγάλο δρόμο του Βαρδάρη …διασταυρωνόταν ένα πολυσύνθετο δίκτυο δρομίσκων σκαρφαλώνοντας στο δρόμο όπου τα καταστήματα της αγοράς ομόρφαιναν με τα πολύχρωμα εκθέματα τους όπου παλαιά τούρκικα σπίτια με ξύλινες ετοιμόρροπες προσόψεις με ξύλινα περιφράγματα σε παράθυρα διακριτικά διάτρητα έκαμαν να ξαναζούν τα μακρινά ενθύμια και η πανάρχαια χάρη του Ισλάμ.
Η προκυμαία της Θεσσαλονίκης στα χρόνια πριν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την πυρκαγιά του 1917 διαθέτει κατά μήκος της ευπαρουσίαστα σπίτια, ξενοδοχεία, καφενεία, κινηματογράφους.
Όλα γίνονται ερείπια και στάχτη μετά τα τραγικά συμβάντα εκείνου του Αυγούστου.
Η εικόνα του Νίκος Χ. Κοσκινίδη, που βλέπεται στο πάνω μέρος του άρθρου, αποτελεί ίσως μία από τις τελευταίες καταγραφές του πώς ήταν η πόλη πριν από το πέρασμα της πύρινης λαίλαπας το 1917.
Η ζωή πριν την πυρκαγιά
Την άνοιξη του 1913, οι φωτογράφοι του Άλμπερτ Καν κατέφτασαν σε μια πολυπολιτισμική πόλη σε μια κρίσιμη καμπή της ιστορίας της. Η Θεσσαλονίκη δεν αποτελούσε πλέον τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποία κατέρρεε στα Βαλκάνια.
Το video που θα δείτε αποτελεί τμήμα ντοκιμαντέρ του BBC και παρουσιάζει τις πρώτες έγχρωμες φωτογραφίες που τραβήχτηκαν ποτέ στην Θεσσαλονίκη στις αρχές του 20ου αιώνα.
Πηγή του αποσπάσματος είναι το ντοκιμαντέρ του BBC: “Edwardians in Colour: The Wonderful World of Albert Kahn – Episode 3: Europe on the Brink”
Οι αγορές της πόλης, η παραλία, η Καμάρα, το τραμ, οι ξένες στρατιές που στάθμευαν εδώ, αχθοφόροι και άρχοντες, η πέραν της πυρίκαυστου ζώνης αδόμητη πόλη καταγράφονται σε ένα σπάνιο βίντεο ντοκουμέντο του 1916, ακριβώς έναν χρόνο πριν από την πυρκαγιά που θα αλλάξει την εικόνα της Θεσσαλονίκης, όπως καταγράφονταν έως τότε.
To British Pathe, ένα από τα μεγαλύτερα αρχεία του κόσμου με ιστορικά ντοκουμέντα εκατό χρόνων και πλέον, διαθέτει μεταξύ άλλων υλικό για την πόλη, όπως ήταν στις αρχές του 20ου αιώνα (1915-1917)
Άνθρωποι που περπατούν δίπλα στο λιμάνι, μεγάλα σπίτια στο φόντο, νεαρές γυναίκες να στέκονται κάτω από την αψίδα του Γαλερίου, τα τείχη και τόσα άλλα σε αυτές τις ασπρόμαυρες, κινούμενες εικόνες που συνθέτουν το παζλ μιας άλλη εποχής. Στρατιώτες που παρελαύνουν, με την ταυτότητά τους να μην διευκρινίζεται, στενοί δρόμοι και πολυσύχναστα σημεία…
Η μεγάλη καταστροφή
Καταστράφηκαν κτίρια του ταχυδρομείου, του τηλεγραφείου, του δημαρχείου, των εταιρειών ύδρευσης και φωταερίου, του βελγικού προξενείου, της αυτοκρατορικής οθωμανικής τράπεζας, σχολεία ξένων αποστολών, όπως η ιταλική σχολή, το ελληνικό γηροκομείο με την εκεί τοποθετημένη βιβλιοθήκη του σπουδαίου φιλολόγου και επιγραφολόγου Πέτρου Παπαγεωργίου, τα μεγάλα καταστήματα “Τίριγκ”, “Στάιν”, “Μπον Μαρσέ”, “Μάγερ” και “Orosdr”, τα κοσμοπολίτικα ξενοδοχεία της πλατείας Ελευθερίας “Imperial”, “Ρώμη”, “Hotel d’ Angleterre”, το “Splendid Palace” στην παραλία, το ζαχαροπλαστείο του “Αλμοσνίνο” στην οδό Βενιζέλου, τα διεθνή βιβλιοπωλεία του “Μόλχο” και του “Τριανταφύλλου”, το ζαχαροπλαστείο “Φλόκα”, το ζυθοπωλείο “Πεντζίκη” και το καφενείο “Νέα Ελλάς” (τα τελευταία τρία βρίσκονταν στην πλατεία Ελευθερίας).
Εργοστάσια, μαγαζιά, αποθήκες, λέσχες, γραφεία, οι κινηματογράφοι “Έντεν”, “Ολύμπια” και ο παραλιακός τότε “Πατέ”, όπου αργότερα το εστιατόριο “Όλυμπος-Νάουσα”, σταμάτησαν να υπάρχουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου